به گزارش مشرق، حالا دو سال از آن روزی که تصمیم گرفتند با دستان خالی کاری کنند کارستان و یک قدم مانده تا پیروزی! حالا که به عقب نگاه می کنند دست کم یک کار اساسی در کارنامه زندیگشان ثبت کرده اند. گامی موثر برای نجات جان هموطنان؛ می گویند بدون حمایت و پشتوانه ای و تنها با بودجه‌ای اندک کارمان را شروع کردیم. زمان زیادی برای آغاز این کار نداشتیم و همین هم باعث شد تا آستین را بالا بزنیم و در همین محیط دانشگاهی کوچک کارمان را شروع کنیم. شنیدن این جملات ناخودآگاه کلام امام حسین(ع) را در ذهنم تداعی می‌کند که فرمود: «بدانید که نیازمندی‌های مردم به شما از نعمت‌های الهی بر شماست؛ پس، از این نعمت‌ها خسته نشوید که هر آینه به سوی دیگران سوق یابد.»
سخن از محققان با انگیزه و خلاقیست که در مسیر ساخت واکسن حرکت کرده‌اند، آن هم با خلاقیت و ایده‌ای جدید. آن زمان که کمتر کسی به فکر ساخت واکسن پروتئینی بود تصمیم گرفتند روی این نوع واکسن کار کنند، از همه ترس و تردیدها عبور کردند و شجاعانه پای تصمیمشان ماندند تا امروز خود را در جمع واکسن سازان برتر دنیا ببینند.
*دو راه پیشِ روی واکسن‌سازان بقیه‌الله!
«کلید ساخت واکسن «نورا» از اسفند سال ۹۸ توسط محققین دانشگاه علوم پزشکی بقیة الله (عج) زده شد، تعدادی از محققان دانشگاه امام حسین (ع) هم به کمک ما آمدند تا به سفارش یکی از مراکز تحقیقاتی سپاه پاسداران کار خود را آغاز کنند. در آن دوران زیرساخت تولید واکسن را نداشتیم اما دانش این کار را داشتیم یعنی بیوتکنولوژیست، ایمنولوژیست و ویروس شناس و محققان بالینی کاربلد در دانشگاه حضور داشتند. در آن دوران روی موضوع ساخت واکسن تردید نداشتیم حتی پیش‌بینی کردیم که تا ابتدای سال ۹۹ احتمال پروژه به نتیجه برسد اما این دغدغه وجود داشت که تولید محصول کجا انجام شود؟!»
این بخشی از سخنان دکتر حسن ابوالقاسمی رئیس دانشگاه علوم پزشکی بقیة‌الله (عج) و محقق اصلی واکسن نوراست، به این بخش از صحبت‌ها که می‌رسیم عجولانه می‌پرسم یعنی از واکسن سازان دیگر برای تولید کمک گرفتید؟ «دو راه پیش رو داشتیم اول اینکه یک مرکز تولید بسازیم، دوم اینکه از ظرفیت‌های کشور برای تولید محصول استفاده کرده و وقت خودمان را صرف تولید دانش کنیم و به دنبال مطالعات بالینی باشیم. ما ایده دوم را انتخاب کردیم و دیدیم که سرمایه و هزینه کافی برای ساخت زیرساخت تولید در اختیار نداریم بنابراین به دنبال خلق دانش رفتیم.»
*۷۰ داوطلب افتخار آفرین
حالا کار تحقیقات آغاز شده، متخصصین مختلفی در این پروژه مشغول به کار شدند تا اینکه وزارت بهداشت اعلام می‌کند اگر نتایج آزمایشات بالینی بر روی «موش» مثبت باشد، مجوز مرحله دوم بالینی ارائه می‌شود، همین خبر خوب انگیزه محققان را دوچندان می‌کند، مرحله اول بالینی با موفقیت به پایان می‌رسد اما گویی وزارت بهداشت تصمیم جدیدی برای مطالعات بالینی گرفته؛ بله آزمایش روی «خرگوش» هم به مطالعات بالینی اضافه شده.
