به گزارش مشرق، کوچه‌باغ جان شعرگونه در خود دارد. حتی شعر «کوچه» فریدون مشیری هم بیش از هر چیزی تصویر یک کوچه‌باغ را در ذهن مجسم می‌کند و سهراب سپهری هم در شعرش کوچه‌باغ را «سبزتر از خواب خدا» توصیف می‌کند.
انگار کسی که وارد کوچه باغ می‌شود، از هر حس و حال ناخوشایندی که دارد رها می‌شود و لذت طبیعت به جانش می‌افتد. در آنجا انگار اختیار زمان در دستان آدم است؛ می‌تواند به گذشته سفر کند و انسان‌های قدیمی و داستان‌هایی را ببیند که درست در همان مکان که اکنون ایستاده، در جریان است.
سمنان در گذشته شهری میان باغ‌ها بوده و کوچه‌باغ‌های متعددی داشته است که هرکدام نام مخصوص خود را دارند و داستانی که در پسِ این نام‌ها نهفته است. اِنجیلا، اسپی پُل، اِسپی اِستون، کُندنه، نی کیژَه، میان محله و مهر، از جمله این نام‌ها است.
با وجود مشکل کم آبی که از دیر باز تا کنون گریبان‌گیر سمنان بوده و هست، نظام تقسیم آب دقیق و منظمی آب را در روزهای خاصی از هفته به محله‌ای معین می‌برده و به این ترتیب باغداران این آب کم را دوستانه با هم شریک می‌شدند.
نظام سنتی تقسیم آب شهر سمنان که با شماره ۴۰۰ در تاریخ پنجم دی‌ماه ۱۳۹۰ در ردیف فهرست آثار ناملموس ملی به ثبت رسید، همواره به عنوان یک عامل پویا در شهر عمل کرده است و این تعادل، هویت شهری سمنان را شکل داده که حاصل آن منظر شهری یکپارچه با طبیعت و منظر فرهنگی شاخص است.
این فضای قدیمی و واقعی سمنان، امروز می‌تواند امروز گردشگران را از نقاط مختلف به این شهر بکشاند و دقایقی به آرامش و یک فضای دلنشین مهمانشان کند.
نی‌کیژه
یکی از کوچه‌باغ‌های زیبای سمنان که شهرداری سمنان در سال‌های اخیر آرا بازآفرینی کرد، «نی کیژه» نام دارد که نامی با گویش سمنانی است.
این کوچه باغ در ضلع غربی استخر تاریخی «کدیور» قرار دارد که این استخر نیز در اردیبهشت ۱۳۸۲ با شماره ۸۶۱۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. قدمت استخر کدیور به دوران پس از اسلام می‌رسد و در ضلع جنوبی میدان «دریادار همتی» این شهر قرار دارد. این محل ذخیره آب کشاورزی، در سال‌های اخیر به عنوان آبراه و مکانی خوش‌منظر برای نشاط شهروندان بهسازی شد.
کندَنه
باغ‌راه «کندَنه» نیز در ضلع جنوب غربی استخر تاریخی کدیور قراردارد. نام این باغ راه از گذشته نقل است و ریشه‌یابی آن نیاز به پژوهش بیشتر دارد اما در زبان سمنانی کنده درخت «کُندَه» تلفظ می شود. تصاویر مربوط به این کوچه باغ را اینجا ببینید.
مهر
کوچه باغ مهر نیز یکی دیگر از مسیرهای دلنشین شهر سمنان است که در نزدیکی استخر ناسار قرار دارد. این کوچه باغ از کوچه سعدی ۱۳ آغاز شده و به بلوار حکیم الهی ختم می شود. از ویژگی‌های این کوچه باغ این است که در نزدیکی مقبره حاج ملا علی سمنانی، معروف به «حکیم الهی»، قرار دارد.
اِنجیلا
باغ راه «اِنجیلا» نیز یکی دیگر از باغ‌راه‌های سمنان واقع در نزدیکی استخر تاریخی شاهجوی است. اهالی، علت نامگذاری آن را وجود درخت های انجیر می دانند هر چند دلیل آن نیاز به پژوهش بیشتر دارد. استخر شاهجوی (شاهجوق) نیز یکی دیگر از استخرهای ۶گانه سمنان است که در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۸۶۲۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
اِسپی پل
کوچه باغ تاریخی «اِسپی پل» بالا واقع در محدوده محله مِلحی از کوچه حکیم الهی ۳۶ دسترسی دارد. نام این کوچه باغ در زبان سمنانی به معنای پل سفید است. باغداران نام جوی واقع در آن که قسمتی از نظام سنتی تقسیم آب سمنان است و اکثر مواقع آب در آن جریان دارد را «استاله جوی» می‌گویند که جریان آب آن به اسپی پل پایین و سپس به روستاهای جنوب شهر می رسد. اسپی پل نیز در نزدیکی استخر تاریخی کدیور قرار دارد.
میان محله
کوچه باغ میان محله، در محله زاوغان و در نزدیکی استخری با همین نام قرار دارد. در مسیر این کوچه باغ، مسجد تاریخی جامع سمنان، ۲ آب‌انبار با نام‌های آب انبار بالای زاوغان و پایین زاوغان و در انتهای آن امامزاده اشرف (ع) و امامزاده زین‌الدین (ع) قرار دارد.
از ویژگی‌های مهم این کوچه باغ‌ها، می‌تواند عطر دل انگیز آن باشد که در جریان هوا معلق است و از طریق شش‌ها به جریان خون وارد می‌شود. بسیاری از اهالی سمنان شهر، زادگاه خود را با همین عطر و بو در ذهن می‌سپارند و هرزمان هرجا که باشند، سمنان را همین‌گونه به یاد می‌آورند.
