سرویس جهان مشرق - حوالی ساعت ۱:۲۵ بامداد ۲۴ ژوئن ۲۰۲۱ به وقت محلی (۹:۵۵ صبح پنج‌شنبه، ۳ تیر ۱۴۰۰ به وقت تهران) بخشی از یک آپارتمان ۱۲ طبقه به نام «برج جنوبی چمپلین» (یا «شمپلین») در منطقه‌ی «سرف‌ساید» در حاشیه‌ی شهر میامی در ایالت فلوریدای آمریکا فرو ریخت. طی یک هفته‌ی گذشته، بسیاری از خبرگزاری‌های آمریکایی اخبار این حادثه را به صورت زنده پوشش داده‌اند و تصاویر عملیات نجات و حواشی آن را نیز پخش زنده کرده‌اند[۱]؛ عملیاتی که چند ساعت پیش از سفر جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، به محل حادثه، به حالت تعلیق درآمد، اما اکنون دوباره از سر گرفته شده است. در گزارش پیش رو توضیحات بیش‌تری درباره‌ی این حادثه خواهید خواند.

تصاویر «برج جنوبی چمپلین» قبل (چپ) و بعد از فروریختن (+)

«تخریب پیش‌رونده»؛ یادآور حادثه‌ی تلخ پلاسکو

از نظر مهندسی، اتفاقی که برای برج جنوبی چمپلین رخ داد، «تخریب پیش‌رونده» یا «تخریب تصاعدی» نامیده می‌شود. در این نوع تخریب، یک یا چند بخش اصلی سازه دچار تخریب می‌شود و همین مسئله، «تخریب نامتجانس» سازه را به دنبال دارد. به عنوان نمونه، وقتی صرفاً یکی از ستون‌های اصلی سازه فرومی‌ریزد، اما در نتیجه‌ی سنگینی طبقات بالاتر روی طبقات پایین‌تر، تمام سازه از هم فرومی‌پاشد. این نوع تخریب می‌تواند در نتیجه‌ی عوامل مختلفی مانند اشتباه در طراحی، آتش‌سوزی، اضافه‌بار، یا بلایای طبیعی رخ دهد، یا حتی برای تخریب کنترل‌شده‌ی ساختمان مورداستفاده قرار گیرد.

بسیاری از رسانه‌ها، بقایای برج چمپلین را به یک «خانه‌ی عروسکی» توصیف کرده‌اند که از یک طرف بریده شده است (+)

یکی از آخرین موارد مهم از این نوع تخریب در جهان، تا پیش از حادثه‌ی اخیر در فلوریدا، تخریب ساختمان «پلاسکو» در ایران به شمار می‌رود[۲]؛ ساختمان ۱۷ طبقه‌ای که اواخر سال ۱۳۹۵ (۵۴ سال پس از افتتاحش) در نتیجه‌ی آتش‌سوزی فروریخت و خاطره‌ی تلخی را در ذهن مردم ایران و جهان باقی گذاشت که تا سال‌ها از یاد نخواهد رفت. این حادثه‌ی دل‌خراش منجر به فوت ۱۰ شهروند و ۱۶ آتش‌نشان شد.

اتفاقی که در برج جنوبی چمپلین (که ۴۰ سال از عمرش می‌گذرد) رخ داد، از نوع تخریب پیش‌رونده تشخیص داده شده و ارزیابی‌های اولیه عوامل متعددی را دلیل این حادثه دانسته‌اند. از جمله عواملی که قبلاً هم به صورت مستند درآمده‌اند، نواقص موجود در سازه‌ی برج هستند؛ به‌ویژه ایراد در عایق‌بندی کف استخر از همان روز اول، و تأثیر احتمالی نفوذ بیش‌ازحدِ آب شور به بخش‌های مختلف سازه که با گذشت زمان منجر به ترک برداشتن و فروپاشی ستون‌های بتن آرمه‌ی ساختمان و خوردگی میل‌گردهای درون آن‌ها شده است[۳].

تصاویری که پیمان‌کار استخر «برج جنوبی چمپلین» در اختیار رسانه‌ها قرار داده و حجم پوسیدگی در اتاق تأسیسات استخر برج را نشان می‌دهند که تصور می‌شود منجر به فروریختن آن شده باشد (+)

تعداد قربانیان و عملیات نجات

طبق گزارش‌های موجود، تخریب بین ساعت‌های ۱:۲۴ تا ۱:۲۵ بامداد آغاز شد. مأموران آتش‌نشانی از چند دقیقه قبل، در پی تماس ساکنانی که صدای ترک برداشتن و خرد شدن دیوارها را شنیده بودند، عازم ساختمان شده بودند و طولی نکشید که معلوم شد نیروهای بسیار بیش‌تری برای آغاز یک عملیات نجات تمام‌عیار لازم است. دو بخش از ساختمان به فاصله‌ی هفت ثانیه از هم فرو ریختند. تعدادی از ساکنان موفق شدند از شکاف دیوارها و از طریق پارکینگ همکف که چند سانتی‌متری هم آب گرفته بود، خودشان را نجات بدهند.