دکتر با خنده می‌گوید «از سختگیری وزارت بهداشت گله‌ای نداریم و خوشبختانه نتایج آزمایشات روی این حیوان هم نیز مثبت شد اما جالب است بدانید پس از این اتفاق سازمان غذا و دارو مجدد اعلام کرد که مطالعه باید روی «میمون» نیز انجام شود که با یاری خدا در این مرحله هم واکسن نورا سربلند بود.
زمانی که نتایج را در اختیار سازمان غذا و دارو قرار دادیم به ما اعلام شد که این واکسن می‌تواند در فاز یک انسانی مورد آزمایش قرار گیرد، پس از مذاکراتی که داشتیم پروپوزالمان بسیار سختگیرانه داوری شد و مجوز فاز یک آغاز شد. حدود هفتاد نفر در این مرحله شرکت کردند، من به وجود این افراد افتخار می‌کنم به دلیل اینکه آنها به این سرمایه ملی اعتماد کردند. مطالعات روی ۷۰ نفر انجام شد و عارضه‌ای هم مشاهده نشد.»
*آمادگی مطالعه روی ۱۰ هزار داوطلب
محقق اصلی پروژه واکسن نورا از علاقه‌شان برای ادغام فازهای مختلف سخن به میان می‌آورد «علاقه‌مند بودیم مانند واکسن سازان خارجی که فازهای یک یا دو و سه را باهم ادغام می‌کنند این کار را انجام دهیم که این اجازه به ما داده نشد. به ما اعلام کردند که باید کار مرحله به مرحله پیش رود و خوشبختانه موفق به دریافت مجوز فاز دو شدیم. فاز دو مطالعه دوماه طول کشید و نتایج آن در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفت و به ما اعلام شد به سرعت رسیدگی انجام می‌شود و نورا می‌تواند به عنوان دُز سوم روی ده هزار نفر داوطلب برای دُز سوم تزریق شود. در این مرحله اثربخشی واکسن به صورت وسیع بررسی می‌شود و میزان آنتی بازی سازی آنها مشخص می‌شود و امیدوارم نتایج فاز سوم مانند فاز اول و دوم همراه با موفقیت باشد تا بتوانیم با امید خدا تزریق عمومی را آغاز کنیم.»
* آینده کرونا به واکسنهای پروتئینی گره خورده است
از دکتر ابولقاسمی می‌پرسم چرا شما روی واکسنهای mRNA کار نکردید فکر نمی‌کنید آینده این واکسن‌ها درخشاتن‌تر باشد؟ با قاطعیت پاسخ می‌دهد «پیش بینی محققان ما درباره ساخت واکسن پروتئینی بسیار مهم بود، در آن زمان کسی سراغ این نوع واکسن نمی‌رفت و اغلب به دنبال ساخت واکسنهای ویروس کشته یا ضعیف شده یا mRNA رفتند می‌دانستیم که آینده کرونا به واکسنهای پروتئینی گره خورده است و امروز می‌بینیم که بهترین واکسن برای دُز یادآور واکسنهای پروتئینی هستند. امیدوارم پس از اعلام نتایج انبوهی از این واکسن در اختیار مردم قرار گیرد. سخت گیری وزارت بهداشت در حوزه تحقیق واکسن کاری عاقلانه بود و همین موضوع باعث شد تا محصولی با کیفیت و اعتماد بالا به دست مردم برسد.»
*تولید ۵ میلیون دُز واکسن
واکسن‌سازان نورا آنقدر به کارشنان اعتماد دارند که همزمان که محصولشان در حال وارد شدن به فاز تست انسانی است کار تولید آن را هم آغاز کرده‌اند، به گفته آقای دکتر بازرسان وزارت بهداشت از مرکز تولیدشان (مرکز پرسیژن) که دارای GMP است بازدید کرده‌اند و مورد تایید آنها قرار گرفته است. به محض اینکه نتایج فاز سوم مورد تایید وزارت بهداشت قرار گیرد ۵ میلیون دُز واکسن را به وزارت بهداشت تحویل خواهند داد همچنین برنامه دارند تا و با افزایش زیرساختها میزان تولید را هم افزایش دهند.
