به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، توسعه توان توپخانه راکتی و موشک های بالستیک کوتاه برد برای خدمت در واحدهای نیروی زمینی یک دغدغه مرسوم برای همه فرماندهان به حساب می آید. هنگامی که به سراغ تاریخ جنگ ها، خصوصا از جنگ جهانی دوم به این سو می رویم مشاهده می کنیم که راکت ها البته از نوع غیر هدایت شونده، همیشه جایگاه مهمی در رسته توپخانه نیروهای زمینی کشورهای دنیا در کنار توپهای گلوله زنی داشته و دارند. حتی سیستمی مثل BM-۲۱ گراد ساخت شوروی سالهاست که در کشورهای مختلف از جمله  ایران به خدمت پرداخته، همچنان طرفدارا خاص خود را دارد و در عین حال راکت هایی با کالیبر کمتر و با تنوع های مختلف در این سالها تولید و وارد خدمت در ارتش های جهان شده است.

بیشتر بخوانید:

جزییات عملیاتی شدن «تیربار موشک بالستیک» در نیروی زمینی سپاه/ توپخانه ایران آماده سرکوب سامانه‌های پاتریوت در منطقه شد +عکس

پیام‌های مهم عملیاتی شدن «کوچکترین موشک تاکتیکی» و «ابابیل انتحاری» در نیروی دریایی سپاه/ توسعه سامانه‌های «شلیک کن-فراموش کن» در خلیج‌فارس +عکس و فیلم

بحث اضافه کردن قابلیت هدایت به راکت های توپخانه ای حقیقتا یک انقلاب بزرگ در این بخش از توانایی های نظامی به حساب می آید و سیستم های هدایت اینرسیایی، لیزری، اپتیکی و ماهواره ای از جمله سامانه هایی هستند که در سالهای اخیر برای هدایت راکت های توپخانه ای عرضه شده و شدیدا به افزایش دقت و اثر بخشی این سامانه ها کمک کرده اند اما نیازمندی های میدان های نبردهای امروزی، به نظر چیزی بیشتر را طلب می کند.

ورود موشک های بالستیک به خدمت نیروی زمینی سپاه

بحث راکت و موشک شاید مسئله ای است که از ابتدا و با تاریخ سازمان رزم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عجین شده اما وقتی درباره موشک های بالستیک صحبت می کنیم عمدتا نگاه ها به سمت نیروی هوافضای سپاه می رود. حتی در بحث موشک های بالستیک ضد کشتی نیز بیشتر این نیروی هوافضا بود که کاربری این سلاح ها را بر عهده گرفت. این مسئله از سال گذشته دچار تغییراتی شده و شاهد بودیم که نیروی دریایی و سپس نیروی زمینی سپاه نیز به موشک های بالستیک مجهز شده اند. اما این موشک ها کمی با آنچه از خانواده بالستیک های ایرانی دیده بودیم متفاوت هستند.

برای طراحی سلاح جدید، متخصصان دفاعی کشورمان به سراغ خانواده معروف فاتح ۱۱۰ رفته و این بار به موشک فتح رسیدند. این سلاح در حقیقت سبک ترین و کوچک ترین عضو این خانواده موشکی موفق تا به امروز به حساب می آید و در ابتدا درون لانچرهای استوانه ای شکل به نیروی دریایی سپاه تحویل شد. حتی در سال جاری و در خلال تحویل سری جدیدی از تجهیزات رزمی به نیروی زمینی سپاه، تعدادی از پرتابگرها با همان شکل نیز به نزسا تحویل شد.

تیوب های حامل موشک فتح تحویل شده به نیروی دریایی سپاه در سال گذشته

تیوب های استوانه ای حامل موشک فتح در جریان تحویل به نیروی زمینی سپاه

اما حالا و بر اساس فیلم جدیدی که توسط سپاه پاسداران منتشر شده، به نظر می رسد نمونه ای جدید و کمی متفاوت تر از موشکهای فتح به نیروی زمینی سپاه تحویل شده و طبق برخی خبرها و مصاحبه های فرماندهان این نیرو، باید گفت این موشک در نیروی زمینی سپاه فعلا با نام ۳۶۰ نیز شناخته می شود.

اما شاید برخی این سوال را مطرح کنند که با وجود مدل های هدایت شونده راکتی - به عنوان مثال بر پایه خانواده فجر - آیا نیازی به تهیه موشک های فتح خصوصا برای نیروی زمینی سپاه وجود داشته است؟ برای پاسخ به این سوال باید نگاهی به مشخصات داشته باشیم.

برتری های فتح بر خانواده فجر در کجاست؟

وقتی به مشخصات اعلام شده اخیر برای خانواده راکت های فجر چه در مدل های غیر هدایت شونده و چه هدایت شونده نگاه می کنیم در بخش برد با اعدادی بین ۲۰ تا ۷۵ کیلومتر مواجه هستیم اما هنگامی که به سراغ موشک فتح می رویم با برد ۱۲۰ کیلومتری مواجه می شویم که یک فاصله قابل توجه با راکت های سری فجر دارد. سنگین ترین سر جنگی در خانواده فجر در یک مدل هدایت شونده T وزن ۲۶۰ کیلوگرم است ولی همچنان در برد، دست برتر با موشک فتح است. (وزن سر جنگی موشک فتح در حدود ۱۵۰ کیلوگرم است). ضمنا وقتی به بحث سرعت می رسیم شاید برتری خاص موشک کوچک و چابک سپاه مشخص می شود.

