به گزارش مشرق، حرم امام علی (ع) از گذشته تا کنون مورد توجه ایرانیان قرار داشته است و در دوره‌های مختلف، ایرانیان توفیق بازسازی و توسعه این مکان مقدس را داشتند.

طلاکاری گنبد حرم علوی به دستور نادر شاه

حدود سه قرن قبل نادر شاه افشار پس از تشرف به حرم امیرالمؤمنین (ع) دستور داد تا گنبد حرم امام علی (ع) طلاکاری و کاشی‌های حرم نیز تذهیب شوند. همسرش نیز بخشی از دارایی خود را برای بازسازی و زیباسازی حرم اول شیعیان وقف کرد. علاوه بر این، ناصرالدین شاه نیز در سفری به نجف اشرف، چهل چراغی بزرگی را وقف حرم علوی کرد که آن را در ورودی حرم از سمت ایوان نجف نصب کردند.

حرم امام علی (ع) (دانلود)

ساخت صحن حرم علوی توسط شیخ بهایی

صحن حرم امام علی (ع) نیز در زمان شاه عباس صفوی توسط شیخ بهایی طراحی و احداث شد و ضریح حرم امام علی (ع) همچون نگینی در وسط حرم قرار گرفت و همین امر موجب شد تا زائران بهتر امکان زیارت داشته باشند و فضای زیارتی توسعه یافت.

نقش شهید سلیمانی در بازسازی و توسعه حرم علوی

پس از آن، حرم علوی چندان مورد بازسازی قرار نگرفت؛ تا اینکه شهید قاسم سلیمانی در زمان حیاتش به واسطه مأموریتی که در عراق داشت، به حرم امام علی (ع) مشرف شد که با درهای بسته مواجه و با اصرار موفق به زیارت حرم علوی شد. به گفته شهید سلیمانی مشاهده غبار روی ضریح و حرم بی‌زائر امیرالمؤمنین (ع) در آن زمان بسیاری سخت بود و به همین دلیل او تصمیم به تشکیل ستاد بازسازی عتبات گرفت و اولین مأموریت این ستاد نیز بازسازی حرم علوی شد.

صحن حضرت زهرا (س) در ضلع جنوبی حرم امام علی (ع)

حرم علوی در سال‌های اخیر ۲۰ برابر شد

بر همین اساس، حرم امام علی (ع) ابتدا برای میزبانی از زائران آماده شد و به مرور زمان با بازسازی این مکان مقدس، تعداد زائران امیرالمؤمنین (ع) که در دوران صدام امکان زیارت نداشتند، افزایش یافت؛ به طوری که صحن حضرت زهرا (س) در دو بخش زیارتی و غیرزیارتی با مساحتی بالغ بر ۲۲۰ هزار مترمربع ساخته شد و هم‌ اکنون روند پایانی را طی می‌کند و به گفته مجید نامجو، جانشین ستاد بازسازی عتبات، این صحن پایان امسال به طور کامل آماده و به بهره‌برداری می‌رسد.

بیش از ۱۵ هزار خشت طلای حرم علوی بازسازی شده است

علاوه بر صحن حضرت زهرا(س)، ستاد بازسازی عتبات با کمک عتبه علویه و حمایت خیران و کمک‌ ایرانیان، بازسازی نیز شده است؛ تا جایی که به گفته مسؤولان ستاد بازسازی عتبات بیش از ۱۵ هزار خشت طلای حرم علوی ترمیم و بازسازی شده است.

یکی از اقداماتی که ایرانیان از اوایل دهه ۹۰ در حرم امام علی (ع) آغاز کردند، ترمیم طلاکاری گنبد و گلدسته‌های حرم امام علی (ع) است که ابتدا گنبد حرم علوی قرار شد تا ترمیم شود. بر همین اساس، مهندسان و هنرمندان عراقی خشت‌های طلای این گنبد را برداشته و قرار بود مجدد از نو طلاکاری شود که به دستور آیت‌الله سیستانی برای حفظ و صیانت از آثار باستانی، قرار شد تا از همان خشت و طلاهایی که بر روی گنبد بوده، مجدد این اقدام صورت گیرد و همان خشت‌ها ترمیم و طلاکاری شود.

