باید گفت امروزه یکی از پرطرفدارترین طرح های فرش، انواع طرح های ایرانی میباشد. طرح فرش ایرانی فقط نقش و نگار نیست بلکه باید گفت خود زیبایی زندگی است. در این مقاله سعی بر این شده که به انواع طرح فرش بپردازیم.
1- طرح اسلیمی
اسلیمی انواع زیادی دارد و معمولا همین طرح در شکل های مختلف اجرا میشود طرح اصلی اسلیمی ، شاخه های دورانی در میان برگ هاست و درخت پرپیچ وخمی را در ذهن ها نمایان خواهد کرد.
از معروف ترین طرح فرش ایرانی اسلیمی، اسلیمی دهان اژدر است. در این طرح اسلیمی، انتهای هر شاخه به دو بخش متقارن تبدیل شده، انگار که اژدها دهان بازکرده است. روی شاخه های این طرح ، جوانه هایی هم وجود دارد که آن ها را اسلیم میگویند.
2- طرح افشان
در طرح فرش ایرانی به طور معمول همه اجزای طرح به هم پیوسته هستند و مانند این است که نقاش قلم خود را از ابتدا تا انتهای طرح حتی برای یک لحظه از روی کاغذ برنداشته ولی در طرح افشان، گل و برگ ها و شاخه ها به طور پراکنده و بدون پیوستگی باهم، در دل فرش افشانده شده اند.
طرح های افشان اسلیمی، افشان ختائی، افشان بندی، افشان شکسته، افشان گل اناری، افشان شاه عباسی، افشان شاخه پیچ، افشان دسته گل از انواع طرح افشان هستند.
3- طرح ایلی
این طرح از اصیل ترین طرح فرش های ایرانی است و از ایده قالیبافان بومی این فرش طراحی شده است. طبیعت و محیط زندگی آن ها به ساده ترین شکل ممکن در دل این فرش نمایان شده است.
معروف ترین نام های این گروه عبارت اند از: هیبت لو، قشقایی بته، افشاری، خاتونی، اردبیل، مزلقان، خمسه، ساوه، تفرش، هریس، مهربان، بختیاری، کردی، یلمه، فردوس، سالارخانی، یعقوب خانی، سنگ چوبی، علی میرزائی، جان بیگی، جوین، موسی آباد، بلوچستان، سنه و دسته گل.
طرح ماهی درهم نیز از طرح های بومی و ایلی است. بافت آن به طور ذهنی و بدون نقشه انجام می شود. این طرح بیشتر در بیرجند بافته شده است.
4- طرح بته جقه
طرح بته از درخت سرو پیروی می کند. بته های سرکج این طرح، به بته جقه شهرت یافته و در طرح های فرش ایرانی در اندازه ها و شکل های متفاوت دیده میشود.
معروف ترین طرح های بته جقه ای، بته شاخ گوزن، بته ترمه، بته سرابندی، بته خرقه ای، بته قلمکار اصفهان، هشت گل، هشت بته، بته سنندج، بته افشاری، بته بازوبندی و بوته بادامی هستند.
لازم به ذکر است شناخت هر یک از انواع طرح فرش در نگهداری وعمر آن فرش به ما کمک میکند همچنین برای شستشوی آن ها میتوانیم از قالیشویی کمک بگیریم که یکی از معتبرین آنها قالیشویی در واوان میباشد
5- طرح ترکمن
طرح فرش ترکمن از نظر هندسی و شکستگی خطوط، جزو طرح های ایلی و مخصوص کوچ نشین ها میباشند. این طرح ها را به طور ذهنی و بدون نقشه بافته میشود.
ترکمنی قاب یمونی، ترکمنی شانه ای، ترکمنی چشم آهو، ترکمنی آخال، ترکمنی چهارقاب، ترکمنی خورجینی و ترکمنی قاشقی، از طرح های فرعی فرش ترکمن خواهندبود.
6- طرح تلفیقی
طرح های تلفیقی به مرور و با ترکیب طرح های متفاوت به وجود آمده اند. چندین طرح های مختلف را در مناطق گوناگون کشور میتوان پیدا کرد. بعضی طرح های تلفیقی، از جذابیت بالایی در تلفیق درست نقش های مختلف دارا هستند.
از نمونه طرح تلفیقی از جمله لچک و ترنج تلفیقی، تلفیقی دسته گلی، تلفیقی گل فرنگ و تلفیقی هندسی هستند
7- طرح درختی
در طراحی این فرش، پایه طرح را شاخه ها و برگ ها تشکیل می دهند، اما در طرح های درختی، سعی شده تا شباهت فرش با طبیعت، بیش از همیشه حفظ شده باشد. در بیشتر طرح های درختی، درخت ها و درختچه های کوچک و بزرگی، به ویژه به صورت انفرادی طراحی شده و با اجزای دیگری ترکیب میشوند.
