به گزارش مشرق، جنگ اوکراین وارد دهمین ماه شده و همچنان هیچ چشم‌اندازی برای پایان آن دیده نمی‌شود؛ از همان هفته‌های اول بسیاری از سیاستمدران و اندیشمندان سیاسی تأکید می‌کردند آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین صرفاً جنگ و نزاع بین دو کشور نیست که دیریازود همه طرف‌ها به دلایل مختلف مجبور به پایان آن شوند؛ بلکه این جنگ نشانه‌ای از تغییر بنیادین در نظم جهانی‌ست که پیامدهای آن برای دیگر کشورها روزبه‌روز آشکارتر خواهد شد.

گویا اروپا نزدیک‌ترین و یکی از نخستین مناطقی از جهان است که به‌زودی با پیامدهای تداوم جنگ و درگیری در اوکراین روبرو خواهد شد.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه ۲۴ فوریه (۵ اسفند ۱۴۰۰) فرمان عملیات نظامی در اوکراین را صادر کرد. با آغاز عملیات نظامی روسیه، آمریکا و اوکراین با هدف توقف پیشروی ارتش روسیه و زمین‌گیرکردن آن در خاک اوکراین و همچنین کاهش درآمدهای ارزی مسکو، ضمن ارسال مداوم انواع تسلیحات مدرن به ارتش اوکراین، تحریم‌های گسترده‌ای را علیه بخش‌های مختلف اقتصاد روسیه به‌ویژه بخش صادرات محصولات نفتتی و گازی وضع کردند.

آمریکا و غرب در طول ۱۰ ماه گذشته در روند مدام اعمال تحریم‌های گسترده علیه مسکو به‌تازگی به مرحله‌ای وارد شده‌اند که تصمیم دارند برای فروش نفت و گاز روسیه، قیمت خاصی تعیین کنند؛ طرح ایده تعیین سقف قیمت برای محصولات نفتی روسیه پس از آن در اوایل مهرماه رونمایی شد که تحریم‌های گسترده آمریکا و اروپا علیه بخش انرژی روسیه، برخلاف پیش‌بینی‌ها نه‌تنها منجر به کاهش درآمدهای مسکو نشد، بلکه به علت افزایش قیمت جهانی نفت و گاز، دولت روسیه با صادرات کمتر، درآمدهای بیشتری به دست آورد.

شیرفلکه‌های گاز روسیه بسته می‌شوند

اروپا بیش از ۴۰ درصد گاز و زغال‌سنگ مصرفی و همچنین یک چهارم نفت و محصولات نفتی خود را از روسیه تأمین می‌کند، یعنی وابستگی شدید به نفت و گاز روسیه. گرچه آمریکا و اتحادیه اروپا بخش‌های مختلف اقتصاد روسیه را تحریم کرده‌اند و تاکنون به علت همین وابستگی بخش انرژی روسیه را تا زمان «خودکفایی» در این زمینه به تعویق انداخته‌اند، اتحادیه اروپا اعلام کرده این اتحادیه به توافق سیاسی دست یافته که به موجب آن کشورهای عضو باید گاز مصرفی خود و در نتیجه صادرات گاز از روسیه را کاهش دهند.

بر اساس این توافق، کشورهای اروپایی به منظور کاهش وابستگی به سوخت و انرژی روسیه، از آگوست ۲۰۲۲ تا مارس ۲۰۲۳، مصرف گاز خود و در نتیجه واردات گاز از روسیه را به میزان ۱۵ درصد کاهش می‌دهند. از طرفی دیگر روسیه نیز در اقدامی تقابلی اعلام کرد صادرات گاز به اروپا را تا ۲۰ درصد ظرفیت تولیدی خود کاهش داده است. رسانه‌های اروپا اخیراً گزارش دادند که تداوم کاهش صادرات گاز روسیه به کشورهای اروپایی، بهای گاز را در اروپا ۶۰ درصد افزایش خواهد داد.

مقامات و سران کشورهای اروپایی نیز علی‌رغم سخنرانی‌های اولیه و پرشور در حمایت از اوکراین تا «شکست کامل روسیه»، هم‌اکنون بیشتر نگران این هستند که روزهای سرد امسال را چگونه بدون گاز روسیه بگذرانند؟

روزهای سرد اروپا و جولان قاتلِ بی‌رحم

افزون بر تظاهرات خیابانی گسترده در برخی پایتخت‌های کشورهای اروپایی در هفته‌های اخیر در پی افزایش قیمت قبض‌های گاز، نشریه اکونومیست اخیراً در گزارشی نوشته است که با آغاز فصل زمستان و افزایش بهای انرژی در اتحادیه اروپا، شمار قربانیان سرمای استخوان‌سوز در قاره سبز بیشتر از سربازانی خواهد شد که تا اینجای جنگ، در اوکراین کشته شده‌اند. وبگاه خبری «آتلانتیکو» فرانسه، درباره بررسی صحت این گزارش با چند اقتصاددان گفت‌وگو کرده است.