*سپاه از ما حمایت کرد
ماجرا وقتی شیرین‌تر می‌شود که دکتر ابوالقاسمی از اعتمادش به جوانان می‌گوید «در تیم تحقیقاتی ما جوانان در کنار با تجربه‌ها اقدام به ساخت واکسن کردند، سابقه تحقیقات بالینی ما خیلی خوب بود، مرکزی را برای شرایط بحران آماده کرده بودیم که این مرکز در اختیار کارآزمایی بالینی قرار گرفت. این مرکز بسیار مجهزی برای کارآزمایی بالینی است، سپاه از ما حمایت کرد و از همه امکانات برای ساخت واکسن استفاده شد، ما از دانش خود برای تولید واکسن استفاده کردیم. امید دارم که این واکسن بهترین واکسن برای دُز یادآور باشد.»
* نا امید شدیم اما از خودمان نه!
از استاد درباره انگیزه شاگردان می‌پرسم، شاگردان شما در این مسیر سخت ناامید نشدند «جوانان ما خودشان ناامید نمی‌شوند بلکه از تصمیم‌گیری‌ها در سطح ملی ناامید می‌شوند. دستگاه‌های اجرایی ما آمادگی بحران ندارند همه جای دنیا آمادگی برای بحران فراهم است واکسنی که برای تولید به ۱۲ سال زمان نیاز دارد در بحران در عرض کمتر از یک سال ساخته می‌شود. خودشان قوانین سختیگرانه‌ای که برای ما نوشته‌اند را پشت سر می‌گذارند تا از بحران عبور کنند و با حداقل قوانین دست و پاگیر جان مردم را نجات دهند. البته سختگیری‌ها حُسن است و باعث می‌شود مردم اطمینان بیشتری به محصولات پیدا کنند اما باید قدرت ریسک‌پذیری داشته باشیم. در زمان پلاسما درمانی و در زمینه تولید واکسن قدرت ریسک پذیری داشتیم. در بسیاری از حوزه‌های دارو و درمان قدرت ریسک پذیری بالایی داشتیم و خیلی وقتها به ما هجمه وارد می‌شد.»
*از توهین دلالان دارو تا دستان خالی در مسیر ساخت واکسن
سودجویی و فضاسازی و بی‌اخلاقی گویی جزو لایفنک این محیط است تا جایی که به گفته دکتر ابوالقاسمی دلالان دارو هم از این فضا برای زیر سوال بردن تلاش دانشمندان ایرانی استفاده کردند و با توهین و دروغ تلاش کردند بی‌انگیزگی را به تیم ما القا کنند که با یاری خدا به هدفشان نرسیدند.
دکتر در ادامه صحبتهایش با افتخار اعلام می‌کند «خوشبختانه اولین دانشگاهی هستیم که به موضوع تولید واکسن ورود کرد. برای ما جسارت محققان مهم بود. امروز هر واکسن پروتیینی را میسازیم و جسارت این کار را داریم. کاری را که همیشه فکر می‌کردیم دیگران باید انجام دهند را انجام دادیم. همیشه مرسوم بود که واکسن توسط موسسه‌ای ساخته شود که از قدیم این کار را انجام داده اما امروز در دنیا دیدیم که محققان جوان دست به کار شدند و در شرکتهای دانش بنیان بهترین و سنگین‌ترین مولکول های دارویی را به صورت نوترکیب ساختند.
معتقدم در بحث تولید دارو و تجهیزات پزشکی باید شرکتهای بزرگی ایجاد شوند و قراردادهایی را با دانشگاه ببندد تا زمینه اشتغال ایجاد شود. مرکز تولید واکسن نورا مرکزی کوچکی است که با حمایت سپاه راه اندازی شده اما برخی واکسن سازان دنیا بودجه‌های میلیارد دلاری حمایت شدند. محققان ما با دستان خالی اقدام به ساخت واکسن نورا کردند.»
*دستور رییس جمور برای پیش خرید واکسن‌ها
حالا که جوانان کاری کرده‌اند کارستان از دولت توقع حمایت دارند، طی دوسال گذشته واکسن‌سازان نورا تلاش کردند تا از این بازی سخت سربلند خارج شوند و امروز نوبت دولت است که دست آنها را بگیرد و این حمایت چزی نیست جز پیش خرید واکسن؛ دکتر ابوالقاسمی می‌گوید « امیدواریم وزارت بهداشت برای حمایت از محققان و این کار ارزشمند پیش خرید واکسن را انجام دهد. شنیدم که رییس جمهور درستور این کار را داده است و رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز این وعده را داده بود. از سازمان غذا و دارو نیز تقاضا داریم این واکسن را پیش خرید کنند».
