شایع‌ترین علت زمینه‌ای دیسک فتق، آسیب تدریجی و از بین رفتن انعطاف پذیری در نتیجه افزایش سن است. به این وضعیت دژنراسیون یا انحطاط دیسک کمر گفته می‌شود که باعث می‌شود مهره‌ها حتی با یک فشار یا گردش جزئی، دچار برآمدگی یا پارگی شوند. برخی از انواع دیسک فتق نسبتا خفیف هستند و با داروهای ضد درد بدون نسخه قابل درمان هستند. و سایر اشکال آن به داروهای قوی‌تر مانند شل کننده عضلات یا تزریق کورتیزون یا مواد افیونی احتیاج دارند. درمانگران فیزیوتراپی که ممکن است درمان‌های مختلفی را برای دیسک فتق توصیه کنند.

دیسک فتق چیست؟

دیسک فتق می‌تواند منجر به شروع ناگهانی درد در گردن کمر و/ یا درد رادیکولار در بازوها یا پاها شود. دیسک‌ها اجزای انعطاف پذیری هستند که در واکنش به حرکت و فشار تغییر شکل می‌دهند.

 در حقیقت نشستن نرمال به مدت ۴۰ دقیقه باعث برامدگی طبیعی در دیسک‌های ناحیه کمر می‌شود. حرکات شدید یا وارد شدن فشار به دیسک کمر می‌تواند باعث برآمدگی یا پارگی آن شود. پارگی‌ها در آنالوس اتفاق می‌افتند که لایه خارجی فیبروز دیسک است و در صورت بروز آن، احتمال نشت مایع داخلی دیسک (پالپوس نوکلئوس) وجود خواهد داشت. دیسک فتق به صورت برآمدگی (فتق گسترده)، بیرون زدگی (فتق باریک) و پارگی دیسک (بیرون زدگی محتویات دیسک همراه با انتقال محتویات آن به فضای خارج از دیسک) طبقه بندی می‌شود.

از آنجا که اصطلاحات گسترده‌ای برای توصیف مشکلات دیسک نخاعی وجود دارند از جمله پارگی دیسک، برآمدگی دیسک، لغزش دیسک، بیرون زدگی دیسک، افتادگی دیسک، بیماری دیسک و پارگی دیسک، اغلب درباره وضعیت آن سردرگمی ایجاد می‌شود. همه این اصطلاحات برای بیان وضعیت دیسک به کار می‌روند اما نشان دهنده میزان درد احتمالی نیستند.

علت دیسک کمر چیست؟

برآمدگی دیسک مشکل نسبتا شایعی است. دلایل ایجاد دیسک فتق یا برآمدگی دیسک شامل عوامل مکانیکی و ژنتیکی می‌شود. برامدگی دیسک می‌تواند در هر ناحیه‌ای از ستون فقرات اتفاق بیفتد اما بیشتر در ناحیه لامبر (کمر) شایع است.

دیسک فتق در سنین میانسالی بیشتر شایع است؛ زیرا پیری به صورت طبیعی باعث انعطاف‌پذیری کمتر دیسک می‌شود. در نتیجه ضربه، خم شدن و بلند کردن اجسام سنگین و انجام فعالیت‌هایی مانند نشستن درازمدت می‌تواند باعث وارد شدن فشار بیش از حد روی دیسک شود.

در واقع کم تحرکی و فقدان تحرک در ناحیه کمر شما را در معرض خطر بیشتر انحطاط دیسک قرار می‌دهد.

مطالعات علمی همچنین نشان می‌دهند که بخش زیادی از احتمال دیسک کمر مربوط به ژنتیک ما می‌شود و بنابراین توجه به سابقه خانوادگی نیز مهم است.

 علائم

همه انواع دیسک فتق می‌توانند باعث التهاب اعصاب نخاعی در ستون فقرات گردنی، کمر یا قفسه سینه شوند و در نهایت درد زیادی به همراه داشته باشند. تنگی کانال نخاعی نیز یکی از عوارض احتمالی بیرون زدگی دیسک است. با این حال اکثر انواع دیسک فتق ذاتاً دردناک نیستند. در حقیقت اکثر موارد برامدگی دیسک هیچ گونه علائمی ندارند. 

نحوه تشخیص

• دیسک فتق و درد رادیکولار مرتبط با آن، معمولاً با گرفتن شرح حال دقیق بیمار و معاینه فیزیکی تشخیص داده می‌شود.
• ممکن است عکس برداری با اشعه ایکس مفید باشد اما همیشه ضرورت ندارد.
• معمولاً انجام MRI نیز ضرورتی ندارد؛ مگر اینکه علائم موجود به درمان‌های معمول پاسخ ندهند. آزمایش MRI به عنوان استاندارد طلایی برای ارزیابی برامدگی دیسک و تعیین احتمال نیاز به تزریق یا عمل جراحی به کار می‌رود.
• گاهی اوقات ممکن است انجام سی تی اسکن یا سایر روش‌های تصویربرداری نیز مفید باشد.

