بر اساس ابلاغیه هیئت وزیران مصوب ۲۹ فروردین ۱۴۰۲ در بخش خصوصی ویزیت پزشکان عمومی ۹۰ هزار تومان، ویزیت پزشک متخصص ۱۳۵ هزار تومان، ویزیت پزشک فوق‌تخصص ۱۷۲ هزار تومان، ویزیت متخصص روانپزشکی ۱۷۹ هزار تومان، ویزیت فوق‌تخصص روانپزشکی ۲۰۴ هزار تومان، نرخ ویزیت کارشناسان ارشد پروانه‌دار در رشته‌های پیراپزشکی ۷۳ هزار تومان و ویزیت کارشناسان این رشته‌ها ۶۳ هزار تومان تعیین شده‌است.

این تعرفه‌ها همچون همیشه با اعتراض جامعه پزشکی مواجه شده‌است. به طور نمونه ایرج خسرونیا در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: «درحالی با تعرفه‌های جدید یک پزشک فوق‌تخصص برای ویزیت ۳ دلار قدرت خرید دارد که در افغانستان، عراق، پاکستان و سوریه، قدرت خرید پزشک برای ارائه خدمت بیش از ۱۰ دلار است، در نتیجه پزشک متخصص به کشور دیگر مهاجرت می‌کند، آن‌هایی هم که نمی‌توانند مهاجرت کنند، تغییر شغل می‌دهند.» این در حالی است که نتایج برخی پژوهش‌ها و همچنین اظهارات برخی از چهره‌های حوزه سلامت نشان می‌دهد ایران بهشت پزشکان متخصص است.

قدرت خرید پزشکان متخصص ایران بیش از هفت برابر قدرت خرید امریکاست

پیش از این بود که مسعود پزشکیان، عضو کمیسیون بهداشت مجلس در برنامه‌ای با انتقاد به طرح تحول سلامت گفت: «در نسبت با قدرت خرید سرانه، قدرت خرید پزشکان متخصص در ایران بیش از هفت برابر قدرت خرید پزشکان امریکاست.»

از نگاه وی بر خلاف آنچه در رسانه‌ها بیان می‌شود، افزایش تعرفه‌ها بر دوش مردم است. پزشکیان درباره چگونگی این مسئله توضیح داد: «با توجه به منابع این هزینه‌ها از محل مالیات بر ارزش افزوده، افزایش قیمت حامل‌های انرژی مثل بنزین، از محل افزایش حق بیمه‌ای که مردم پرداخت می‌کنند و نیز بودجه دولتی و مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها که قرار بود یارانه‌ها افزایش پیدا کند و این اتفاق نیفتاد و در عوض برای بخش سلامت هزینه شد بنابراین همه این موارد و بی‌عدالتی‌ها در نهایت از جیب مردم کسر خواهد شد.»

از نگاه پزشکیان این بالا بردن تعرفه‌ها وقتی در بخش‌های دیگر پول بیشتر می‌دهند کم‌کم مناطق محروم را خالی از پزشک خواهد کرد.

وی با اشاره به یک مطالعه موردی دستمزدها در یک بیمارستان تأمین اجتماعی گفت: «در یک بیمارستان اگر حقوق یک دستیار یا کارگر یا پرستار را یک واحد در نظر بگیریم، یک پزشک ارولوژی ۲۶ برابر، پزشک زنان و زایمان ۳۱ برابر، پزشک چشم ۳۰ برابر، پزشک گوش و حلق و بینی ۳۲ برابر، جراح قلب ۳۸ برابر، ارتوپدی ۴۹ برابر، و جراح مغز و اعصاب ۶۵ برابر وی حقوق می‌گیرند.»

محمد شریفی‌مقدم، دبیر کل خانه پرستار هم سال ۹۳ در برنامه ثریا به نقل از به نقل از ندیمی یکی از نمایندگان مجلس گفت: «۳۰۰ پزشک در کشور داریم که قدرت خریدشان در ماه بالغ بر یک میلیارد تومان است و نزدیک به دو برابر هم دریافتی حدود ۵۰۰ میلیون تومان در ماه دارند؛ این قشر نازکی از جامعه پزشکی است که همه جامعه پزشکی را تحت‌الشعاع قرار داده‌است و این موارد مسائل جدی است که باید به آن پرداخته شود و در آمد یک میلیاردی غیر قابل باور است.».