آتلانتیکو نظر دریو گادفریدی، فیلسوف بلژیکی را دراین‌باره جویا شد و این سوال را مطرح کرد که «اکونومیست بر چه مبنایی چنین پیش‌بینی کرده است؟»

گادفریدی در پاسخ به این سوال می‌گوید: سرما کشنده است و ما این موضوع را فراموش کرده‌ایم. در مناطقی زندگی می‌کنیم که از سال ۱۹۴۵ تاکنون درگیر جنگ نبوده و در کشورهای هستیم که به وفور انرژی، عادت دارند اما حقیقت همچنان پابرجاست: سرما جان انسان‌ها را می‌گیرد. انفجار قیمت‌های انرژی در پی جنگ اوکراین و بدتر از آن، سیاست‌های بوم‌شناسان هیجان‌زده در حوزه انرژی که ۲۰ سال است در اروپا پیاده می‌شود، باعث شده تا صدها میلیون اروپایی مصرف انرژی خود به ویژه در بخش گرمایش را محدود کنند.

به گفته گادفریدی با قیمت‌هایی که در حال حاضر می‌بینیم، اکونومیست پیش‌بینی کرده که علاوه بر متوسط مرگ و میر سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، حدود ۱۴۷ هزار نفر دیگر در اروپا از سرما جان خود را از دست خواهند داد. اگر زمستان معتدلی داشته باشیم، این رقم به ۷۹ هزار تن کاهش خواهد یافت و اگر سخت باشد، رقم به ۱۸۵ هزار تن خواهد رسید. تا کنون ۶۰ هزار سرباز در اوکراین کشته شده‌اند. به عبارت دیگر، حتی در بهترین سناریو (زمستان معتدل)، قیمت‌های سرسام‌آور انرژی، به کشته شدن افراد بیشتری نسبت به سربازان کشته‌شده در اوکراین خواهد انجامید.

زمستان و اروپایِ نگران

همچنین نظرسنجی اخیر «اندیشکده شورای روابط خارجی اروپا» در ۱۰ کشور اروپایی نشان می‌دهد که اولویت‌های افکار عمومی کشورهای اروپایی با گذشت زمان از آغاز جنگ اوکراین، تغییر کرده، و اگر در آغاز و در نتیجه ضربه روانی و ناگهانی جنگ، خواهان کمک همه‌جانبه به ارتش اوکراین تا «شکست کامل روسیه» بودند، اکنون اکثریت ترجیح می‌دهند به هر قیمت ممکن جنگ تمام شود.

بنا بر نتایج این نظرسنجی، بحث و گفت‌وگوی روزانه اروپایی‌ها، از حوادث میدانی جنگ، به سوالاتِ پیرامون نحوه پایان جنگ چرخش پیدا کرده و همچنین تأثیر این جنگ بر زندگی مردم، بر کشورهایشان و بر اتحادیه اروپا. آگاهی مردم اروپا در نتیجه جنگ اوکراین، نسبت به اقتصاد جهانی و پیامدهای اجتماعی جنگ نیز بیشتر شده؛ پیامدهایی مانند تورم بالا و بحران انرژی و غذا.

بهره سخن

با نزدیک‌شدن به روزهای سرد در اروپا، نگرانی دولت‌مردان و کارشناسان قاره سبز روزبه‌روز بیشتر می‌شود؛ برخی از رسانه‌ها اخیراً هشدار داده‌اند با تداوم جنگ در اوکراین و قطع صادرات گاز روسیه، در خوشبینانه‌ترین وضعیت دست‌کم ۷۹ هزار نفر از مردم اروپا کشته خواهند شد.

از هفته‌ها یپش، هشدارهای مقامات اروپا و رسانه‌های این قاره نسبت به عواقف «زمستان سخت» مدام تکرار می‌شود، اما برخلاف انتظارها هیچ گونه اقدام عملی و نرمشی از مقامات اوکراینی و متحدانش برای پایان این جنگ دیده نمی‌شود و همچنان ارسال مداوم تسلیحات برای ادامه جنگ در اوکراین در جریان است.

علی‌رغم اینکه مقامات ارشد اروپا آگاهی دارند و تأکید می‌کنند که «پوتین قصد دارد از یخبندان، برف و یخ زمستان علیه اوکراین و اروپا» استفاده کند، ظاهراً هیچ‌گونه اقدام عملی برای جلوگیری از این «فاجعه» انجام نمی‌دهد و چندان از دامنه جنگ در اوکراین ناراضی نیستند.