به گزارش مشرق، روزنامه جوان نوشت: وزیر نفت برای دستاوردسازی غیرارادی که اصولاً ارتباطی به تفکر حاکم بر وزارت نفت ندارد، افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی را مایه فخر و مباهات این وزارتخانه دانسته و گفته است: «در سال‌های اخیر مشکل سرمایه‌گذاری داشتیم؛ دشمن ما به دنبال نابودی‌مان بود، اما ما در همین دوران بالاترین رکورد صادرات فرآورده نفتی را داشتیم.»

او درست می‌گوید؛ یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که توانسته صادرات را از محدودیت نجات دهد، تجارت فرآورده‌های نفتی ایران است، اما پرسش مهم اینجاست که چنین دستاوردی آیا ارتباطی به وزیر نفت دارد؟ برای پاسخ به این پرسش بهتر است نگاهی به اظهارات چندماه پیش بیژن نامدار زنگنه داشته باشیم.
وی در اظهاراتی عجیب و متناقض با اسناد بالادستی کشور، پالایشگاه‌سازی را کثافت‌کاری دانسته و از اینکه در طول ۱۵ سال وزارت خود بر نفت، هیچ پالایشگاهی نساخته به خود بالید. او در همه این مدت، نه تنها هیچ پروژه پالایشی را به سرانجام نرساند، بلکه با ابطال مجوزهای خوراک برخی شرکت‌های پالایشی به روند خام فروشی دامن زد؛ البته وزارت نفت معتقد است، زنگنه دشمن پالایشگاه‌سازی نیست که اگر بود، در زمان مدیریت دوم او در نفت، جمهوری اسلامی ایران به صادرکننده بنزین تبدیل نمی‌شد.

مرهون دولت قبل

بارها به این توهم پاسخ داده شده که چنین موفقیتی اصولاً هیچ ارتباطی به مانیفیست وزیر نفت ندارد، چراکه او رسماً طرز تفکر خود را سر مسئله ساخت پالایشگاه ابراز داشته است. تبدیل ایران به صادرکننده بنزین و فرآورده‌های نفتی به دلیل پروژه‌های بهینه‌سازی و افزایش ظرفیتی است که در دولت گذشته کلید خورد و اجرایی شد. یکی از عوامل دیگر این مهم نیز به تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس مربوط می‌شود که به استناد اعتراف زنگنه با پیشرفت حدود ۷۰ درصدی تحویل دولت یازدهم شد و این دولت، مجبور به تکمیل آن شد، وگرنه به سرنوشت سایر پروژه‌های دیگر نفتی مبتلا می‌شد و کاملاً مسکوت می‌ماند. اگر امروز جمهوری اسلامی ایران به صادرکننده فرآورده‌های نفتی تغییر چهره داده، به دلیل پروژه‌هایی است که در دورانی جز دوره زنگنه تصویب و اجرایی و اغلب تکمیل شده است، ولی از آنجا که تفکر امروز وزارت نفت، چیزی جز عقب‌ماندگی در حوزه پالایش نداشته و ندارد، طبیعی است از دستاوردی مایه بگذارد که با آن بیگانه است.

به وزارت نفت باشد، همه پالایشگاهای کشور را از مدار فعالیت خارج کرده و با صادرات نفت خام، کشور را به واردکننده تبدیل می‌کند، کما اینکه نگاهی به دوره‌های وزارت زنگنه، نشان می‌دهد در دوره او – به‌جز سه سال اخیر- ایران بیشترین واردات بنزین را داشته و در حوزه صادرات فرآورده‌های نفتی، همواره درجا زده است.

بی‌توجهی ژنرال به پالایشگاه‌سازی یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت تحریم‌ها در کاهش شدید صادرات نفت ایران بوده و است. روزهایی که به وزیر نفت گفته می‌شد صنعت پالایشی را برای کورکردن تحریم‌های احتمالی توسعه دهد، ولی تصمیم مقام عالی وزارت، همانی بود که امریکا آن را می‌پسندید. ایجاد وابستگی شدید به صادرات نفت خام، محصول تفکری است که معتقد است برای در امان ماندن از تحریم‌ها، باید ابتدا مشکلات سیاسی و بین‌المللی با کدخدا برطرف‌شده تا همه چیز در شرایط عادی قرار گیرد.

گروگان‌گیری منافع ملی با این ابزار، اما در هشت سالی که زنگنه وزیر نبود، به کنار رفت و خروجی‌اش این روزها به کمک کشور آمده است؛ چه در دوران دولت کارگزاران که دو پالایشگاه بندرعباس و شازند ساخته شد و چه در دولت قبل که پالایشگاه ستاره خلیج فارس به مرحله اجرا درآمد خبری از تفکرات زنگنه‌ای نبود، ولی به محض آنکه او وزیر نفت شد، دوباره کشور در مدار خام فروشی قرار گرفت.

کدام پالایشگاه؟

این حقیقت عیان را نمی‌توان کتمان کرد، هرچند وزارت نفت بخواهد ساخت پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس را به نام خود تمام کند و با آمارسازی‌های خسته‌کننده، آن را دستاوردی برای خود بداند، ولی اصل ماجرا این است که در صورت حاکم‌بودن تفکر امروز برگذشته، کشور در وضعیتی بسیار وحشتناک‌تر از امروز قرار داشت.

بخش مهمی از ارزهایی که وارد کشور می‌شود، مرهون پالایشگاه‌هایی است که وزارت نفت دوستشان ندارد و، چون مجبور است از آن‌ها حمایت کند، در ظاهر هم که شده به آن‌ها می‌بالد.

تنها دستاورد پالایشی وزارت نفت طی هفت سال اخیر، ایده ساخت هشت پالایشگاه ۶۰ هزار بشکه‌ای در سیراف بود که قرار بود، در سال ۹۶ افتتاح شوند، ولی هنوز در مرحله خاکبرداری باقی مانده و بعید است حتی در دولت آینده نیز به سرانجام روشنی برسد. فراموش نشود در همین دولت بود که پالایشگاه نفت هرمز دچار یک تصمیم غلط شد؛ این پالایشگاه قرار بود در ۱۰کیلومتری بندرعباس و با ظرفیت پالایش ٣٠٠ هزار بشکه نفت‌خام فوق سنگین و در مجاورت پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس ساخته شود، اما زنگنه دستور داد این مجوز هم باطل شود. علل مختلفی منجر به احداث این پالایشگاه در کنار ستاره خلیج‌فارس شده بود که یکی از آن‌ها استفاده از هیدروژن مازاد تولید شده در پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به منظور بهبود کیفیت فرآورده‌های تولیدی در این پالایشگاه بود.

این نمونه‌های ساده نشان می‌دهد اگر وزارت نفت اندکی به پالایشگاه‌سازی واقعی و نه پفکی اهمیت می‌داد کشورمان بسیار زودتر از گذشته با صادرات فرآورده‌های نفتی، می‌توانست با قدرت بیشتری به جنگ تحریم‌ها برود.