گزینه‌های درمانی کدامند؟

درمان غیر جراحی اولین قدم برای درمان دیسک فتق و درد رادیکولار مرتبط با آن است؛ مگر اینکه علائم عصبی قابل توجهی وجود داشته باشند. درمان اولیه با هدف کاهش درد و علائم عصبی انجام می‌شود.

اکثر بیماران مبتلا به دیسک فتق تا زمانی که شواهدی از آسیب شدید یا بدتر شدن وضعیت عصب وجود نداشته باشد، نیازی به عمل جراحی ندارند.

درمان دیسک کمر در تهران عموماً شامل فیزیوتراپی، اصلاح فعالیت‌ها و مدیریت داروی مناسب است. اگر این اقدامات معمولی کافی نباشند، ممکن است تزریق استروئید اپیدورال به عنوان یک گزینه درمانی خوب برای درمان درد رادیکولار در نظر گرفته شود.

جراحی نیز برای کسانی که همچنان با علائم عصبی دردناک و پنجه نرم می‌کنند یا دارای ضعف و بی‌حسی مداوم یا رو به پیشرفت هستند، یک گزینه درمانی خواهد بود.

اصلاح فعالیت‌ها

در موارد درد بسیار شدید ممکن است کاهش موقت فعالیت یا محدود کردن آنها در نظر گرفته شود. با این حال معمولاً توصیه می‌شود تا حد ممکن فعال باقی بمانید؛ استراحت در رختخواب بیش از چند روز باعث بدتر شدن شرایط دیسک می‌شود.

 فیزیوتراپی

فیزیوتراپی انواع مختلفی دارد. دکتر آیدین حیدری متخصص درمان دیسک کمر با طب فیزیکی در تهران، درباره اینکه کدام رویکرد برای شما بهتر است تصمیم خواهد گرفت. به طور کلی یک رویکرد فعال که در آن ورزش‌ها و حرکات کششی به شما داده شده است مناسب خواهد بود. هیچ راهی برای پیش بینی اینکه به چند جلسه فیزیوتراپی احتیاج دارید، وجود ندارد. با این حال شما باید پس از گذشت چند جلسه، درباره فرایند درمانی خود اطلاعات شفافی داشته باشید. بیشتر افراد فقط به ۶ تا ۸ جلسه احتیاج دارند.

درمان دستی

گاهی اوقات در بدن شما نواحی دچار محدودیتی وجود دارند که منجر به درد می‌شوند یا فشار را در ناحیه دیگری از بدن افزایش می‌دهند. در روش منوال تراپی یا درمان دستی، تکنیک‌های متعددی استفاده می‌شود و درمان با توجه به نیازهای خاص بیمار انتخاب می‌گردد. پیش بینی اینکه به چند جلسه منوال تراپی احتیاج دارید نیز دشوار است اما باید در چند جلسه اول پیشرفت روشنی را مشاهده کنید.

داروها

داروهای مسکن مانند استامینوفن یا داروهای ضد التهاب مانند ایبوپروفن می‌توانند به طور موقت مفید باشند. پزشک داروهای شما را به نحوی تنظیم می‌کند که به فعال باقی ماندن سبک زندگی شما کمک کنند. برنامه دارویی شما ممکن است شامل داروهای ضد التهاب یا داروهایی که درد عصب را هدف قرار می‌دهند و شل کننده‌های عضلانی باشد. در موارد دردهای بسیار شدید، ممکن است برای مدت کوتاهی از داروهای افیونی استفاده شود. 

تزریق‌ها

برای دردهای رادیکولار، تزریق استروئید اپیدورال می‌تواند بسیار موثر باشد. داروهای استروئیدی چند نوع مختلف دارند و به چندین روش مختلف دریافت می‌شوند. گاهی اوقات پس از گرفتن شرح حال دقیق و بررسی فیزیکی و شخصی بیمار، نوع خاصی از تزریق با استفاده از تصویر برداری انجام می‌شود. معمولاً احتیاجی به انجام یک مجموعه تزریق نیست. واکنش بدن شما به تزریق، تحت نظر قرار گرفته و بسته به نتایج به دست آمده درمان بیشتر توصیه می‌شود. معمولاً تزریق بخشی از یک برنامه درمانی جامع است.

عمل جراحی

عمل جراحی (تزریق/ جراحی با حداقل تهاجم/ عمل جراحی با تهاجم بالا) در صورتی انجام می‌شود که سایر درمان‌های انجام شده برای دیسک فتق با شکست مواجه شده باشند یا پیشرفت علائم عصبی مانند ضعف یا بی‌حسی دیده شده باشد.

نوع دقیق عمل جراحی به عوامل متعددی بستگی دارد. اگرچه اکثر آنها با تکنیک‌های کم تهاجمی انجام می‌شوند تا سریع‌ترین میزان بهبودی را برای بیمار ایجاد کرده و درد پس از جراحی را به حداقل برسانند.