به گزارش مشرق، درباره میانمار به‎عنوان يك کشور جنوب‎شرقی آسیا که جمعیت زيادي از مسلمانان را در خود جای داده است اطلاعات بسیار کمی وجود دارد. جمهوری اسلامی ایران که داعیه ‎ام‎القرائی جهان اسلام را دارد، حتی در این کشور سفارتخانه نیز ندارد و به‎صورت آکردیته مسائل میانمار از طریق سفارت ایران در تایلند پیگیری می‎شود. برای آشنایی مختصر با کشور میانمار و بررسی اتفاقات صورت گرفته در دو ماه اخیر که رسانه‎هاي داخلی و بین‎المللی کمتر به آن پرداخته‌اند.  محسن پاک‎آیین سفیر سابق ایران در کشور تایلند در گفتگو با نشریه «پنجره» زوایایی تازه از اتفاقات اخیر میانمار را  تشریح کرده است. مشروح این گفت‎وگو را در ادامه می‎خوانید.


میانمار یا همان برمه برای مردم ما کشور ناشناخته‎ای است. براي آغاز بحث این کشور را برای ما معرفی کنید و كمي درباره ترکیب جمعیتی، مذهبی و قومیتی این کشور توضیح دهيد.

کشور میانمار‎ با وسعتی‎ برابر 552/676 کیلومترمربع‎ و جمعیتی‎ معادل‎ 47 ميليون و 758 هزار نفر در منطقه‎ای‎ حساس‎ بین‎ آسیای‎ جنوب‎‎شرقی‎ و آسیای‎ جنوبی‎ قرار گرفته‎ است‎. این کشور‎ در شمال‎ و شمال‎ شرقی‎ با چین‎، در شرق و جنوب‎ شرقی‎ با تایلند، در جنوب‎ و جنوب‎ غربی‎ با خلیج‎ بنگال‎ و در غرب‎ با بنگلادش‎ و هند همسایه‎ است. میانمار‎ از موقعیت‎ استراتژیک‎ حائز اهمیتی‎ در منطقه‎ آسیای‎ جنوب‎‎شرقی‎ و آسیای‎ جنوبی‎ برخوردار بوده و می‎تواند نقش‎ مهمی‎ در منطقه‎ آبراه‎های‎ شمالی‎ اقیانوس‎ هند ایفا كند. در ادوار گذشته‎ مردمانی‎ از نژاد چینی‎ و هندی‎ به‎ میانمار‎ مهاجرت‎ کرده‎ و در نقاط‎ مختلف‎ این‎ کشور سكني‎ گزیده‎اند و سایر ملل‎ نیز از طریق‎ دریا به‎ کشور میانمار‎ دسترسی‎ پیدا مي‎كنند. جدا بودن‎ اقوام‎ مختلف‎ از یکدیگر سبب‎ به‎وجود آمدن هویت‎های‎ مختلف‎ محلی‎ و در نتیجه‎ احساسات‎ جدایی‎طلبانه‎ در بین‎ اقوام‎ مختلف‎ گردیده‎ است‎. طبق قانون اساسی «بودیسم» دین رسمی کشور است. نزيك به 85 درصد مردم برمه بودائی، 7 درصد مسلمان، 4 درصد هندو و 2 درصد مسیحی ‎هستند. 2 درصد باقی‎مانده را نیز آیین‎‎های بودائی چینی، تائوئیسم، کنفوسیوسیسم و نیاکان‎پرستی تشکیل می‎دهند.

اسلام چگونه به این کشور جنوب‎شرقی آسیا وارد شده است؟

تاریخ گسترش اسلام در میانمار به قرن اول هجری برمی‎گردد. بعد از ظهور اسلام و گرایش اعراب و ایرانیان به اسلام، دریانوردان عرب و ایرانی و بازرگانان مسلمان از مسیر‎های زمینی که از منطقه غربی ‎میانمار و ایالت آراکان این کشور می‎گذشت، ‎به مناطق غربی چین سفر می‎کردند. بسیاری از این افراد در منطقه حاصلخیز و مستعد ساحلی‎ آراکان ساكن شده و اولین مناطق تجمع مسلمانان را ایجاد کردند.

