به گزارش مشرق به نقل از اس پی گلوبال، مردمان مسلمان خاورمیانه در حالی عید فطر را جشن می‌گیرند که جنگ اوکراین قیمت انواع مواد غذایی و کالاهای اساسی را افزایش داده و فشار زیادی بر بودجه خانوارها در این منطقه وارد کرده است.

وابستگی زیاد کشورهای خاورمیانه به مواد غذایی وارداتی باعث شده است این منطقه بیشتر از بسیاری مناطق دیگر فشار افزایش قیمت‌ها را احساس کند. قیمت گندم روسیه صادراتی به خاورمیانه طی یک سال گذشته ۴۵.۹ درصد افزایش یافته و به ۱۸۶۴ دلار در هر تن رسیده است. قیمت روغن آفتابگردان صادراتی اوکراین به این منطقه نیز ۲۸.۷ درصد افزایش یافته است.

کشورهایی که بیشتر در این منطقه در برابر افزایش قیمت‌های جهانی آسیب‌پذیر هستند عبارتند از عمان، لبنان، مصر، لیبی و تونس چراکه بیشتر از دیگران به غذای وارداتی از اوکراین و روسیه وابسته هستند.

مصر ۵۰ درصد غلات و ۷۵ درصد گندم مورد نیاز خود را از اوکراین و روسیه وارد می‌کند. لبنان نیز از سال ۲۰۲۰ در پی بحران اقتصادی و انفجار بندر معروف خود وابستگی شدیدی به گندم وارداتی از روسیه و اوکراین پیدا کرده است.

آنچه اوضاع را بدتر کرده است اعمال محدودیت‌های صادراتی از سوی کشورهای بیشتری است. تونس صادرات میوه و سبزیجات را ممنوع کرده و با این کار به بازار اصلی خود یعنی لیبی ضربه سختی زده است.

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند روند افزایش قیمت مواد غذایی تا پایان سال جاری میلادی ادامه داشته باشد و حتی با تشدید تنش‌ها در اوکراین اوضاع بدتر شود به‌ویژه این که هزینه‌های تولید کشاورزی مثل کود شیمیایی افزایش یافته است.

برنامه جهانی غذا وابسته به سازمان ملل وضعیت غذایی در خاورمیانه را بحرانی خوانده است. قیمت‌های بالای مواد غذایی یکی از دلایل شورش‌های بهار عربی در سال ۲۰۱۱ بود که برخی حکومت‌ها را سرنگون کرد.

کشورهای ثروتمندتر در منطقه به‌ویژه آنهایی که نفت و گاز صادر می‌کنند و از رشد شدید قیمت نفت و گاز بهره‌مند شده‌اند در وضعیت بهتری قرار دارند و توانسته‌اند ذخایر غذایی برای خود فراهم آورند. اما به طور کلی باید گفت خاورمیانه به دلیل وابستگی به مواد غذایی وارداتی از سرزمین‌های دوری مثل استرالیا در برابر بحران جهانی غذا آسیب‌پذیر است.

مونیکا توتوا اقتصاددان فائو گفت: در حال حاضر عرضه جهانی مواد غذایی کفایت تقاضا و مصرف را دارد. اما با مختل شدن زنجیره‌های عرضه و تشدید تحریم‌ها علیه روسیه صادرات روسیه و اوکراین رو به کاهش گذاشته و وضعیت نامطمئنی حاکم شده است.

وی افزود: علاوه بر افزایش قیمت‌ها از سوی عرضه‌کنندگان مواد غذایی، هزینه‌های حمل و نقل هم افزایش یافته و این مسئله به گرانی غذا دامن زده است. با گرانی غذای دام قیمت گوشت هم در منطقه افزایش یافته است. اما فعلاً نمی‌توان از کمبود غذا در جهان سخن گفت.

بر اساس این گزارش کشورهای خاورمیانه طی سال‌های گذشته امنیت غذایی را یکی از اولویت‌های ملی خود قرار داده‌اند. عربستان در دهه ۱۹۹۰ صادرکننده گندم بود اما هزینه‌های بالای آبیاری این کشور را به سمت واردات متمایل کرد. این کشور در حال حاضر از قیمت‌های بالای نفت سود می‌برد و دارای ذخایر بالای غلات است. ذخایر گندم عربستان می‌تواند نیاز ۱۱ ماه این کشور را تأمین کند. لیبی، عمان، لبنان و عراق ذخایر کمتری در مقایسه با سایر کشورهای منطقه دارند.

ذخایر غلات در جهان از جمله در کشورهای خاورمیانه‌ای رو به کاهش دارد. طی دو سال گذشته چین مقادیر بیشتر غذای دام خریده است، مقادیر بیشتری محصولات کشاورزی برای تولید سوخت زیستی مورد مصرف قرار گرفته و چالش‌های بیشتری در راه تولید محصولات غذایی پدید آمده است مثل بدی آب‌وهوا و شیوع کرونا.

به عقیده کارشناسان اگر امسال سال بدی برای تولید محصولات کشاورزی در جهان باشد مسلماً مشکلی برای کشورهای خاورمیانه‌ای که وابسته به غذاهای وارداتی هستند پدید خواهد آمد. اما اگر پیش‌بینی‌های کنونی محقق شود به‌ویژه کشورهای ثروتمند می‌توانند نیازهای خود را تأمین کنند.

کشورهای ثروتمند این منطقه اقداماتی را برای تأمین امنیت غذایی خود انجام داده‌اند. مثلاً عربستان ممنوعیت واردات ماکیان از تایلند را لغو کرده و برای واردات گوشت قرمز از ایرلند اقدام کرده است.

دولت امارات در سال ۲۰۲۰ برای افزایش تولید محصولات کشاورزی شرکتی را تأسیس کرد و ذخایر استراتژیک خود را افزایش داد. در همان سال ۵۰ درصد سهام یک شرکت تخصصی در زمینه تولید غذای دام و غلات و محصولات لبنی را خرید. در سال ۲۰۲۱ نیز یک شرکت فعال در زمینه تجارت کالا را خرید و قراردادهای بلندمدتی را برای صادرات مواد غذایی به این کشور امضا کرد.

توتوا اقتصاددان فائو گفت: وقتی در مورد امنیت غذایی در منطقه خلیج فارس صحبت می‌کنید به معنای تمرکز بر تأمین کافی غذا و فراهم آوردن ذخایر کافی غذاست.

وی افزود: مصر به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده گندم در منطقه موفق شده است همچنان قراردادهایی برای واردات از روسیه منعقد کند. دولت مصر ۵.۵۶ میلیارد دلار یارانه غذا برای مردم خود در سال مالی ۲۰۲۲ در نظر گرفته است که بار سنگینی را بر اقتصاد تحمیل می‌کند. هم‌پیمانان مصر میلیاردها دلار در اختیار این کشور گذاشته‌اند تا اقتصاد خود را توسعه دهد. بیشتر واردات غلات مصر از روسیه، اوکراین و رومانی است.

در پایان باید گفت در حالی که چشم‌انداز روشنی برای پایان جنگ اوکراین دیده نمی‌شود امنیت غذایی همچنان اولویت اصلی و حیاتی دولت‌های خاورمیانه‌ای باقی می‌ماند.