البته در راکت هایی مثل سری فجر امکان رسیدن به سرعت ۳ ماخ وجود دارد در حالی که در فتح این عدد به ۴ میرسد. افزایش ۱ ماخ، رقمی بسیار قابل توجه و هم خصوصا در فضایی مثل منطقه غرب آسیا است که در سالهای اخیر مملو از سامانه های ضد موشک شده است. در عین حال دقت کنیم که طراحی پیشرفته تر و استفاده از مواد کامپوزیتی می تواند در کاهش سطح مقطع راداری این پرتابه بالستیک نیز موثر باشد. موشک فتح از سوخت جامد بر پایه ماده پلی بوتادی ان با انتهای هیدروکسیل استفاده می کند.

مشخصات رسمی موشک فتح

مسئله دیگر که باز هم به دلیل گذشت زمان و فاصله تکنولوژی بین این دو سری ایجاد شده، وزن است. برای نمونه در سری فجر ۵ هدایت شونده وزن کلی ۹۲۰ کیلوگرم است در حالی که برای سری فتح این عدد ۷۸۷ کیلوگرم است. فاصله ۱۳۳ کیلوگرمی بین هر کدام از این پرتابه ها وقتی جالب تر می شود که فرض کنیم قرار باشد روی یک کشنده، ۶ فروند از آنها را نصب کنیم که با نصب سری فتح در مقایسه با سری فجر، فاصله کلی به حدود ۸۰۰ کیلوگرم می رسد که این تفاوت، در مصرف سوخت، برد و سرعت کشنده نیز نقش مهمی دارد.

تغییر سر جنگی در سری فتح

برخلاف نمونه هایی از موشک فتح که سال گذشته در روز صنعت دفاعی، در رزمایش پیامبر اعظم(ص) ۱۴ و در سال جاری در رزمایش پیامبر اعظم(ص) ۱۷ مشاهده شد که نوک تیز بودند، موشک فتح مشاهده شده در کلیپ اخیر، دارای نوک تخت (Blunt) است. این امر می تواند به آزمایشی برای اثرات گرمایش آیرودینامیکی باشد که با افزایش سرعت، پدیدار می شود. این احتمال وجود دارد که با توجه به طراحی نوک جدید، توان رسیدن به سرعت های بیش از ۴ ماخ نیز برای این موشک وجود داشته باشد.

موشک فتح با سر جنگی اولیه

طراحی جدید سر جنگی موشک فتح

نیروی زمینی سپاه و استقلال بیشتر با سری فتح

همانطور که قبلا نیز گفته شده، امروزه نیروهای زمینی در دنیا به دنبال سیستم های راکتی و موشکی برد بلندتر با دقت بالا هستند تا بتوانند از وابستگی خود به واحدهای هوایی کم کنند که حرکت نیروی زمینی سپاه به این سمت نیز به همین معنی است. درخواست پشتیبانی هوایی در مواقعی سخت و با ریسک های زیادی همراه است اما داشتن یک موشک بالستیک دقیق - در مورد فتح با خطای کمتر از ۳۰ متر- با سرعت بالا و در بردی بیش از ۱۰۰ کیلومتر مشخصا یک گزینه کارآمد و دقیق در دستان یک فرمانده میدانی در نبرد زمینی است.

موشک فتح در لحظات پایانی پرواز و رسیدن به هدف با دقت بسیار بالا

حامل های اولیه و استوانه ای موشک فتح

کنیسترهای مکعبی جدید برای موشک های سری فتح

نکته جالب دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که صنایع دفاعی کشور موشک های سری فتح را با نام تجاری BM-۱۲۰ معرفی کرده و به جای کنیسترهای حامل استوانه ای قبلی، در سری جدید از گونه های مکعبی استفاده کرده که مشخصا نسبت به مدل قبلی کوچک تر و سبک تر هستند. این حرکت به ظاهر ساده در بحث های انبارداری، نقل و انتقال و نصب راحتتر به نسبت مدل های استوانه ای قبلی، دارای برتری های خاصی هستند.

البته باید توجه داشت درست است که سلاح جدید و مهمی مثل موشک های سری فتح وارد سازمان رزم نیروی زمینی سپاه شده ولی این مسئله به معنی بی توجهی به خانواده سری فجر نیست چراکه در یک میدان نبرد تهدیدات مختلف، در فواصل و با ارزش های عملیاتی گوناگون وجود دارد. مشخصا برای طیفی از تهدیدات، اصولا ارزش استفاده از سلاحی خاص مثل "فتح" وجود نداشته و نیاز به یک گزینه ارزان تر است و اینجاست که سری "فجر" چه در شکل هدایت شونده و چه غیر هدایت شونده همچنان به کار خواهند آمد. حتی در گونه های غیر هدایت شونده نیز با ترکیبی از یک سیستم کنترل آتش در سامانه پرتاب بعلاوه یک پرنده بدون سرنشین برای رصد آنلاین محل برخورد به راحتی می توان به دقتی قابل قبول رسیده و از این سلاح ها نیز استفاده ای بهینه کرد.