«مائونگ‎تان لویی» از محققان بودائی میانمار در این‎باره می‎گوید كه در سال 680 میلادی محمد حنفیه فرزند امام علی (علیه‎السلام) پس از عدم توفیق ‎در خون‎خواهی امام حسین (علیه‎السلام) از بنی‎امیه، همراه با طرف‎داران و نیرو‎های خود به شرق کوچ کرد تا بالأخره در سواحل آراکان به میانمار رسید و در آن‎جا «کایاپوری» ملکه قبیله منطقه را شکست داد و او را به دین اسلام در آورد. سپس ملکه را به همسري گرفت و به ترویج اسلام در آن منطقه پرداخت. در حال حاضر دو مزار در «آراکان» وجود دارد که به «حنفیه تونکی» (مزار حنفیه) و «کایاپوری تونکی» معروف هستند. این دو مزار به‎صورت زیارتگاه مسلمانان این منطقه در آمده و آن‎ها معتقدند كه مزار محمد حنفیه (علیه‎السلام) در اين منطقه می‎باشد.

سیاحان چینی در نوشته‎‎های خود از مناطق ایرانی‎نشین در مرز‎های بین میانمار و چین در قرن سوم میلادی نیز یاد کرده‎اند. منطقه‎ «آراکان» از طرف شمال غربی با بنگلادش و از شمال با هندوستان هم‎مرز است و تقریبا به‎طور کامل زیر نفوذ مسلمانان‎ است. اکثر مسلمانان میانمار در این منطقه زندگی می‎کنند. جمعیت آراکان حدود 7 میلیون نفر است که تقریبا تمامي آن‎ها مسلمان هستند و به زبان محلی «روهینگیا» که زبان اصلی ‎آن منطقه است صحبت مي‎كنند. این زبان، تركيبي از زبان‎‎های «ترکی‎»، «بنگالی‎»، «فارسی‎» و «عربی‎» است.

بعضی از منابع تاریخی حکایت از آن دارد که در سال 1531میلادی پادشاه وقت ایران یک هیأت سه نفره مذهبی را به آراکان اعزام كرد که به ساختن مساجد و تبلیغ اسلام همت گماشته و عده‎ای از علمای آراکان را جهت سفر به ایران دعوت کرد. زبان فارسی که در ميان اهالی غرب میانمار رایج بود، در زبان میانماری نیز تأثیر گذاشت. هنوز هم لغات و اصطلاحات متعدد فارسی به‎ویژه اصطلاحات دریانوردی مانند «بندر»، «شاه بندر» و «ناخدا» در زبان میانماری وجود دارد.


از چه زمانی حاکمان به مسلمانان این کشور فشار وارد کرده‎اند؟ دلیل این فشار‎ها چیست؟

اجرای قوانین اسلامی در منطقه آراکان قبل از سال‎1430 میلادی وجود داشته و تا سال 1784 ادامه داشت. بعد از اشغال منطقه آراکان به‎وسیله «سلطان بوداپایا» که یک فرد بودائی بود، اجرای قوانین اسلامی ملغی و قانون ملی جایگزین آن شد. بر اساس این سابقه، هنوز هم مسلمانان آراکان با دولت میانمار اختلاف داشته و معتقدند دولت میانمار حقوق مسلمانان را نادیده گرفته است و به آداب و سنن آن‎‎ها بی‎احترامی می‎کند. حتی این امر مورد پذيرش مجامع بین‎المللی نیز قرار گرفته اما هنوز اتفاق خاصی برای بهبود شرایط نیفتاده است.

