اگر شما هم دور و بر خانه‌تان داروخانه‌ای دیده‌اید که بیشتر از دارو این محصولات را می‌فروشد و برایتان سؤال است که چرا و اینکه بدن به چه میزان ویتامین نیاز دارد و اصلاً مصرف چه میزان ویتامین برای بدن مفید است؟ بد نیست این گزارش را بخوانید.

زن در یکی از خیابان‌های معروف شرق تهران زندگی می‌کند. همان خیابانی که چند داروخانه بزرگ در آن قرار دارد، اما وقتی می‌خواهی در همین خیابان چند قلم دارو پیدا کنی کار به این راحتی‌ها هم نیست. چرا؟ چون این داروخانه‌ها بیشتر از دارو، مکمل غذایی و ویتامین می‌فروشند: «یکی از داروخانه‌ها در منطقه ما معروف به این است که اصلاً دارو ندارد. مقابل قفسه هایش هم بایستی فقط مکمل غذایی و ورزشی و چه می‌دانم ویتامین می‌بینی. من فکر می‌کنم در زمان کرونا آنقدر تب ویتامین خوردن بین مردم رایج شد که حالا حالاها این عادت از سرشان نمی‌پرد. من خودم از همان زمان، مصرف منظم زینک و ویتامین «دی» را شروع کردم و هنوز هم به مصرف‌شان ادامه می‌دهم. البته حتماً فروش این همه ویتامین برای داروخانه هم نان و آبی دارد که به جای دارو ترجیح می‌دهند ویتامین عرضه کنند، اما سؤال اینجاست الان که کلی دارو در بازار کمیاب شده این همه ویتامین انگلیسی و آلمانی و... دقیقاً از کجا وارد بازار می‌شود؟»

 دختر جوانی که چند بسته ویتامین خریده می‌گوید: «راستش ریزش موی شدید دارم و یکی از دوستانم پیشنهاد داد ویتامین مخصوص ریزش مو مصرف کنم. البته خودم زینک می‌خوردم اما دوستم گفت این فایده ندارد باید ویتامین مخصوص ریزش مو مصرف کنی. یعنی تا حالا چند ویتامین مختلف خورده‌ام اما گفتند این ویتامین معجزه می‌کند.» پزشک داروخانه که حرف‌هایمان را می‌شنود با لحنی آرام می‌گوید: «حالا دخترم ویتامینی که از ما خریدی خیلی هم خوب است، اما معمولاً ریزش مو دلیل مشخصی دارد مثلاً خیلی‌ها به خاطر مشکلات تیروئید دچار ریزش مو می‌شوند و بهتر است قبل از مصرف انواع و اقسام ویتامین که ممکن است به کبد هم ضرر بزند یک آزمایش بدهی و بعد سراغ مصرف ویتامین بروی.» دختر با دهان باز به حرف‌های پزشک گوش می‌دهد.

 اما یک خانم دکتر مسئول داروخانه در شهر تهران درباره گرایش بیش از حد داروخانه‌ها به فروش مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها می‌گوید: «بیش از اینکه فروش مکمل‌ها و ویتامین‌ها برای داروخانه‌ها سودآور باشد برای شرکت‌های تولیدکننده این محصولات فایده دارد. این شرکت‌ها همه داخلی‌اند و تحت لیسانس، محصولات را تولید می‌کنند و شاید روی جعبه برخی از این ویتامین‌ها عنوان ساخت انگلیس و آلمان و امریکا هم درج شده باشد، اما همه تحت لیسانس هستند، یعنی مواد اصلی‌شان تولید این کشورها است و در داخل ایران ترکیب و تولید می‌شوند. این روزها که ما در تأمین بسیاری از داروها در مضیقه هستیم، شرکت‌های دارویی ما را تحت فشار می‌گذارند که اگر برخی داروهای خاص و مهم را می‌خواهیم مثلاً باید از فلان مولتی‌ویتامین هم ۱۰ جعبه یا پک برداریم. این روزها شربت آموکسی کلاو تقریباً نایاب شده یا آمپول سایمتیدین که البته در دست دلال‌ها فراوان است در چنین شرایطی داروخانه نمی‌تواند داروهای اساسی را از دست بدهد و مجبور می‌شود ویتامین بخرد تا بتواند این داروها و سرم‌ها را به دست بیاورد. من به‌عنوان یک داروساز می‌گویم باید نظارت بیشتری بر این شرکت‌ها باشد، مثلاً یکی ازهمین شرکت‌های معروف ساخت ویتامین که سال‌ها هم در بازار دارو فعال بوده به تازگی مشخص شده مواد اولیه‌اش مشکل دارد اما همچنان برخی محصولاتش در بعضی داروخانه‌ها پیدا می‌شود.»