با این تصمیم، مسؤولیت طلاکاری و بازسازی گنبد و گلدسته‌های حرم امام علی (ع) به ایرانیان سپرده شد و ستاد بازسازی عتبات نیز روند طلاکاری گنبد حرم علوی را آغاز کرد و پس از طلاکاری خشت‌های موجود، آن‌ها را جای قبلی تعبیه کرد و گنبد حرم علوی نوسازی شد.

البته روند طلاکاری گنبد حرم امام علی (ع) با توجه به داشتن خشت‌هایی در سایزهای مختلف بسیار کار پیچیده‌ای بود تا جایی که به گفته محمد کریمی، معاون صنعتی و هنری ستاد بازسازی عتبات اگر قرار بود گنبد حرم امام علی (ع) را مجدد طلاکاری کنیم و بسازیم بسیار راحت‌تر بود؛ چرا که باید ما همان خشت‌های موجود را بازسازی و ترمیم می‌کردیم و پس از اینکه مقام‌سازی صورت گرفت، طلاکاری و خشت‌ها در جای قبلی نصب می‌شد. البته ما به منظور مقاومت بیشتر، قبل از طلاکاری لایه‌ای نیکل هم قرار دادیم تا طول عمر آن افزایش یابد.

رونمایی از گلدسته جنوبی حرم علوی

گلدسته‌های حرم علوی چند خشت طلا دارد؟

پس از اتمام کار گنبد حرم علوی، روند بازسازی و طلاکاری گلدسته‌های حرم امام علی (ع) آغاز شد. حرم علوی دو گلدسته دارد که هر کدام به ارتفاع ۳۵ متر است. گلدسته جنوبی ۴ هزار و ۵۱۳ قطعه داشت که پس از طلاکاری در جای خود نصب شد، اما گلدسته شمالی ۴ هزار و ۵۰۸ خشت طلا دارد که روند نصب آن در حال انجام است.

کریمی اقدامات ستاد بازسازی عتبات در ایوان نجف را اینگونه روایت می‌کند: ایوان نجف برای بازسازی در سه فاز تعریف شد؛ گلدسته جنوبی، گلدسته شمالی و سقف ایوان نجف. مراحل بازسازی گلدسته جنوبی حرم علوی ابتدا آغاز شد و به منظور زیبایی در ایوان نجف که برای بسیاری از زائران جای بسیار خاصی است، بنرهایی همچون خشت‌های قبلی طراحی و نصب شد تا در نگاه زائران این فضا همچنان زیبا باشد.

خشت‌های مطلای گنبد جنوبی به همت مهندسان و هنرمندان ایرانی برداشته و کدگذاری شدند. پس از آن، این خشت‌ها که برخی مستهلک شده بود و آثاری از تیراندازی در آن وجود داشت، ترمیم و بازسازی شدند و مجدد از همان طلاهای روی آن طلاکاری صورت گرفت و بخشی را هم عتبه علویه تأمین کرد.

تکمیل گلدسته جنوبی حرم امام علی (ع) و پیشرفت بیش از ۸۵ درصدی طلاکاری گلدسته شمالی

این اقدام تا زیر مأذنه ادامه پیدا کرد و هر چه بالاتر می‌رفتیم با توجه به کاهش قطر گلدسته، خشت‌ها هم کوچک و ظرافت کار بیشتری نیاز بود. بر همین اساس تا زیر مأذنه طلاکاری صورت گرفت و پس از آن بالای مأذنه را کاشی‌کاری و مقرنس کردیم؛ به طوری که آیاتی از کلام الله مجید بر بالای آن نقش بست و سال ۹۸ این گلدسته رونمایی شد.

پس از آن بازسازی و طلاکاری گلدسته شمالی که سمت مرقد علامه حلی است، آغاز شد و هر کدام از خشت‌های طلا برداشته و مجدد طلاکاری شدند تا در جای قبلی تعبیه شوند. اکنون روند جاگذاری خشت‌های طلاکاری و مرمت شده در حال انجام است و بیش از ۸۵ درصد پیشرفت داشته است و با تدابیر صورت گرفته سعی داریم تا پایان تابستان گلدسته شمالی ایوان نجف را رونمایی کنیم.

