به گزارش مشرق، صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران جزو یکی از مهم‌ترین طراحان و سازندگان تجهیزات و تسلیحات نظامی هستند. صنایع دفاعی ایران اسلامی، شرکت‌ها و بخش‌های دانش‌بنیانی هستند که آغاز فعالیت آن‌ها به دوران ابتدایی دفاع مقدس باز می‌گردد؛ هنگامی که ایران تحت تحریم‌های تسلیحاتی قرار داشت و پایه گذاری صنایع دانش‌بنیان نظامی در پیروزی کشورمان در دوران دفاع مقدس بسیار تاثیر داشت.

صنایع دفاعی و نظامی جمهوری اسلامی ایران در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا به امروز توانسته انواع تجهیزات و تسلیحات مورد نیاز را طراحی کرده و بسازد. یکی از این تسحلیات که طی سال‌های اخیر کارکرد خود را نشان داده، تسلیحات ضد زره است.

اهمیت تسلیحات ضد زره به قدری است که یک طرف جنگ می‌تواند با از پای‌درآوردن تانک‌ها، زره‌پوش‌ها و نفربرهای موجب شکست طرف دیگر جنگ شود. یعنی دقیقاً مشابه آنچه در جنگ‌های بسیاری شاهد بودیم که یک طرف جنگ با وجود عده کمتر نسبت به طرف دیگر توانسته با استفاده از تجهیزات ضد زره موجب شکست طرف دیگر جنگ شود.

چرا ایران به سوی طراحی و ساخت تسلیحات ضد زره رفت؟

راز حرکت صنایع دفاعی ایران به سوی تسلیحات ضد زره را باید در دوران دفاع مقدس جست‌وجو کرد. در آن دوران، یگان‌های زرهی تعداد بیشتری نسبت به یگان‌های زرهی داشتند حتی ساختار لشکرهای بعثی نسبت به لشکرهای زرهی ایران نسبت یک به یک‌ونیم بود. از این رو، بعثی‌ها تانک و نفربرهای بسیاری داشتند و در صورت انهدام توسط ایران به‌سرعت جایگزین می‌شدند.

فرماندهان میدانی دفاع مقدس با مشاهده چنین وضعیتی دستور می‌دادند تا با تجهیزاتی همچون توپ‌های ۱۰۶، آر پی جی ۷، نارنجک، مین ضد تانک و یا موشک‌های تاو و مالیوتکا با یگان‌های زرهی بعثی مقابله کنند. البته نباید در این میان نقش بالگردهای هوانیروز وجنگنده‌های ارتش را نادیده گرفت که توانستند علاوه بر مهمات خود با تجهیزاتی همچون موشک هواپایه ماوریک یگان زرهی بعثی را هلاک کنند.

نمونه‌ای از موشک تاو مورد استفاده در دوران دفاع مقدس

دستیابی به توان طراحی و ساخت تسلیحات ضد زره از دفاع مقدس

فرماندهان ایرانی توانسته بودند پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و در خلال خریدهای تسلیحاتی از غرب و شرق، محموله‌های تسلیحات متنوعی را خریداری کنند. یکی از آن‌ها، موشک‌ ضد زره تاو بود. این موشک آمریکایی در دوران خود یک سلاح موثر محسوب می‌شد و ارتش توانسته بود قدری به توان خود اضافه کند. اما، مقدار موشک‌های تاو برای استفاده در جنگ تحمیلی کافی نبود و مسئولان با کم‌شدن محتویات محموله‌ها به این فکر افتادند تا تدبیر دیگری را چاره کنند.

سال‌های ابتدایی جنگ تحمیلی یک خبر خوب برای رزمندگان داشت، آغاز نهضت خودکفایی با دستور آیت‌الله خامنه‌ای. این نهضت توانسته بود در بسیاری از عرصه‌ها همچون تولید موشک‌های ضد زره نیز وارد شده و در مهندسی معکوس آن نقش جدی ایفا کند. یکی از این موشک‌ها، مالیوتکا نام داشت، یک نوع موشک ضد زره ساخت شوروی که از بعثی‌ها به غنیمت گرفته شده بود. این موشک در دوران جنگ تحمیلی تولید شد اما پس از این دوران به رعد تغییر نام داد.

تصاویر برخی از نسل‌های موشک ضد زره توفان

توفان ایرانی؛ قاتل مرکاوا و آبرامز

متخصصان و دانشمندان ایرانی توانسته‌اند در حوزه موشک‌های ضد زره،‌ خانواده موشک‌های توفان را در ۷ نسل طراحی و تولید کنند. این موشک‌ها

موشک توفان

موشک ضد زره توفان براساس موشک تاو آمریکایی در ۷ نسل طراحی و ساخته شده است.

