به گزارش مشرق، امروز ضرر و زیان کشاورزان صیفی‌کار لیمو ترش، گوجه فرنگی و پیاز نمونه واضحی از عدم وجود برنامه‌ریزی در کشاورزی است که سال‌ها گریبان این بخش را فرا گرفته است در بررسی علل مشکلاتی که این حوزه‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند کارشناسان معتقدند مهم‌ترین عامل عدم اجرای الگوی کشت است که سال‌ها روی میز دولتی‌ها جا خوش کرده است، علاوه بر آن عدم وجود صنایع تبدیلی و تکمیلی کافی و نیز نبودن برنامه صادراتی همه باعث شده امروز محصولات کشاورزان که منابع زیادی برای آن هزینه شده در دست کشاورز بماند و آنها متضرر شوند.

چند روز پیش خبر به فروش نرفتن محصولات کشاورزی گوجه و پیاز هرمزگان و لیموترش رودان خبرساز شد البته این مسئله صرفاً مربوط به امسال نیست بلکه از دهه‌های گذشته یک سال محصول کشاورز آنقدر گران می‌شود که مصرف کننده ضرر می‌کند و سال دیگر تولید آنقدر زیاد می‌شود که خریداری برایش پیدا نمی‌شود.

در گزارش حاضر تلاش می‌کنیم تا علتی را که کشاورزان هرمزگانی و رودانی و عموماً کشاورزان جنوب کشور با آن درگیر هستند و برای محصول‌شان خریداری وجود ندارد را بررسی کنیم.

*عدم اجرای کامل الگوی کشت

ابتدای دولت سیزدهم بود که بارقه امید در بخش کشاورزی زنده شد و آن اجرای طرح الگوی کشت بود جواد ساداتی نژاد وزیر سابق جهاد کشاورزی آن زمان اعلام کرد که طرح الگوی کشت در کل استان‌های کشور پس از ۵۰ سال آغاز شده است این خبر می‌توانست پایانی بر «سریال غمبار گوجه فرنگی و پیاز» که یکسال قیمت بالا و سال دیگر قیمت پایین می‌شود، باشد اما چنین نشد.

البته همان زمان هم مسئولان رده میانی وزارت جهاد کشاورزی که به دنبال امتیازگیری از اجرای این طرح نبودند اعلام کردند که اجرای کامل این طرح نیاز به همکاری کامل سازمان‌ها و نهادها بویژه سازمان برنامه و بودجه و وزارت اقتصاد است و باید اعتبار این بخش تکمیل شود، سال گذشته اولین سال اجرایی این طرح بود اما ظاهرا پیشرفت کار تنها ۲۰ درصد بوده است.

طرح الگوی کشت قرار بود که به کشاورزان بگوید که چه محصولی را به چه میزان در کدام استان بکارند و این یعنی محصول به میزان نیاز تولید شود و تولید به سمت محصولات ضروری پیش برود. این مشکل چنان به بخش کشاورزی در سالهای متمادی آسیب وارد کرده که در علم اقتصاد کشاورزی قانون «منحنی تار عنکبوتی» وجود دارد که در کتابهای اقتصادی تدریس می‌شود، یعنی یکسال قیمت آنقدر پایین می‌شود که کشاورز ضرر می‌کند و سال دیگر قیمت آنقدر بیشتر می‌شود که مصرف کننده ضرر می‌کند.

مدیرکل امور اقتصادی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در این باره گفت: الگوی کشت برای سال ۱۴۰۱-۱۴۰۲ تدوین شده ولی چون اعتبار اجرای طرح تخصیص نیافته این طرح به دلیل اینکه تامین اعتبار نشد به صورت کامل اجرایی نشد.

به گفته وی اینکه ادعا کنیم الگوی کشت تاکنون توانسته جهت‌ها را تغییر دهد باید اعلام کنیم که موفق نبودیم زیرا منابع مالی آن تامین نشده و این طرح به صورت کامل اجرایی نشده‌ است.