کدگذاری برای بازسازی خشت‌های مطلای حرم امیرالمؤمنین (ع)

ایوان نجف سال آینده به طور کامل تکمیل و رونمایی می‌شود

پس از اتمام آن، بخش نهایی و فاز سوم ایوان نجف آغاز می‌شود و با توجه به وضعیت تردد نیروهای ستاد و مهندسان ایرانی به دلیل شیوع کرونا، سال ۱۴۰۱ ایوان نجف به طور کامل تکمیل و رونمایی خواهد شد.

البته علیرضا فداکار، رئیس پیشین ستاد عتبات نجف اشرف نیز با اشاره به تلاش ایرانیان برای بازسازی حرم علوی می‌گوید: پس از سقوط صدام، وقتی وارد حرم امام علی (ع) شدیم، غربتی خاص در این مکان مقدس حاکم بود و همه جا غبار گرفته بود؛ از ضریح تا دیوارهای حرم. حاج قاسم که تصمیم دستور بازسازی حرم امام علی (ع) را داد، جمعی از مهندسان و هنرمندان ایرانی را با موافقت عتبه علویه به عراق بردیم تا وضعیت را بررسی کنند و در نهایت بازسازی حرم امام علی (ع) توفیقی برای ایرانیان شد.

زمانی که کسی جرأت نمی‌کرد به زیارت حرم امام علی (ع) برود

در اطراف حرم و خیابان‌های منتهی به آن خاک و غبار بود و با توجه به محدودیت‌ها کسی هم جرأت نمی‌کرد به زیارت امام علی (ع) برود. با این وجود، ایرانیان همت کردند و با کمک عراقی‌ها اقدام به بازسازی و توسعه حرم امیرالمؤمنین (ع) کردند تا جایی که اکنون حرم علوی به عنوان یکی از حرم‌ها باشکوه به شمار می‌رود و با احداث صحن حضرت زهرا (س) فضای حرم بیش از ۲۰ برابر افزایش یافته است.

گلدسته شمالی حرم امام علی (ع) تا قبل از اربعین رونمایی می‌شود

اکنون نیز یکی از مهم‌ترین اقدامات ستاد بازسازی عتبات در حرم امیرالمؤمنین (ع) که در حال انجام است، طلاکاری گلدسته شمالی ایوان نجف است که همچنان با بنری پوشانده شده تا پس از تکمیل رونمایی شود. خشت‌های حرم امام علی (ع) در سایزهای مختلف ۲۰.۵۰؛ ۲۰.۲۵؛ ۲۰.۲۰؛ ۱۵.۱۵ بودند و به همین دلیل بازسازی و طلاکاری آن‌ها نیز زمان زیادی نیاز داشت که به همت هنرمندان ایرانی طی فرآیندی به خوبی انجام شد و در زمان مقرر روند بازسازی گنبد و گلدسته نهایی شد.

اکنون گلدسته شمالی حرم علوی در حال بازسازی است و خشت‌های آن در حال نصب هستند. پس از نصب خشت‌های مطلا تا زیر مأذنه، کاشی‌های منقش به آیات قرآن کریم بالای آن نصب می‌شود و تا قبل از اربعین امسال این گلدسته اتمام و رونمایی خواهد شد و با این اقدام زائران اربعین دیگر فضای ایوان نجف را زیباتر از قبل خواهند دید و هر دو گلدسته برای زوار قابل مشاهده است.

البته همانطور که مسؤولان ستاد بازسازی عتبات برنامه‌ریزی کردند، پس از اتمام گلدسته‌ها، ایوان نجف ترمیم می‌شود که با توجه به اینکه این بخش یک هزار و ۷۰۵ قطعه خشت طلا دارد، باید خشت‌های آن نیز برداشته و پس از ترمیم و طلاکاری در جای قبلی قرار گیرد که این بخش نیز تا سال ۱۴۰۱ به پایان می‌رسد و ایوان نجف بدون پوشش و بنر قابل مشاهده است. همچنین پنجره‌هایی در این بخش قرار می‌گیرد که باید قابلیت باز و بسته بودن نیز داشته باشد.

 حرم علوی پس از سه قرن مجدد توسط ایرانیان در حال بازسازی است و بسیاری از مردم ایران با مشارکت در طرح‌های ستاد بازسازی عتبات در حرم علوی مشارکت داشتند. همچنین افرادی که قصد دارند به هر کدام از طرح‌های توسعه حرم‌های مقدس در عراق کمک کنند، می‌توانند به اینجا مراجعه کنند