به گزارش مشرق،‌ عطسه راهکار بدن برای خارج کردن مواد محرک از بینی یا گلو است. عطسه در واقع خروج پر قدرت و غیر ارادی هوا از بدن است. این عارضه اغلب به صورت ناگهانی و بدون هشدار قبلی رخ می‌دهد و تحت عنوان استرنوتیشن (sternutation) هم شناخته می‌شود. با وجود اینکه علائم عطسه اغلب آزار دهنده هستند ولی معمولاً ناشی از مشکلات جدی در سلامتی فردی نیستند.

چه عواملی باعث عطسه کردن می‌شود؟

بخشی از کار بینی، تمیز کردن هوای تنفسی و اطمینان بخشی از عاری بودن هوا از ذرات آلودگی و باکتری‌هاست. در بسیاری از موارد، بینی آلودگی‌ها و باکتری‌ها را درون مخاط گرفتار می‌کند. بعد از آن معده موکوس حاوی ذرات آلودگی را هضم کرده و به این ترتیب اثر هرگونه مهاجم خارجی بر بدن خنثی خواهد شد.

اما در برخی از موارد، آلودگی‌ها و دیگر ذرات محرک وارد بینی شده و غشای موکوسی حساس بینی و گلو را تحریک می‌کنند. زمانی که این غشا تحریک شود، فرد به عطسه می‌افتد.

عوامل محرک شروع فرایند عطسه کردن عبارتند از:

مواد حساسیت زا یا آلرژن‌ها

ویروس‌ها، مانند ویروس سرماخوردگی معمولی یا ویروس آنفولانزا

مواد محرک راه هوایی بینی

دریافت داروهای کورتیکواستروئید از طریق اسپری‌های بینی

ترک مواد مخدر

دیگر عوامل 

دیگر عوامل کم‌تر رایجی که باعث بروز عطسه می‌شوند، عبارتند از:

آسیب یا ضربه شدید به بینی

ترک مصرف گروهی از داروهای مخدر، مانند مواد افیونی و تریاک

تنفس مواد محرک مانند غبار و فلفل

تنفس هوای سرد

اسپری‌های بینی حاوی کورتیکواستروئید علاوه بر کاهش التهاب در راه هوایی بینی، تعداد دفعات عطسه کردن را کاهش خواهند داد. افراد مبتلا به حساسیت اغلب از این اسپری‌ها استفاده می‌کنند

درمان خانگی زیاد عطسه کردن

یکی از بهترین راه‌ها برای عطسه نکردن، دوری کردن از عوامل محرک است. فرد می‌تواند با اعمال تغییرات کوچکی در خانه تا حدود زیادی مواد تحریک کننده را از خود دور کند.

فیلترهای سیستم گرمایشی و سرمایشی را هر چند وقت یکبار تعویض کنید تا سیستم تصفیه هوای خانگی به خوبی عمل کند. 

اگر در خانه حیوان خانگی نگهداری می‌کنید و موی حیوان باعث آلرژی و حساسیت در شما می‌شود، موی آن را مرتب کوتاه کرده و از روی سطح فرش و یا مبل موها را جمع آوری کنید.

هیره‌ها یا مایت‌های گرد و غبار گروهی از حشرات از خانواده کنه‌ها هستند که روی ملحفه‌ها دیده می‌شوند. با شستن این پارچه‌ها با آب داغ و یا آبی با درجه حرارت بالای ۵۴ درجه سانتی گراد می‌توان این حشرات را از بین برد.

استفاده از دستگاه تصفیه هوای خانگی تا حد زیادی به تمیز کردن هوای خانه کمک می‌کند.

در موارد حاد، تشکیل کپک در فضای خانه باعث بروز عطسه می‌شود. اگر کپک‌ها به خانه هجوم آورده باشند، تا تمیز شدن کامل فضای خانه باید خانه را ترک کرد.

درمان عوامل زمینه‌ای بروز زیاد عطسه کردن

اگر دلیل عطسه آلرژی یا عفونت باشد، باید با پزشک مشورت کرد. پزشک علت بروز آلرژی و یا عفونت را بررسی کرده و درمان‌های مناسب را تجویز خواهد کرد.

اگر دلیل بروز عطسه آلرژی باشد، در گام اول باید از مواد آلرژن شناخته شده دوری کرد. پزشک به بیمار آموزش می‌دهد که چگونه این مواد را شناسایی کرده و از آن‌ها دوری کند.

داروهای بدون نسخه و تجویزی مانند آنتی هیستامین‌ها، برای کاهش شدت علائم بیماری در دسترس هستند. برخی از رایج‌ترین داروهای ضد آلرژی شامل لوراتادین (loratadine) و سیتریزین (cetirizine) هستند. 