*تابع قیمت‌گذاری وزارت بهداشت هستیم
از آقای دکتر درباره قیمت واکسن نورا سوال می کنم، پاسخی جالب می دهد « هر قیمتی که سازمان غذا و دارو برای این واکسن در نظر بگیرد را میپذیریم، مهم این است که ما برای سلامت مردم این واکسن را تولید کردیم. افتخار ما این است که واکسن نورا ارزبری ندارد و به معنای واقعی تولید داخل است. نسب به واکسنهای دیگر باید مطالعه صورت بگیرد اثربخشی واکسن ما خیلی بالا است و به دلیل پروتیینی بودن ساختار در فاز بوستر، معتقدم هیچ واکسنی به اندازه این واکسن ها اثربخشی نخواهد داشت.
*صادارت واکسن را به کشورهای همسایه باید انجام دهیم
«صادارت واکسن را به کشورهای همسایه باید انجام دهیم»، این پاسخ قاطع محقق اصلی واکسن نورا به سوال ما درباره صادرات واکسن است. «صادارت رسمی روالی دارد و باید با سازمان بهداشت جهانی وارد مذاکره شویم تا آنها نیز مجوز لازم را صادر کنند اما در مجموع معتقدیم باید همه کشورهای منطقه واکسینه شوند تا ما از کرونا در امان باشیم. هر کشوری واکسینه نشود می تواند منبعی برای شیوع بیماری کرونا باشد.»
*درخواست آغاز مطالعات روی کودکان
اما این روزها صحبت از واکسیناسیون کودکان نقل محافل شده است، پدر و مادرهایی که خودشان واسن زده‌اند و در برابر ویروس مصون شده‌اند نگران فرزندانشان هستند، آقای دکتر با اشاره به اهمیت واکسیناسیون کودکان توضیح می‌دهد «جزو اولین واکسن سازانی بودیم که درخواست آغاز مطالعات بر روی کودکان را دادیم اما متاسفانه وزارت بهداشت بدون هیچ دلیلی با درخواست ما مخالفت کرد و اعلام کرد که مطالعه باید پس از اتمام فاز سه باشد. درحالی که مطالعات متعددی در دنیا وجود دارد که نشان می‌دهد مطالعه واکسن پروتیینی همزمان در کودکان و بزرگسالان آغاز شده است. به هرحال امیدواریم پس از فاز سه مطالعات روی کودکان را انجام دهیم. در برخی کشورها مانند کوبا تزریق واکسن کودکان آغاز شده است اما در کشور ما عده‌ای منتظرند تا ببینند سایر کشورها چه کاری انجام می‌دهند تا ما پس از آنها اقدام کنیم به همین دلیل صدور برخی مجوزها زمان بر شده است.»
*فراخوان برای داوطلبین از طریق رسانه‌های عمومی اعلام خواهد شد
زمانمان برای گفت‌وگو و شنیدن حرف‌های مهم و جذاب از تلاش جوانان غیور وطن رو به اتمام است که، آقای دکتر از اثرگذاری واکسن نورا بر سویه‌های جدید کرونا سخن می‌گوید و تاکید می‌کند « پروتیین RBD می‌تواند اکثر سوش‌ها را پوشش بدهد. امروز سوش غالب دلتا است و واکسن ما می‌تواند با این نوع ویروس مقابله کند. ما روی واکسنهای mRNA تحقیق انجام ندادیم چون معتقدیم این واکسن مطمئن ترین نوع واکسن است. پس از دریافت مجوز افرادی که سه ماه از واکسیناسیون آنها گذشته است می‌توانند از واکسن نورا به عنوان دز یادآور استفاده کنند تاسطح ایمنی آنها بالا برود. فراخوان برای داوطلبین از طریق رسانه های عمومی اعلام خواهد شد.»