پیش از این سیدمجتبی خیام نکویی اعلام کرد، بالغ ‌بر ۴۰ هزار میلیارد تومان اعتبار در بودجه برای سال ۱۴۰۲ در بحث اصلاح الگوی کشت پیشنهاد شده است.

*صنایع تبدیلی کافی وجود ندارد

عامل بعدی در عدم توازن عرضه و تقاضا و افت شدید قیمت و متضرر شدن تولید کنندگان نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی کافی برای محصولات کشاورزی است برخی مواقع تعداد صنایع تبدیلی و تکمیلی کافی است اما پراکنش آن در استان‌ها متوازن نیست و همین عاملی شده تا تولید به سمت کارخانه‌ها هدایت نشود و تجمع انباشته تولید در بازار شکل بگیرد.

صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی به صنایعی گفته می‌شود که پس از تولید م حصولات کشاورزی برای عرضه آنها به‌کار گرفته می‌شود درواقع هر صنعتی که درگیر این عرضه باشد جزو صنایع تبدیلی به شمار می‌رود. سه حوزه فرآوری و تولید درجه بدی و بسته بندی ذخیره سازی و خدمات در این بستر قرار می‌گیرند.

علیرضا مهاجر معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی هم تاکید می‌کند که محصولات اندکی در صنایع تکمیلی با افزایش ارزش افزوده وارد شبکه توزیع و بعضا صادرات می‌شود در حالی که این بخش می‌تواند کلید جذب محصولات مازاد و ارزش دهی به تولید و نیز ثبات قیمت بازار باشد.

*ضعف سیاست‌های صادراتی

دلیل سوم وجود محصول مازاد و کاهش قیمت، ضعف سیاست‌های صادراتی برای محصولات کشاورزی است، امروز کشاورزان اگر تولید کافی انجام داده‌اند،گناهی نکرده اند در صورتی که سیاست‌های صادرات در کشور به نحوی باشد که تولید کنندگان محصولات خود را صادر کنند هم ارزآوری برای کشور خواهد داشت و هم حمایت از تولید کنندگان خواهد شد تا آنها چرخه تولید خود را برای سال‌های آتی هم ادامه دهند.

بنابراین در صورتی که وزارت جهاد کشاورزی می‌خواهد به «سریال تکراری گوجه فرنگی و پیاز» پایان دهد باید طرح الگوی کشت، احداث صنایع تبدیلی و تکمیلی کافی و نیز برنامه‌های صادرات به دیگر کشورها را با قدرت بیشتری ادامه دهد وگرنه منابع کشور به هدر خواهد رفت و کشاورزان از تولید خود دلسرد می‌شوند.

مصطفی دارایی نژاد، رئیس اتحادیه بارفروشان تهران گفت:‌ امکان صادرات گوجه فرنگی به کشور هند وجود دارد و باید وزارت جهاد کشاورزی مقدمات آن را فراهم کند.

حال سئوال این است آیا نمی توان این پیش بینی‌ها را از قبل انجام داد تا محصول کشاورز اینقدر بی ارزش نشود؟ اکنون گزارش هایی که از منطقه جنوب وجود دارد که لیموترش را کیلویی ۴ هزار تومان و گوجه فرنگی را کیلویی ۲ هزار تومان از کشاورز می‌خرند که هزینه هایشان را هم در نمی‌آورد.

امروزه امنیت غذایی بیش از هر زمانی اهمیت پیدا کرده و کشورهای سلطه از آن به عنوان ابزار قدرت استفاده می‌کنند جنگ روسیه و اوکراین نشان داد که جهان دیگر تحمل کمترین تنش و یا جنگ دومی را ندارد، این جنگ جهان را آگاه ساخت که با تمام توان باید تولید داخلی را تقویت کنند و انبارهای خود را از محصولات غذایی پر کنند به طوری که امروز نیمی از گندم صادراتی جهان در انبارهای چین ذخیره شده است.