اگر آلرژی فرد حاد باشد، درمان‌های خاصی همچون تزریق آلرژی برای فرد انجام می‌شود. در این روش درمانی عصاره‌ای از آلرژن‌های خالص به فرد تزریق می‌شود. زمانی که بدن در معرض مقدار کم و متعادلی از این آلرژن‌ها قرار بگیرد، در آینده در هنگام مواجه با این مواد واکنش بهتری خواهد داشت.

در صورت بروز عفونت مانند سرماخوردگی معمولی یا آنفولانزا، راه‌های درمانی محدودتر می‌شود. در حال حاضر آنتی بیوتیک‌ها برای مبارزه با ویروس‌های عامل سرماخوردگی یا آنفولانزا مناسب نیستند.

اسپری‌های بینی برای بهبود گرفتگی و یا آبریزش بینی استفاده می‌شوند. در هنگام بروز آنفولانزا برای سرعت بخشیدن به فرایند درمان می‌توان داروهای ضد ویروسی دریافت کرد. در هنگام بروز این بیماری فرد باید به مقدار کافی استراحت کرده و مقدار زیادی مایعات بنوشد، این کارها باعث افزایش سرعت بهبود بیماری خواهد شد.

راهکارهایی برای عطسه کردن 

با همه‌ی اینها گاهی نیاز به عطسه کردن وجود دارد ولی فرد قادر به انجام آن نیست. ناتوانی در عطسه کردن می‌تواند آزار دهنده باشد، خصوصاً اگر عامل محرک باعث گرفتگی بینی و راه هوایی شده باشد. 

خوشبختانه راه‌هایی برای تحریک عطسه کردن وجود دارد. که در ادامه آن‌ها را با هم بررسی می‌کنیم. این راه‌ها با فعال کردن نورون‌هایی که باعث تحریک بدن و بروز عطسه می‌شوند، عمل می‌کنند.

استفاده از دستمال کاغذی 

دستمال کاغذی را از یک طرف لوله کرده و درون سوراخ بینی قرار دهید. به آرامی دستمال کاغذی را به جلو و عقب حرکت دهید تا زمانی که احساس قلقلک ایجاد شود این کار را ادامه دهید. این کار باعث تحریک عصب سه قلو (trigeminal nerve) می‌شود. 

زمانی که از این روش استفاده می‌کنید باید به شدت احتیاط کنید. توجه کنید که نباید دستمال کاغذی را زیاد وارد سوراخ بینی کنید، چرا که این کار باعث ایجاد درد زیادی می‌شود.

قلقلک دادن با پر 

به راحتی با مالیدن یک پر به قسمت پایینی بینی و ایجاد احساس قلقلک می‌توان باعث تحریک بروز عطسه شد. بهتر است که پر مصنوعی استفاده شود و هرگز نباید پر را وارد بینی کرد.

نگاه کردن به چراغ 

برخی از مردم تنها با نگاه کردن به چراغ روشن می‌توانند عطسه کنند. پژوهشگران تخمین می‌زنند که بالای یک سوم افراد مستعد این نوع از عطسه کردن واکنشی هستند که به آن ریفلاکس عطسه نوری (photic sneeze reflex) یا ACHOO (autosomal dominant compulsive helio-ophthalmic outbursts of sneezing) گفته می‌شود. این واکنش احتمالاً به این دلیل رخ می‌دهد که عصب سه قلو در کنار عصب بینایی قرار دارد. 

عطسه کردن نوری جنبه ارثی دارد، و فرزندان این افراد ۵۰ درصد احتمال دارد که این واکنش را نشان دهند. برای اجرای این کار باید به صورت ناگهانی به یک چراغ روشن نگاه کرد. با این همه هرگر نباید به خورشید به صورت مستقیم خیره شد، چرا که خیره شدن به خورشید باعث آسیب دیدن چشم‌ها خواهد شد.

بو کردن عطرهای قوی 

برخی از عطرها و رایحه‌های قوی باعث عطسه فرد می‌شود. برای امتحان کردن این کار یک عطر را داخل هوا اسپری کنید تا لایه‌ی پوشاننده بینی تحریک شود. هرگز مستقیماً یک عطر را بو نکنید و هرگز آن را مستقیماً داخل بینی اسپری نکنید.

کندن موی داخل بینی 

کندن یک مو از داخل بینی باعث فعال شدن عصب سه قلو و تحریک عطسه می‌شود. با این همه در هنگام کندن موی بینی باید بسیار محتاط بود، چرا که پوست این ناحیه بسیار حساس است.