موشک توفان پایه(توفان-۱)

توفان-۱

موشک توفان پایه( توفان-۱) یکی از موشک‌های ضد زره با قابلیت انهدام اهداف زرهی ثابت و متحرک است.

سامانه موشکی توفان از نوع نیمه خودکار و با روش هدایت فرمان به خط دید است. تنها وظیفه تیرانداز این است که علامت «+» دوربین موشک انداز در طول مدت پرواز موشک تا رسیدن به هدف بر روی آن ثابت نگه دارد. فرامین اصلاحی به طور خودکار توسط دستگاه هدایت موشک (MGS) صادر و موشک ارسال می‌گردد.

نسل موشک ضد زره توفان ۱.۱۷ متر طول، ۰.۱۵ متر قطر و ۱۸.۵ کیلوگرم وزن دارد که از این میزان، ۳.۶ کیلوگرم وزن سر جنگی ( از نوع خرج گود) آن است. این موشک می‌تواند تا عمق ۵۵۰ میلی‌متری در زره‌های فولادی نفوذ کند. مدت پرواز این موشک ۱۹ ثانیه است.

سه نسل از موشک‌های توفان در نمایشگاه اقتدار ۴۰ (از چپ به راست؛ توفان-۱ / توفان-۲ / توفان-۵)

برد این موشک در بازه ۱۰۰ تا ۳ هزار و ۷۵۰ متر تخمین زده می شود. برد موثر این سلاح در روز ۳ هزار و ۵۰۰ متر و در شب نیز، ۲ هزار و ۵۰۰ متر است.

کمینه سرعت نسل اول موشک توفان ۲۴۰ متر بر ثانیه و بیشینه سرعت آن نیز در حدود ۳۱۰ متر بر ثانیه است. البته سرعت متوسط حرکت این موشک، ۱۷۸ متر بر ثانیه است.

نوع هدایت توفان-۱، فرمان به خط هدایت دید نیمه اتوماتیک از نوع سیمی است و به سه طریق، پایه زمینی،‌ بالگرد و خودروی زرهی شلیک می‌شود.

موشک توفان-۲

توفان-۲

موشک ضد زره توفان-۲، یک نسخه ارتقا یافته از توفان پایه یا توفان-۱ است که به منظور افزایش عمق نفوذ در زره به یک کاوشگر تلسکوپی مکانیکی مجهز شده است.

این موشک حامل دو سر جنگی است؛ پیش‌رو و سر جنگی اصلی. سرجنگی پیش‌رو که بر روی دماغی کاوشگر تلسکوپی قرار دارد، زره‌های واکنش دهنده انفجاری(ERA) را از بین می‌برد و به کلاهک اصلی اجازه نفوذ و نابودی هدف را می‌دهد.

توفان-۱ و توفان-۲ در کنار یکدیگر(تفاوت سرجنگی دو موشک با رنگ‌های متفاوت مشخص شده است)

نسل دوم موشک توفان، ۱.۴۵ متر طول و ۰.۱۵ متر قطر دارد. مجموع وزن آن، ۱۹ کیلوگرم اعلام شده که ۴ کیلوگرم از آن مربوط به سر جنگی است. برد عملیاتی نسل دوم توفان، ۷۰ تا ۳ هزار و ۸۵۰ متر است که با سرعت ۳۱۰ متر بر ثانیه به سوی اهداف حرکت می‌کند توفان-۲ قادر است تا ۷۶۰ میلی‌متر در زره‌های فولادی نفوذ کند.

قابلیت به‌کارگیری در شب را با برد کمتر، تعبیه یک میله نفوذگر برای نفوذ بهتر در انواع زره‌ها، سر جنگی دو مرحله‌ای و امکان شلیک از از بالگردها، خودروهای زرهی و پرتاب‌گرهای زمینی جز ویژگی‌های نسل دوم توفان است.

توفان-۲ ام در تصویر دیده می‌شود(موشک قرارداده شده در وسط)

نسخه‌ای دیگری از این موشک با نام توفان-۲ ام نیز طراحی و تولید شده است. وزن این موشک ۲۱ کیلوگرم است که نسبت به نسخه اولیه ۲ کیلوگرم بیشتر بوده،‌ سر جنگی این موشک از نوع خرج گود شدیدالانفجار دومرحله‌ای است.

طول موشک با پروب باز، ۱.۴۷ متر و با پروب بسته، ۱.۱۷ متر و قطر آن نیز،‌ ۱.۵۲ متر است.

این نوع از موشک‌های توفان با داشتن دو سر جنگی قابلیت انهدام انواع زره‌های واکنشی در اهداف ثابت و متحرک را دارد. متخصصان جهت پاکسازی زره‌های واکنش‌گر و افزایش عمق نفوذ در زره سر جنگی این موشک به پراب تلسکوپی مجهز شده است.

