به گزارش مشرق، سواحل محیط‌های شنی و صخره‌ای هستند و به دلایل گوناگون از جمله؛ ایجاد شرایط برای تولیدمثل برخی موجودات، تامین خاک، وجود مواد اولیه، زیستگاه گونه‌های تجاری و در معرض تهدید و ... به عنوان مناطق استراتژیک شناخته می‌شوند.
به همین دلیل توجه به این محیط‌های ارزشمند و تلاش برای محافظت از آن‌ها یک ضرورت است. از آنجایی که سواحل برای محیط‌زیست و انسان بسیار مهم هستند، مطالعات تاکید کرده‌اند که برخی از فعالیت‌های انسانی مانند شیوه‌های شهرنشینی، استخراج شن و ماسه، جایگزینی و از بین رفتن پوشش گیاهی طبیعی و زباله‌های دورریز تهدیدی جدی برای این محیط‌ها هستند.
بیشتر بخوانید
بلایی که زباله‌ها بر سر حیات‌وحش می‌آورند +فیلم
علاوه بر اثرات مخرب زیست محیطی، زباله ها می توانند ارزش فرهنگی و اقتصادی سواحل را کاهش دهند و منجر به خسارات اقتصادی قابل توجهی شوند. زباله در سواحل باعث کاهش گردشگران در سواحل می شود. خطرات زیست محیطی زباله‌های سواحل به انواع زباله‌ها بستگی دارد. به عنوان مثال، نگرانی‌هایی در مورد میکروپلاستیک و همچنین سمیت ته‌سیگار برای موجودات مختلف وجود دارد.
با توجه به اهمیت این موضوع پژوهشگران با انجام یک مطالعه برای اولین‌بار، برخی از سواحل شمال ایران در دریای خزر را از نظر تعداد و ترکیب زباله‌های دورریز بررسی کردند. هدف دیگر از این مطالعه ایجاد شاخص جدیدی بود که بتواند وضعیت آلودگی محیط زیست را با در نظر گرفتن کمیت و خطر بالقوه زباله‌های زباله تفسیر کند. همچنین در این مطالعه مناطق شهری و مناطق ساحلی از نظر کمیت و ترکیب زباله‌ها مقایسه شدند.
این مطالعه در استان گیلان و در پنج ساحل شامل سه ساحل تفریحی (حسنرود، جفرود و زیباکنار) و دو ساحل ماهیگیری (شهدا و طالب آباد) انجام شد. علاوه بر این، چهار خیابان شامل دو خیابان در مناطق تجاری (خیابان شهرداری و خیابان مطهری) و دو خیابان در مناطق مسکونی (خیابان گلسار و خیابان جماران) در گیلان، مورد بررسی قرار گرفت.
مشاهدات این مطالعه نشان داد که ترکیب و کمیت زباله‌ها در مناطق با کاربری‌های مختلف، متفاوت است. گروه پلاستیک به‌عنوان فراوان‌ترین گروه زباله‌ها، ۳۹.۵۴ درصد از زباله‌های کل مناطق مورد مطالعه را تشکیل می‌داد. در حالی که از نظر نوع زباله، ته سیگار بیشترین فراوانی را داشت. به طور کلی، زباله‌های پلاستیکی از نظر تعداد در مناطق ساحلی مهم‌ترین زباله‌ها هستند؛ در حالی که در محیط‌های شهری، ته‌سیگار بیش از ۴۳ درصد از کل زباله‌ها را تشکیل می‌دهند.
با توجه به نتایج این مطالعه مشخص شد که سواحل شمالی ایران از نظر آلودگی زباله در وضعیت نامناسبی قرار دارند زیرا تنها یک ساحل و یک خیابان (۲۲.۲ درصد) در وضعیت پاکیزه و یک خیابان و یک ساحل در وضعیت متوسط (۲۲.۲درصد) و سه ساحل و دو خیابان در وضعیت کثیف (۵۵.۵ درصد) قرار داشتند.
پژوهشگران این مطالعه می‌گویند: آلودگی نواحی شهری و سواحل مورد مطالعه نشان می‌دهد که زباله‌های دور ریخته‌شده، یک معضل جدی در همه مناطق است. اگرچه عواملی مانند ویژگی‌های فیزیکی ساحل یا کاربری مناطق شهری بر تراکم و ترکیب زباله‌های زباله تأثیر می‌گذارد، اما عامل اصلی در کمیت زباله‌ها، تراکم افراد در محیط‌ها است.
به گفته این پژوهشگران، می‌توان با ممنوعیت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی و استعمال دخانیات از تولید زباله پیشگیری کرد. همچنین برای مدیریت تولید زباله می‌توان از رویکردهایی مانند استفاده از زیرسیگاری‌های قابل حمل برای جلوگیری از ریختن ته سیگار انجام داد. استراتژی نهایی اقداماتی است که زباله‌ها را از سواحل جمع‌آوری و دفع می‌کند.
این محققان با توجه به نتایج به‌دست آمده و یافته‌های سایر مطالعات، پیشنهاداتی را برای مدیریت زباله‌ها مطرح کرده‌اند:
- افزایش آگاهی شهروندان در مورد مشکلات ناشی از زباله‌ها؛
- تهیه طرح جامع مدیریت این نوع پسماندها؛
- افزایش برنامه‌های پاکسازی در سواحل؛
- افزایش تجهیزات مانند سطل زباله در سواحل برای دفع مناسب زباله؛
- استفاده از ظرفیت گروه‌های مردم نهاد در مدیریت پسماند؛
تصویب و اجرای قوانین ضد زباله؛
- مدیریت فروش در سواحل مانند ممنوعیت فروش سیگار و کیسه‌های پلاستیکی؛
- افزایش کارایی تجهیزات پاکسازی سواحل و توجه به نقاط پاکسازی با دسترسی کم در معابر شهری.
در انجام این مطالعه احمد جنیدی جعفری، زهره کاظمی، زهرا کاظمی، مهدی فرزادکیا و جواد ترکاشوند پژوهشگران دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران، پروانه لطیفی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز و مریم مروتی از انشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان با یکدیگر مشارکت داشتند.