مسلمانان ساکن در میانمار برای ر‎هایی از ظلم دولت حاکم چه اقداماتی انجام داده‎اند؟

در طول این سال‎ها، مردم مسلمان آراکان چندین گروه آزادی‎بخش پارتیزانی و انجمن‎‎های غیر‎نظامی برای دفاع از حقوق خود تشکیل داده‎اند. مهم‎ترین این سازمان‎‎ها عبارتند از: «جبهه میهن‎پرستان روهینگ»، «سازمان آزادی بخش آراکان» و «سازمان رهایی‎بخش مسلمانان میانمار». مسلمانان میانمار دارای سازمان‎‎ها و انجمن‎‎های مختلف دیگری نیز هستند که مهم‎ترین آن‎‎ها «شورای امور مذهبی مسلمانان»، «جامعه علمای میانمار»، «سازمان مسلمانان میانمار»، «اتحادیه جوانان مسلمان»، «سازمان اخوت مسلمانان» و «انجمن دانشجویان مسلمان» است.

دولت ژنرال «نوین‎» پس از سرکار آمدن در سال 1962، رفتن مسلمانان به حج را ممنوع اعلام کرد. این ممنوعیت تا سال 1980 که به 70 نفر از مسلمانان اجازه داده شد ‎به ‎مکه مشرف شوند ادامه داشت. از این سال به بعد عده‎ای از مسلمانان نیز جهت شرکت در کنفرانس‎‎های مختلف اسلامی اعزام شدند. باوجود این وضعیت، فشار بر مسلمانان متوقف نشد و این امر باعث مهاجرت بیش از نیم میلیون مسلمان میانماری به کشور‎های بنگلادش، هند، پاکستان، مالزی، تایلند، سنگاپور، امارات متحده عربی، عربستان و ممالک دیگر شد.

در سال 1978 ادامه این سیاست‎‎ها باعث شد تا بیش از 300 هزار نفر از مسلمانان منطقه آراکان به بنگلادش مهاجرت كنند و چون این مسأله تبلیغات وسیعی را در سراسر جهان به‎دنبال داشت، دولت میانمار با دولت بنگلادش وارد مذاکره شد و با امضای موافقت‎نامه‎ و اسکان مجدد پناهندگان مسلمان میانماری و نيز پیمان مرزی توسط دو کشور، مسأله پناهندگان خاتمه پیدا کرد و بسیاری از آن‎ها به آراکان مراجعت کردند.


در طول سال‎‎های گذشته دولت میانمار کنترل شدیدی بر فعالیت‎‎های مساجد داشته است و در برخی مقاطع حتی آمار ازدواج و تمایل مردم جهت انجام قربانی در عید قربان و نیز آمار افرادی که در مساجد به آموختن قرآن‎کریم مشغول می‎شوند، به دولت گزارش ‎شده است. اکثریت مسلمانان میانمار سنی و حنفی هستند ولی حدود 20 هزار شیعه نیز در این کشور زندگی می‎کنند. مهمترین و قدیمی‎ترین مساجد میانمار در «رانگون» پایتخت این سرزمین بنا شده است. مسجد سوراتی، مسجد سنی مغول، مسجد مانگ تولای و مسجد شیعیان موسوم به مغول مسجد و همچنين مدرسه امیرالمؤمنین از دیگر اماکن مهم آنهاست.


برخی اخبار از کشتار مسلمانان میانمار در روز‎های اخیر حكايت دارد. درباره این اخبار و ریشه این اختلافات و کشتار‎ها چه اطلاعاتي داريد؟

بله؛ انتشار اخبار مربوط به کشتار گسترده مسلمانان در میانمار موجی از نگرانی را در میان کشور‎های اسلامي از جمله ایران برانگیخته است. نهاد‎های بین‎المللی و کشور‎های اسلامي به‎ويژه جمهوری اسلامی ایران ضمن محکوم کردن و ابراز تأسف از این جنایات، تلاش می‎کنند تا هرچه سریع‎تر اطلاعات دقیق و موثقی را در این‎باره که مصداق نسل‎کشی و پاک‎سازی قومی است، به‎دست آورده و امت اسلامی را در جریان قرار دهند. گفته شده است که موج خشونت‎‎ها علیه مسلمانان از یک ماه قبل و پس از درگیری بین یک فرد بودایی و یک مسلمان آغاز شد. اما به‎نظر من در مورد این‎که این حادثه ناشی از اختلافات مذهبی بوده یا نه، باید بیشتر تحقیق کرد؛ چراکه در رجوع به آموزه‎‎های مکتب بودا، آثار و نشانه‎اي از دعوت به مبارزه با مذاهب دیگر نیست. آن‎گونه که محققان تاریخ ادیان روایت کرده‎اند، میراث دینی بودا مجموعه‎ای از تعالیم اخلاقی و عرفانی است و این آیین همانند کنفوسیوس در شمار مکاتبی است که به آرامش و صلح دعوت می‎کند. احتمال دارد ریشه این درگیری‎ها، قوم‎گرائی باشد که البته با حمایت مسئولان نظامی کشور انجام شده است.