روی هم رفته با تلاش مأموران امداد و نجات، حدود ۳۵ نفر، از بخش‌هایی که فرونریخته بودند، نجات داده شدند[۴]. حتی یک نفر هم زنده از زیر آوار بیرون کشیده شد. با این حال، از آن به بعد، سگ‌های زنده‌یاب دیگر پارس نکردند. تا زمان نگارش این گزارش، فوت ۱۸ نفر و مصدومیت ۱۱ نفر دیگر تأیید شده است. با این حال، آمار نگران‌کننده این است که هنوز از سرنوشت ۱۴۵ نفر دیگر از ساکنان ساختمانِ تخریب‌شده خبری در دست نیست.

آمریکا و فلسطین اشغالی بیش‌ترین تعداد قربانیان و مفقودان را در این حادثه دارند؛ آمریکا با ۱۶ فوتی، ۹۴ مفقود، و ۱۱ مصدوم، و فلسطین اشغالی با ۲۰ مفقود. سایر مفقودان از آرژانتین، ونزوئلا (که فوت دو تبعه‌اش نیز تأیید شده)، کلمبیا، پاراگوئه، کانادا، اروگوئه، شیلی، انگلیس هستند. شاید غم‌انگیزترین خبری که تا کنون از این حادثه مخابره شده، فوت هر چهار عضو یک خانواده باشد که کوچک‌ترین قربانی شناسایی‌شده‌ی حادثه نیز در بین آن‌هاست: «مارکوس گوارا»ی ۵۲ ساله، همسرش «آنالی رودریگز» ۴۲ ساله، و دو دخترشان «لوسیا گوارا»ی ۱۰ ساله و «اما گوارا»ی ۴ ساله.

(از چپ) «مارکوس گوارا»، «لوسیا گوارا»، «اما گوارا» (۴ ساله) و «آنالی رودریگز»؛ اعضای یک خانواده که همگی در حادثه‌ی فرریختن «برج جنوبی چمپلین» جان خود را از دست دادند (+)

روز پنج‌شنبه با گذشت بیش از یک هفته از آغاز حادثه، خودبه‌خود امیدها به نجات مفقودان در حال کم‌رنگ شدن بود که خبر بدتری هم پخش شد: عملیات نجات با توجه به احتمال فرو ریختن بقیه‌ی برج، به حالت تعلیق درآمده است. این در حالی بود که مقدمات سفر جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، به محل حادثه برای همدردی با خانواده‌های قربانیان فراهم شده بود. خوش‌بختانه پس از وقفه‌ای ۱۴ ساعته، بالأخره عملیات امداد و نجات از سر گرفته شد[۵]، اما در حال حاضر، اگر معجزه‌ای رخ ندهد، متأسفانه بعید به نظر می‌آید فرد دیگری زنده از زیر آوار بیرون آورده شود. این یعنی آمار فوتی‌ها می‌تواند به یک‌باره تا بیش از ۱۶۰ نفر افزایش پیدا کند.

تصویری تکان‌دهنده از مرز بین بخشِ فروریخته و بخشِ باقی‌مانده از «برج جنوبی چمپلین»؛ با توجه به گذشت بیش از یک هفته و بی‌اطلاعی از سرنوشت ۱۴۵ نفر از ساکنان برج، انتظار می‌رود شمار قربانیان افزایش چشم‌گیری داشته باشد (+)

سفر بایدن به سرف‌ساید؛ آیا دولت آمریکا در این حادثه مقصر است؟

جو بایدن روز پنج‌شنبه، حدود سه ساعت، در سالن رقص یکی از هتل‌های اطراف با خانواده‌ی بخشی از قربانیان و مفقودان حادثه دیدار کرد. ویدیویی که یکی از خانواده‌ها از نشست با رئیس‌جمهور آمریکا منتشر کرده، نشان می‌دهد بایدن ظاهراً درباره‌ی تجربه‌ی شخصی‌اش در از دست دادن همسر و دختر کوچکش و آسیب دیدن دو پسرش (که یکی از آن‌ها بعداً در اثر سرطان جانش را از دست داد) در یک تصادف رانندگی با خانواده‌ها صحبت کرده است [جزئیات بیش‌تر را در زندگی‌نامه‌ی بایدن در گزارش مشرق از این‌جا بخوانید]. بایدن خطاب به خانواده‌هایی که بسیاری از آن‌ها بیش از یک هفته بود منتظر خبری از عزیزانشان بودند، گفت: «انتظار؛ انتظار، غیرقابل‌تحمل است[۶].»