اما ببینیم مطالعه‌ای تطبیقی در مؤسسه عالی پژوهش سازمان تأمین اجتماعی درباره میزان قدرت خرید کادر پزشکی به تفکیک گروه‌های درمانی حاوی چه اطلاعاتی بوده‌است.

در این مطالعه، اطلاعات ٤٣ کشور دنیا با کمک سایت‌های معتبر بررسی و قدرت خرید کادر درمانی مشخص شده‌است. در این پژوهش برای مقایسه وضع قدرت خرید پزشکان در ایران با کشورهای دیگر، به مطالعه میدانی و مصاحبه با پزشکان عمومی و مدیران شبکه بهداشت و درمان استان‌ها متوسل شده‌اند. نتیجه اینکه دست‌کم درباره پزشکان خانواده در ایران می‌توان گفت بیش از ۵/۱ برابر قدرت خرید سرانه دریافتی دارند.

طبق پژوهش مؤسسه عالی پژوهش دریافتی پزشک عمومی و پرستار در امریکا به ترتیب ١٥١ و ٦٢‌هزار دلار و قدرت خرید تکنیسین رادیوگرافی سالانه ٥٠‌هزار دلار است، اما تنها مقایسه دستمزدها راه به جایی نمی‌برد، برای مقایسه باید وضع اقتصادی مردم کشورها را هم در نظر گرفت. قدرت خرید سرانه امریکا معادل ٥٦هزار دلار است، یعنی حدود ١٠برابر قدرت خرید سرانه ایران که ٥هزارو٤٠٠دلار است.

مقایسه‌ای که منطقی نیست

مقایسه میزان دریافتی نمی‌تواند مبنای مقایسه دستمزد در کشورهای مختلف قرار گیرد، زیرا توان خرید ارزهای مختلف بین کشورها متفاوت است. مقایسه‌ای مناسب‌تر، زمانی است که وضع رفاه و قدرت خرید کشورها در نظر گرفته شود.

این را می‌توان با مقایسه PPP کشورها در نظر گرفت. برای مقایسه استانداردهای زندگی از ppp استفاده می‌شود، زیرا نرخ مبادله ارزها گمراه‌کننده است. اگر عدد ppp از نرخ مبادله ارز کوچک‌تر باشد، یعنی کالا در آن کشور ارزان‌تر است. ضریب PPP ایران ٨هزارو١٢٠ ریال است، در حالی‌که نرخ مبادله ریال و دلار امریکا، طبق اعلام بانک مرکزی، ٣٢هزارو٤٥٠ریال است.

ضریب PPP برای ایران کمتر از نرخ مبادله ارزی است، نسبت دریافتی پزشکان عمومی به قدرت خرید سرانه تعدیل شده با ppp در کشورهای امریکا، کانادا و استرالیا که بیشترین مهاجر نیروی پزشکی را دارند، به ترتیب ٦٩ / ٢، ٠٨ / ٣ و ٨١/ ١ است، بدین معنی که یک پزشک در کانادا حدود سه برابر بیشتر از متوسط قدرت خرید سرانه دریافتی دارد.

در ایران، این نسبت بعد از تعدیل دریافتی‌ها در طرح تحول نظام سلامت ٦٣/١ است. این نسبت در کشورهای آفریقایی بسیار بالا بوده و در کشور موزامبیک تا ٣٠ برابر هم می‌رسد. این امر را می‌توان به کمک‌های بین‌المللی به بخش پزشکی و سلامت در این کشورها به منظور ارتقای هر چه سریع‌تر وضع سلامت جامعه ارتباط داد. در معدودی از کشورها مثل ایرلند، ایتالیا، مصر و فیلیپین این نسبت کمتر از یک است که نشان‌دهنده درآمدی کمتر از سطح درآمد سرانه است، به تعبیری پزشکان در این کشورها جزو قشر مرفه محسوب نمی‌شوند.

این پژوهش چنین نتیجه‌گیری می‌کند که قدرت خرید بالای پزشکان در اغلب کشورها از جمله ایران نسبت بالایی در مقایسه با قدرت خرید سرانه دارد. اهمیت تفاوت در این نسبت، زمانی بیشتر آشکار می‌شود که بدانیم متوسط قدرت خرید سرانه، توزیع یکسانی در جامعه ندارد و در دل خود نیز نماینده تفاوت بین اقشار مختلف است.