گزارش منابع مستقل هم حکایت از آن دارد که گروه‎‎های افراطی و قوم‎گرای «ماگ» با پشتیبانی پلیس و ارتش به کشتار و آتش زدن دهکده‎‎ها و مساجد مسلمانان پرداخته‎اند. دولت میانمار نیز که مسئولیت دفاع از حقوق ملت را دارد، برای جلوگیری از این جنایات اقدام جدی انجام نداده و حتی به‎گونه‎ای به جانب‎داری از گروه‎‎های افراطی پرداخته است. اظهارات مقامات دولتی که مسلمانان را مهاجران غیرقانونی خوانده‎اند، نشان از حمایت دولت برای پاک‎سازی مسلمانان دارد. دولت میانمار حاضر نیست تابعیت این کشور را به مسلمانان بدهد و رئیس‎جمهوری این کشور بار‎ها از سازمان ملل متحد خواسته است به مسلمانان فاقد تابعیت میانمار در اردوگاه‎‎های آوارگان پناه بدهد. جامعه جهانی باید بر حکومت میانمار فشار وارد کند تا مسلمانان را به‎عنوان شهروندان میانمار به رسمیت بشناسد.

منابع رسمی و غیر‎رسمی آمار متفاوتی را از کشتار‎های صورت گرفته در میانمار مخابره کرده‎اند. به‎نظر شما کدام‎یک از این ارقام صحت بیشتری دارد؟

آمار منتشره در هفته‎‎های گذشته، قربانیان مسلمان را بیش از 20 هزار تن اعلام کرده است که به دست گروه‎‎های افراطی در «استان راخین» کشته، شکنجه و يا بی‎خانمان شده‎اند. فعلا نمی‎توان در مورد صحت و سقم این آمار اظهارنظر کرد و باید منتظر دریافت اطلاعات تکمیلی بود.



پس از این کشتار برخی از نهاد‎های بین‎المللی و حقوق بشری و نيز سازمان کنفرانس اسلامی بیانیه‎‎هایی در محکومیت این اقدام منتشر کرده‎اند. به‎نظر شما جمهوری اسلامی ایران چه اقدامی باید در این زمینه انجام دهد؟

اتفاقا جمهوری اسلامی ایران از همان اولین ساعات انتشار این خبر، از طریق سخنگوی وزارت امور خارجه موضع گرفت و با محکومیت این جنایات، از مسئولان کشور میانمار خواست که ضمن رعایت حقوق اقلیت مسلمان این کشور، گزارش دقیق و جامعی به مسلمانان جهان و ملت ایران ارائه کند. به اعتقاد من مجامع بین‎المللی و کشور‎های جهان به‎خصوص مسلمانان باید به‎طور مستمر با اعمال فشار بر دولت نظامی میانمار، شرایطی را فراهم کنند که خشونت‎‎ها پایان یافته و امنیت مسلمانان تأمین شود. سفارت ایران در تایلند که اکردیته در میانمار می‎باشد نیز قضایا را از نزدیک دنبال کرده تا اطلاعات دقیق را برای تصمیم‎گیری‎‎های بعدی به تهران مخابره کند.

همین كه ايران در میانمار سفارتخانه ندارد، کاستی بزرگی است. آیا پس از تصویب برقراری سفارتخانه در میانمار در اسفند سال گذشته، فعالیتی در این زمینه صورت گرفته است؟

بله، تأسیس سفارت در میانمار از اولویت‎‎های وزارت امور خارجه است و در دستور کار قرار دارد. ما هم منتظریم كه این اتفاق زودتر بیفتد.