در همین‌باره بخوانید:

›› آشنایی با «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا

خبرها حاکی از آن است که انجمن برج جنوبی چمپلین از چندین سال قبل در جریان مشکلات این ساختمان بوده است. دست‌کم از سال ۲۰۱۸، این مشکلات به صورت مستند ثبت شده بود و حدود سه ماه قبل، نامه‌ای خطاب به ساکنان برج تأکید کرده که فرسودگی بخش‌های بتنی سازه از سال ۲۰۱۸ بسیار وخیم‌تر شده و ۱۵ میلیون دلار هزینه برای انجام اقدامات ترمیمی در ساختمان نیاز است. با این حال، اعضای انجمن هرگز بر سر انجام این تعمیرات به توافق نرسیدند و همین مسئله سال ۲۰۱۹ موجب شد تا اکثر اعضای این انجمن از آن خارج شوند[۷].

آوار «برج جنوبی چمپلین» و تقلای مأموران عملیات امداد و نجات برای آواربرداری و نجات احتمالی مفقودان، بسیاری از آمریکایی‌ها را به یاد ۱۱ سپتامبر انداخته است (+)

پس از فروپاشی سازه، پیمان‌کاری که قبلاً برای انجام تعمیرات احتمالی از اتاق تجهیزات زیر استخر واقع در ضلع جنوبی پارکینگ برج بازدید کرده بود، تصاویری را از این اتاق منتشر کرد که ادعا می‌کرد صرفاً ۳۶ ساعت قبل از حادثه گرفته شده‌اند. در این تصاویر، به‌وضوح مشخص است که آبْ کف اتاق جمع شده، دیواره‌های بتنی شکاف برداشته‌اند و میل‌گردهای زیر استخر نیز به‌شدت زنگ‌زده و پوسیده هستند[۸]. بنابراین این سؤال پیش می‌آید که چرا تعمیرات لازم هرگز انجام نشدند.

قطعاً نواقص طراحی و اجرا در زمان ساخت برج و تعلل ساکنان و انجمن طی سال‌های اخیر یکی از دلایل قطعی حادثه‌ی دل‌خراش اخیر بوده است، اما عوامل دیگری هم احتمالاً در این حادثه نقش داشته‌اند. یکی از این عوامل می‌تواند افزایش قیمت مصالح طی سال‌های اخیر در آمریکا باشد. طی ماه‌های گذشته، گزارش‌های متعددی درباره‌ی افزایش نجومی هزینه‌های ساخت‌وساز در آمریکا منتشر شده است[۹]؛ تا جایی که خبرگزاری بلومبرگ کم‌تر از بیست روز پیش از فروریختن برج جنوبی چمپلین نوشت: «ساخت خانه در آمریکا هرگز گران‌تر از الآن نبوده[۱۰].» بلومبرگ می‌نویسد: «از الوار گرفته تا رنگ تا بتن، هزینه‌ی تقریباً تک‌تک مصالحی که برای ساخت خانه در آمریکا از آن‌ها استفاده می‌شود، به‌شدت افزایش یافته است. در برخی موارد، این افزایش قیمت از ۱۰۰ درصد هم نسبت به ابتدای شیوع همه‌گیری [کرونا] بیش‌تر شده است.»

احتمال می‌رود یکی از دلایل اصلی تعلل انجمن «برج جنوبی چمپلین» در انجام تعمیرات اساسی ساختمان، هزینه‌های بالای ساخت‌وساز در آمریکا باشد، مشکلی که دامن‌گیر بسیاری از آپارتمان‌ها در سراسر این کشور شده است (+)

همین افزایش قیمت در کنار ناتوانی انجمن‌های ساختمان نه‌تنها در برج جنوبی چمپلین یا میامی، بلکه در سراسر آمریکا[۱۱]، برای جمع‌آوری بودجه‌ی کافی (از طریق شارژ ماهانه‌ی ساختمان یا دریافت هزینه‌های سنگین از مالکان) می‌تواند یکی از دلایل عمده‌ی به تعویق افتادن تعمیرات در برج جنوبی چمپلین باشد؛ تعللی که منجر به فوت چندین نفر شده و متأسفانه بعید نیست یک تراژدی کم‌سابقه یا حتی بی‌سابقه را در آمریکا رقم بزند.

به هر حال، در حال حاضر، کاری از دست هیچ‌کس برنمی‌آید جز انتظار برای پایان کار آواربرداری و عملیات نجات؛ که البته شاید دیگر نتوان نام آن را عملیات «نجات» گذاشت. چنان‌که بایدن به خبرنگاران گفت: «[خانواده‌های مفقودان] می‌دانند هر روزی که می‌گذرد، احتمال [نجات افراد عزیزانشان] کم‌تر می‌شود. اما حداقل، حداقل، می‌خواهند بدن‌هایشان را نجات بدهند. می‌خواهند بدن‌ها را نجات بدهند.»