از طرح های معروف درختی می توان به درختی جانوری، درختی سبزیکار یا آب نما، درختی ترنج دار، درختی سروی و درختی گلدانی اشاره کرد. داستان طرح فرش شکارگاه هم مانند درختی است. با این تفاوت که در این طرح، شکارگاه هم وجود دارد.
8- طرح شاه عباسی
این طرح به خاطر گل هایش به نام شاه عباسی مشهور شده و گل های فرش شاه عباسی جلوه اصلی را در طراحی این فرش دارند، چرا که شاخه ها، برگ ها، طرح های اسلیمی و مقایسه اجمالی نقوش ختایی و اسلیمی فرش هم در متن و حاشیه آن قابل رویت میباشد.
این طرح فرش ایرانی زیرمجموعه هایی هم دارد که به افشان، ترنج دار، درختی، شیخ صفی، شاه عباسی تصرفی، ترنجی طره دار، بوته ای مشهور هستند.
9- طرح گل فرنگ
طرح گل فرنگ ترکیبی از طرح های اصیل ایرانی با گل های طبیعی، به ویژه گل سرخ است. در این طرح فرش ایرانی از رنگ های تند و روشن، به ویژه رنگ سرخ استفاده می شود.
این طرح فرش را گل سرخ یا لچک ترنج ، گل فرنگ بیجار، گل فرنگ مستوفی، گل فرنگ ترنج دار، گل فرنگ دسته گل و گل فرنگ گل و بلبل تشکیل میدهند.
10- طرح اصیل گلدانی
در این طرح، شکل گلدان در اندازه های مختلف مشاهده میگردد. گاهی گلدان بزرگی پر از گل تمام فرش را پوشانده و گاهی چند گلدان کوچک به طور متقارن در اطراف متن یا دنبال هم ، سرتاسر فرش را گرفته اند.
از گروه های فرعی این طرح، میتوان گلدانی ختائی، گلدانی دوطرفه، گلدانی محرابی، گلدانی سراسری، گلدانی ظل السلطان یا گل و بلبل، گلدانی حاج خاتمی و گلدانی یک طرفه نیزاشاره نمود.
11- طرح محرابی
طرح فرش محرابی از شکل محراب مسجد الگو گرفته است و تزئیناتی مانند قندیل، ستون، سرستون و گل و برگ به آن اضافه شده است.
محرابی درختی، محرابی گلدانی ستونی، محرابی قندیلی، محرابی گلدانی و محرابی دورنما، از معروف ترین زیرمجموعه های طرح محرابی اصیل هستند.
12- طرح محرمات
در این طرح، همه فرش به صورت طولی به چند ردیف موازی تقسیم خواهد شد و درون این ردیف ها با نقش هایی مانند بته جقه، انواع اسلیمی یا ختایی و گل و برگ های دیگر تزیین شده است.
محرمات بته جقه ای معروف ترین طرح این گروه میباشد. این طرح در بعضی نقاط ایران به نام قلمدانی هم مشهور است.
13- طرح های واگیره ای
این واژه به معنی اینه که یک قطعه کوچک از طرح مشخصی، سرتاسر فرش تکرار شده است. چون این قطعات در مرحله تکرار به هم می پیوندند، آن را بندبندی یا واگره می نامند.
از طرح های واگیره ای: اسلیمی، بندی پیچک، بندی شکسته، بندی کتیبه ای، بندی مستوفی، بندی ورامین یا میناخانی، بندی درختی، بندی شیروشکری یا بازوبندی، بندی مجلسی، بندی خوشه انگوری، بندی خاتم شیرازی و بندی دسته گل.
14- طرح هندسی
همه نقش های طرح فرش ایرانی هندسی، به صورت هندسی و با استفاده از خطوط زاویه دار به وجود خواهند آمد. گروه های فرعی مهم این طرح عبارتند از: هندسی بندی قابی، هندسی ترنج دار، هندسی محرمات، هندسی لچک ترنج یا شاخه شکسته، هندسی کف ساده، هندسی خطائی، هندسی ستاره یا موزاییک، هندسی خاتم شیرازی و هندسی جوشقانی.
** این محتوا صرفا جنبه تبلیغاتی دارد و توسط سفارش دهنده آن تهیه و تنظیم شده است