او تأکید می‌کند: «برای ما هم مثل بقیه مردم سؤال است اگر مواد اولیه این ویتامین‌ها مشکل دارد چرا از سراسر ایران جمع نمی‌شود؟ چطور این شرکت در ایران کارخانه زده است؟ چطور این برند که اصل آن خارجی است، وارد ایران شده است؟ تأکید می‌کنم سود این مواد برای داروخانه‌ها زیاد نیست یعنی در حد ۱۰ هزار تومان و ۵ هزار تومان است و مافیای دارو سود اصلی را می‌برد. تازه باید دید برای شرکت چقدر سودآور است و برای وارد کننده چقدر مزایا دارد؟»

این داروساز به مردم هم توصیه می‌کند به اندازه ویتامین مصرف کنند چراکه میزان ویتامین بیش از حد مجاز ،گذشته از تبعاتی که دارند، از بدن دفع می‌شود و بدن به همان میزانی که نیاز دارد مواد مورد نیازش را دریافت می‌کند.

اما دیگر داروسازی که با او صحبت می‌کنم، معتقد است: «هم داروخانه و هم شرکت‌های سازنده از فروش محصولات مکمل غذایی و ورزشی و ویتامین‌ها سود می‌برند و البته ویزیتورهای شرکت‌های دارویی هم داروخانه‌ها را ملزم می‌کنند که با پذیرفتن این پک‌ها داروهای مهم و اساسی را در اختیار داروخانه‌ها قرار بدهند. معمولاً قبول این داروها برای داروخانه‌ها مزایای دیگری هم دارد مثل اینکه در ازای قبول چند بسته، یک بسته از این مکمل‌ها به شکل هدیه به داروخانه داده می‌شود. درعین حال همین شرکت‌های داروسازی حتی به برخی پزشک‌ها پیشنهاد می‌دهند از این ویتامین‌ها و مکمل‌ها نسخه کنند. در این صورت دیگر داروخانه مجبور است این‌ محصولات را بیاورد و عرضه کند. قاعدتاً بعد هم مجبور می‌شود این محصولات را تبلیغ کند تا روی دستش نماند. گاهی اوقات داروخانه برند خاصی را می‌آورد که بعد معلوم می‌شود شرکت دارویی دیگری به پزشک مدل دیگری را پیشنهاد داده و پزشک هم همان را نسخه می‌نویسد بنابراین داروخانه پر از این محصولات می‌شود.

تبلیغات زیاد روی مکمل‌های غذایی برای مردم هم این تصور را ایجاد می‌کند که هر چقدر بیشتر از این مکمل‌ها استفاده کنند، سالم‌تر خواهند بود. در حالی‌که تحقیقات نشان می‌دهد گروه‌های خاصی مانند خانم‌های باردار و سالمندان باید حتماً ویتامین مصرف کنند و سایر گروه‌های سنی ویتامین مورد نیازشان را از مواد غذایی سالم به دست می‌آورند. باید بدانیم به اندازه‌ای که درباره تأثیرگذاری مکمل‌های چاقی، لاغری و پوست و مو تبلیغ می‌شود به همان میزان نتیجه نداده است مثلاً برای پوست‌های پرتقالی (پوست‌هایی با منافذ ریز) نوعی ویتامین تبلیغ می‌شود درحالی که برخی را می‌شناسم که سال‌هاست از این مکمل استفاده می‌کنند اما تغییری در پوست‌شان دیده نشده.»

دکتر روزبه بیاتی، پزشک متخصص عفونی هم درباره گرایش بیش از حد داروخانه‌ها به فروش ویتامین و مکمل‌های غذایی و در عین حال تقاضای زیاد برای خرید آنها می‌گوید: «این روزها زیبایی، چاقی و لاغری از پولسازترین رشته‌های پزشکی شده و خیلی از پزشکان هم ترجیح داده‌اند وارد این عرصه شوند. درهمین روند بسیاری از این داروها هم توسط همین پزشکان تجویز می‌شود مثل انواع ویتامین‌ها و چربی‌سوزها. اما مردم باید بدانند در کل، این داروها کبد و کلیه را هدف قرار می‌دهند و مصرف بیش از حدشان مضر است.

دو دسته ویتامین وجود دارد؛ ویتامین‌های محلول در چربی که مصرف بیش از حدشان مسمومیت ایجاد می‌کند مثل ویتامین‌های گروه آ، ای و کا و دسته بعد ویتامین‌های محلول در آب که راحت‌تر می‌توان مصرف کرد ولی آنها هم مصرف بیش از حدشان به کلیه آسیب می‌زند. بنابراین مصرف متعادل این ویتامین‌ها خوب است و اصلاً مشکلی ندارد مثل ویتامین سی و دی. به هرحال یک فرد با تغذیه نرمال می‌تواند ویتامین‌های بدنش را از مواد غذایی تأمین کند و تجویز ویتامین اغلب به همان بحث پولسازی در پزشکی و داروسازی برمی‌گردد.»

مصرف انواع و اقسام ویتامین نمی‌تواند سلامت بدن را تضمین کند. پس اگر دفعه بعد به داروخانه‌ای رفتید که نصف قفسه‌هایش را ویتامین‌های رنگ به رنگ پر کرده و برای خریدشان تشویق شده‌اید اول کمی تردید کنید و بعد به خرید فکر کنید.