خوردن شکلات تلخ 

شکلات تلخ دارای درصد بالایی کاکائو استو این ماده ممکن است باعث عطسه شود. دلیل علمی این کار مشخص نیست ولی دانشمندان معتقد هستند که این کار ارتباطی با آلرژی ندارد. از آن‌جایی که این توصیه برای همه افراد عمل نمی‌کند، این راهکار خصوصاً برای کسانی موثر است که معمولاً شکلات نمی‌خورند.

کج کردن سر به سمت عقب 

این روش برای افرادی عمل می‌کند که احساس عطسه دارند ولی در عمل عطسه بروز نمی‌کند. در این شرایط به آسانی باید سر را به سمت عقب خم کرده و به سمت بالا نگاه کرد.

بو کردن ادویه‌ها 

فلفل سیاه و دیگر ادویه‌ها مانند زیره سبز، تخم گشنیز و فلفل قرمز خرد شده به عنوان محرک‌های بینی شناخته می‌شود. فلفل سیاه و سفید حاوی ماده‌ای به نام پپرین (piperine) است که غشای موکوسی را تحریک می‌کند.  علاوه بر این، کپسایسین (capsaicin) موجود در فلفل تند به صورت طبیعی باعث واکنش عطسه می‌شود. 

در جا ادویه‌ای را باز کرده و به آرامی ظرف را در اطراف بینی خود حرکت دهید و یا اینکه مقداری دانه فلفل را خرد کنید، این کار باعث تحریک بروز عطسه می‌شود. پختن غذاهای تند و پر از ادویه و یا بو کردن مقداری عصاره‌ی کپسایسین تا حدود زیادی کمک کننده خواهد بود. 

در هنگام بوییدن ادویه‌ها بسیار مواظب باشید، چرا که بوییدن مقدار زیادی از این مواد باعث ایجاد احساس سوزش در بینی می‌شود.

کندن ناگهانی یکی از موهای ابرو 

کندن موی ابرو، باعث تحریک اعصاب صورت شده و در نهایت اعصاب سه قلو هم تحریک خواهند شد. برخی از افراد تنها با کندن یک تار مو به عطسه می‌افتند ولی برای تحریک عطسه در باقی افراد نیاز به کندن موهای بیش‌تری است.

استفاده از نوک زبان 

با حرکت دادن نوک زبان روی سقف دهان به آسانی اعصابی که در این مسیر قرار دارند، تحریک می‌شوند. ممکن است در هر فرد محل مورد نظری که باید تحریک شود، مقدار فشار مورد نیاز و مدت زمانی که باید این کار انجام شود، متفاوت باشد.

ماساژ دادن بینی 

به آرامی تیغی بینی را به سمت پایین مالش دهید تا عصب سه قلو تحریک شود. برخی از افراد لازم است اندکی بینی خود را فشار دهند تا عطسه رخ دهد.

مواجه شدن با هوای سرد

برخورد هوای سرد باعث تحریک بروز عطسه می‌شود. به یک منطقه سرد رفته و در هوای سرد چندین نفس عمیق بکشید. اگر در فصل گرم هستید، کولر روشن کنید یا اینکه در یخچال را باز کرده و در مواجه با هوای سرد چندین نفس عمیق بکشید.

نوشیدن نوشیدنی‌های کربنی گازدار 

روی زبان گیرنده‌ی TRPA۱ قرار دارد که با کربن دی اکسید موجود در نوشابه‌های گازدار فعال می‌شود. زمانی که چندین گیرنده تحریک شوند، بزاق بیش‌تری در دهان تولید شده و در نهایت بروز عطسه یا سرفه تحریک می‌شود. 

با وجود روش‌های مختلفی برای تحریک عطسه وجود دارد، همه‌ی این روش‌ها برای همه‌ی افراد عملی نیستند. دلیل آن هم این است که همه‌ی افراد به یک شیوه یکسان به مواد محرک واکنش نشان نمی‌دهند و یا اینکه عصب سه قلوی افراد دارای سطوح حساسیت و تحریک پذیری متفاوتی است. 

همچنین برخی از این روش‌ها برای افرادی که به سرماخوردگی و یا آنفولانزا مبتلا هستند، بهتر جواب می‌دهد. فراموش نکنید که همیشه

باید به آرامی و با احتیاط با عوامل محرک رو به رو شد و هرگز هم نباید اشیا نوک تیز را داخل بینی خود فرو برد.

عوارض جانبی نگه داشتن عطسه 

عطسه کردن به پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها و یا آسیب دیدن به وسیله‌ی اجسام مختلفی که ممکن است وارد بینی شوند، کمک بسیار زیادی می‌کند. دانشمندان معتقدند که عطسه کمک می‌کند تا بینی به شرایط نرمال و طبیعی خود بازگردد.