این پژوهش می‌گوید افزایش قدرت خرید پزشکان و پرستاران برای رقابت با کشورهایی، چون امریکا و کانادا و جلوگیری از سیر مهاجرت، امکان‌ناپذیر و نادرست است، زیرا در این کشورها قدرت خرید سرانه نیز به همان نسبت بالاست و قدرت خرید ارز کشورها نیز برابر نیست. همچنین جلوگیری از شکاف طبقاتی زیاد بین کادر پزشکی و سایر اقشار تحصیلکرده و دانشگاهی به منظور برقراری عدالت و پیشگیری از حواشی برای این حوزه حیاتی ضروری است.

بر اساس گزارش اداره کار ایالات متحده که در سال ۲۰۱۵منتشر شد، متوسط قدرت خرید سالانه یک جراح در ایالات متحده ۲۴۰ هزار و ۴۰۰ دلار است که معادل حدود ۶۵ میلیون تومان قدرت خرید ماهانه می‌شود. این رقم برابر با قدرت خرید برخی پزشکان ایرانی است.

با تمام این‌ها اگر قدرت خرید پزشکان کشورمان نسبت به سرانه بالاتر است و ایران بهشت متخصصان دنیاست، چرا میل به مهاجرت در میان قشر پزشک افزایش یافته‌است.

در کشورهای توسعه یافته قدرت خرید پزشکان متخصص حداکثر شش برابر قدرت خرید سرانه و حداکثر دو برابر قدرت خرید پزشک عمومی است. قدرت خرید چند برابر پزشک متخصص نسبت به پزشک عمومی در کشور سبب شده‌است که فارغ‌التحصیلان پزشکی عمومی تمایل زیادی برای طبابت نداشته باشند و کسب درآمدهای چند برابر از اهداف اصلی آن‌ها برای ورود به دوره رزیدنتی و اخذ مدرک تخصص باشد. در کشور امریکا طبق گزارش سال ۲۰۱۱ Medscape اختلاف قدرت خرید متوسط انواع رشته‌های پزشکی حداکثر دو برابر است.

در کشورهای پیشرفته معمولاً برای جلوگیری از افزایش شکاف طبقاتی بین دهک‌های درآمدی پایین و بالای جامعه، از نرخ تصاعدی مالیات بر قدرت خرید استفاده می‌شود. به گونه‌ای که قدرت خریدهای بالای ۱۰ برابر میانگین جامعه از نرخ‌های بسیار بالای مالیات مثل ۶۵- ۸۰ درصد برخوردار خواهد شد.

سال گذشته هم ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران در واکنش به مصوبه دولت درباره سقف کارانه گفته بود: «در بحث کارانه پزشکان، همچنان شاهد پارتی‌بازی و تنگ‌نظری هستیم. گروه خاصی از کارانه‌های چند ده میلیونی برخوردار می‌شوند.»

طبق تأکید وی وقتی یک پزشک در بیمارستان از صبح تا بعد از ظهر مشغول خدمت است، باید کارانه یکسان با سایر پزشکان در همان بیمارستان دریافت کند. در صورتی که این طور نیست و می‌بینیم که یک پزشک ۲ میلیون تومان کارانه می‌گیرد و پزشک دیگری، چندین برابر او دریافت می‌کند. در حالی که هر دو، یک مسیر را برای پزشک شدن طی کرده‌اند.

خسرونیا با عنوان این مطلب که وزارت بهداشت از نحوه دریافتی کارانه پزشکان مطلع است، گفته‌بود: «متأسفانه کسانی بیشترین کارانه را می‌گیرند که کار آن‌ها را رزیدنت‌ها انجام می‌دهند.» رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، با اذعان به این موضوع که هنوز کارانه‌های ۳۰۰میلیونی وجود دارد، تأکید کرده‌بود: «در هیچ کجای دنیا، کارانه پزشکان به این شکل که در ایران پرداخت می‌شود، وجود ندارد و این یک تبعیض است.»

بر این اساس شاید یکی از مهم‌ترین دلایل مهاجرت پزشکان، همین نگاه‌های تبعیض‌آمیز در حوزه سلامت باشد. اینکه یک پزشک از کارانه ۳۰۰ میلیونی برخوردار باشد و کارانه همکار او کمتر از ۳۰ میلیون تومان باشد، می‌تواند انگیزه ماندن در کشور را کمرنگ کند. زیرا سطح مالی و اقتصادی اکثریت جامعه پزشکی همتراز سایر آحاد جامعه است و هستند پزشکانی که قدرت خرید ماهانه آن‌ها از یک پیک موتوری و راننده آژانس هم کمتر باشد. در عین حال، معدود پزشکانی هستند که دریافتی‌های نجومی دارند.

منبع: روزنامه جوان