به گزارش مشرق، هفته گذشته سومین سفر خارجی رئیس دولت سیزدهم به مقصد روسیه انجام شد، این سفر که همراه با هیئتی بلندپایه انجام گفت، بسیار مهم ارزیابی شده و می تواند آغازگر فصل جدید در روابط دو کشور و همکاری های راهبردی و اقتصادی باشد.
از جمله مهمترین مسائل که گفت‌وگوها حول آن سال ها میان دو کشور جریان داشت، موضوع ترانزیت کالا و تحقق کریدور شمال-جنوب بود.
همانطور که انتظار می رفت، این کریدور یکی از اصلی ترین موضوعات مورد مذاکره میان بلندپایه ترین مقامات دو کشور بوده و در سطوح پایین تر نیز توافقاتی حول آن صورت گرفت.
موقعیت جغرافیایی ایران جایگاهی راهبردی برای عبور کریدورهای ترانزیتی
کشور ایران با داشتن جایگاهی راهبردی در غرب آسیا از قدیم متصل کننده نقاط مختلف جغرافیایی در جهان بوده است، راه ابریشم باستانی نیز به عنوان یکی از مهم ترین مسیرهای تجاری آن روزگار از ایران می گذشته است.
ایران همچنین در اتصال کشورهای شمالی مانند روسیه و آسیای میانه به آب های گرم بین المللی موقعیتی راهبردی دارد، اهمیت این موقعیت به قدری است که در جریان جنگ جهانی دوم، انرژی و لجستیک متفقین از این منطقه جریان داشته و ایران پل پیروزی پیروزی خوانده شد.
نیاز جغرافیایی روسیه به کریدور شمال-جنوب
کشور روسیه در کنار قلمرو پهناور خود و دسترسی به دریاهای مختلف، برای عبور جریان تجاری خود از اقیانوس‌ها مستلزم عبور از تنگه‌هایی است که اغلب تحت تسلط کشورهای غربی یا متحدان آن ها قرار دارد، تنگه‌هایی مانند تنگه دنیش مابین نروژ و دانمارک، تنگه جبل الطارق، تنگه بسفر و کانال مانش از جمله گذرگاه هایی هستند که در موقعیت‌های حساس می توانند به گلوگاه های دریانوردی روسیه تبدیل شوند.
در این‌باره، علی ضیایی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل، می‌گوید: در شرایطی که تنش های روسیه و غرب بر سر اوکراین روز به روز تشدید می‌شود، سایه این خطر نیز بر سر روسیه سنگین تر می شود. در هفته های گذشته اوکراین آبراه های خود را به روی کشتی های روسی مسدود کرد. در صورت وقوع هرگونه درگیری میان این کشور و دولت های غربی، تنگناهای دریایی می تواند فشار قابل توجهی را به ناوگان تجاری روسی وارد کرده و اقتصاد این کشور را تحت تاثیر قرار دهد.
وی ادامه داد: در چنین شرایطی یکی از بهترین راه های خلاصی روسیه از این محدودیت ها ایران است. ایران به واسطه کریدور شمال-جنوب اختیار آن را دارد تا روسیه را از طریق چابهار به دهانه اقیانوس هند متصل کند. این کریدور راه رهایی روسیه از تنگناهای دریایی فوق الذکر بوده و در چالش های این کشور در برابر غرب، برگ برنده ای راهبردی خواهد بود. کریدور شمال-جنوب همچنین منافع اقتصادی متعددی را برای ایران به همراه داشته و در کنار آورده های ارزی، جایگاه راهبردی ایران را در سطح منطقه افزایش خواهد داد.
توافقات ترانزیتی در سفر مقامات ایرانی به روسیه
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل افزود: رئیس جمهور پس از بازگشت از سفر روسیه در بیان دستاورهای سفر گفت: « در این سفر بر فعال‌سازی کریدور شمال - جنوب توافق شد. این مسیر ترانزیتی مسیر و زمان ترانزیت کالا از روسیه و کشورهای مختلف شمالی ایران را به مناطق جنوبی بسیار کوتاه‌تر خواهد کرد.»
وی گفت: همچنین احسان خاندوزی وزیر اقتصاد نیز از توافق بر سر تسریع توافقات دو راه آهن ترانزیتی یعنی راه آهن اینچه برون و راه آهن آستارا خبر داد.
ضیایی اظهار کرد: نکته مهم، توافق بر سر راه آهن رشت-آستارا با روسیه است. برقی سازی راه آهن گرمسار-اینچه‌برون در قالب سرمایه گذاری ۵ میلیارد دلاری روسیه در سال های گذشته مورد مذاکره دو کشور بوده و به دلیل برخی مشکلات بروکراتیک معطل مانده بود.
وی تأکید کرد: راه آهن رشت-آستارا اما یکی از کلیدی ترین گلوگاه های ترانزیتی کریدور شمال-جنوب است که احداث آن تاکنون معطل تامین سرمایه مانده است. این راه آهن به دلیل نیاز به بودجه ای بالغ بر ۸۰۰ میلیون دلار، یکی از طرح های سبد فاینانس ایران برای سرمایه گذاران خارجی است. پیش از این با جمهوری آذربایجان بر سر سرمایه گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری این کشور در این پروژه توافق شده بود، اما دولت این کشور به تعهدات خود در این زمینه عمل نکرد.
وی بیان کرد: توافق ایران و روسیه برای احداث این راه آهن اما خبر جدیدی بود که توسط وزیر اقتصاد بیان شده و می توان آن را یکی از دستاوردهای سفر اخیر به روسیه قلمداد کرد؛ با توجه به اینکه این طرح در قالب خط اعتباری ۵ میلیارد دلاری روسیه عنوان شده، می توان پیش بینی کرد که سرمایه گذاری روس ها در قالب وام دولتیِ کم بهره خواهد بود.
ضیایی تصریح کرد: با این وجود علیرغم اهمیت بسیار بالای کشتی رانی میان دو کشور در دریای خزر، خبری مبنی بر توافقات در این حوزه منتشر نگردیده است.
نیازهای داخلی برای تحقق کریدور
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل بیان کرد: کریدور شمال-جنوب برای روسیه، ایران و سایر کشورهای منطقه طرحی برد-برد است. در این میان برخی ناهماهنگی های بین المللی و داخلی باعث شده است تا جریان بار از این کریدور همچنان تحقق پیدا نکند. علاوه بر ناهماهنگی های تجاری میان دو کشور، بنادر ایران در جنوب و همچنین بنادر روسیه در خزر باید زیرساخت ها و رویه های خود را برای آغاز به کار این کریدور اصلاح کنند. همچنین بهره وری ریلی در ایران بسیار پایین است و برای برقراری جریان های ترانزیتی لازم است تا این معضل راه آهن کشور مرتفع شود.