گاهی فرد در مکان‌های شلوغی قرار دارد، یا در حال صحبت با فرد دیگری است و یا اینکه فکر می‌کند عطسه کردن باعث تصور سایر افراد در مورد بیماری او می‌شود، در این شرایط فرد احتمالا دست از عطسه کردن برمی‌دارد و تلاش می‌کند تا از بروز آن جلوگیری کند. ولی دانشمندان معتقدند که نگه داشتن عطسه و جلوگیری از بروز آن آسیب‌های فراوانی به سلامت فرد وارد کرده و باعث بروز مشکلات جدی در فرد خواهد شد.

از طرفی دیگر همه‌ی افراد عطسه می‌کنند و این فرایندی طبیعی و قابل قبول است، فقط نباید فراموش کرد که پوشاندن دهان و بینی در هنگام عطسه بسیار اهمیت دارد.

خطرات نگه داشتن عطسه

عطسه کردن فرایندی پر قدرت است و هر بار که فرد عطسه می‌کند، ذرات موکوس بینی در هر ساعت تا شعاع ۱۰۰ مایلی پراکنده می‌شوند.

اما چرا عطسه کردن با قدرت زیاد انجام می‌شود؟ همه‌ی این‌ها به فشاری برمی‌گردد که دستگاه تنفسی تولید می‌کند. دستگاه تنفسی شامل سینوس‌ها، حفره بینی، گلو و ریه‌هاست و این فشار درون این اجزا و اندام‌ها ایجاد می‌شود. 

در سال ۲۰۱۶ در پژوهشی، دانشمندان میزان فشار وارد شده روی لوله هوایی زنی در حال عطسه کردن را اندازه گرفتند. این مقدار فشار معادل یک پوند روی یک اینچ مربع یا ۱ psi  بود. در حالی که زمانی که فرد در طی یک کار شدید عمل بازدم را انجام می‌دهد، میزان فشار وارد شده روی لوله‌های هوایی به مراتب کم‌تر یا چیزی در حدود ۰.۰۳ psi  است. 

نگه داشتن عطسه فشار درون سیستم تنفسی را ۵ تا ۲۴ بار بیش‌تر از فشاری که عطسه کردن ایجاد می‌کند، افزایش می‌دهد. کارشناسان معتقدند که نگاه داشتن فشار اضافی داخل بدن، باعث ایجاد آسیب‌های  احتمالی بسیاری خواهد شد که ممکن است بسیار جدی باشند.

برخی از این آسیب‌ها عبارتند از:

سوراخ شدن پرده گوش 

عفونت گوش میانی 

آسیب دیدن رگ‌های خونی در چشم‌ها، بینی یا پرده گوش 

آسیب دیدن دیافراگم 

آنوریسم یا رگ برآمدگی 

آسیب دیدن گلو 

شکستگی دنده

آیا نگه داشتن عطسه می‌تواند باعث بروز حمله قلبی شود؟

نه عطسه کردن و نه نگه داشتن عطسه باعث حمله و یا ایست قلبی نخواهند شد. این کار اما ممکن است به صورت موقتی روی ضربان قلب فرد اثر بگذارد، اما به هیچ عنوان باعث ایست قلبی نخواهد شد.

آیا نگه داشتن عطسه باعث مرگ خواهد شد؟

با وجود اینکه گزارش‌های متعدد و دقیقی از مرگ ناشی از نگه داشتن عطسه وجود ندارد، از نظر تکنیکی مرگ بر اثر نگه داشتن عطسه غیر ممکن است.

برخی از جراحت‌ها و آسیب‌های ناشی از نگه داشتن عطسه مانند آنوریسم مغزی، پارگی گلو و هواجنبی اما بسیار جدی هستند. لازم به ذکر است که آنوریسم مغزی در ۴۰ درصد موارد باعث مرگ می‌شود.

آیا می‌توان بدون نگه داشتن عطسه از بروز آن جلوگیری کرد؟

اگر احساس عطسه دارید ولی نمی‌خواهید ایجاد شود، راه‌هایی برای جلوگیری از بروز آن وجود دارد.

راه‌های پیشگیری از عطسه کردن عبارتند از:

درمان آلرژی‌ها

محافظت از خود در برابر مواد محرک موجود در هوا

پرهیز از نگاه مستقیم به لامپ روشن و یا نور شدید

پرهیز از زیاد غذا خوردن

استفاده از اسپری‌های بینی

فین کردن

قلقک دادن سقف دهان با نوک زبان به مدت ۵ تا ۱۰ ثانیه

منبع: دکتر دکتر