در صورت استفاده از (MGS-۲)، این موشک به سیستم ضد جمینگ مجهز خواهد شد.

توفان-۳

توفان-۳

توفان-۳ نسل جدید موشک‌های خانواده موشک‌های ضد زره توفان است که از یک فناوری جدید بهره می‌برد. این موشک برخلاف دو نسل قبلی، یک موشک تاپ‌اتک است.

نوع هدایت آن نیز به روش هدایت نیمه خودکار فرمانی به خط دید (SACLOS) است.

موشک‌های ضدزره تاپ‌اتک دو نوع مکانیسم کلی دارند؛ نوع اول شیرجه به روی هدف دسته و دوم، انفجار در بالای هدف. نسل سوم موشک توفان از نوع دوم است یعنی در بالای هدف منفجر می‌شود. در این روش موشک در ارتفاع حدود ۲ تا ۳ متری زمین حرکت می‌کند و هنگام عبور از بالای هدف سنسورهای موشک هدف را احساس کرده و دستور انفجار سرجنگی را ارسال می‌کنند.

سمت راست:‌ مسیر حرکت موشک توفان-۳ ؛ سمت چپ: ساختار و بدنه توفان-۳

توفان-۳، ۱.۱۶ متر طول، ۰.۱۵ متر قطر دارد. سر جنگی این موشک، ۰.۱۲ متر قطر، ۱.۷ کیلوگرم وزن و ۰.۰۸ متر توان نفوذ دارد. کمینه برد آن، ۶۵۰ متر و بیشینه برد، ۳ هزار و ۵۰۰ متر است.

برد موثر نسل سوم توفان در روز، ۳ هزار و ۵۰۰ متر و برد موثر آن در شب نیز، ۲ هزار و ۵۰۰ متر است.

بیشینه سرعت این موشک، ۳۱۰ متر بر ثانیه و کمینه سرعت آن، ۲۴۰ متر بر ثانیه است.

نسل جدیدتر این موشک با نام توفان-۳ ام نیز طراحی و ساخته شده است که یک نسخه بهینه نسبت به توفان-۳ محسوب می‌شود.

توفان-۴

توفان-۴

نسل چهارم موشک ضد زره توفان نیز همچون توفان-۳ از یک فناوری نوین استفاده می‌کند و آن هم، استفاده از سَر جنگی با فناوری ترموباریک است.

مهمات «گرمافشاری» یا «ترموباریک» نوعی خاصی از مهمات هستند که در ابتدا، توده‌ای از مواد آتش‌زا در شعاع انفجاری خود ایجاد می‌کند که با اکسیژن موجود در جو مخلوط می‌شود، سپس در مرحله بعد، این توده آتش می‌گیرد؛ به‌طوری که منطقه آتش گرفته‌شده را نابود می‌کند. این نوع از تسلیحات ابتدا به‌کمک یک خرج کوچک، اَبری از غبار انفجاری ایجاد می‌کند و سپس آن را با خرج دوم محترق می‌کند.

مهمات «ترموباریک» که با اسم بمب خلأ نیز از آن‌ها یاد می‌شود، با استفاده از اکسیژن موجود در هوا برای سوختن، یک ابر انفجاری قدرتمند ایجاد می‌کنند و با این کار در مقایسه با بمب‌های معمولی، انرژی تخریبی بیشتری دارند. بنابراین؛ هنگامی که این نوع مهمات در فضای سرپوشیده پناهگاه‌های زیرزمینی یا کانال‌ها منفجر شود، فشار تخریبی آن به‌مدت طولانی‌تری در فضای بسته پناهگاه باقی می‌ماند و باعث تخریب بیشتری می‌شود و به این خاطر برای پاک‌سازی استحکامات و سنگرها سلاحی کارآمد به‌شمار می‌آید.

موشک توفان-۴، ۱/۱۷ متر طول و ۰/۱۵ متر قطر دارد. وزن این موشک ۲۰ کیلوگرم است که ۳.۵ کیلوگرم از آن مربوط به سَر جنگی موشک اختصاص دارد.

قدرت نفوذ این موشک، ۸۰ میلی‌متر در زره‌های فولادی است. بیشینه سرعت حرکت توفان-۴ سرعت ۳۱۰ متر بر ثانیه و متوسط سرعت آن، ۱۷۸ متر بر ثانیه است.

تخصص توفان-۴، توانایی انهدام استحکامات و ابنیه دشمن نظیر سنگرها، پناهگاه‌ها و حتی آشیانه‌های نظامی است.

توفان-۵

توفان-۵

موشک توفان-۵ یکی از پیشرفته‌ترین موشک‌های ضد زره در جهان است. این موشک دارای یک سر جنگی اصلی، کالیبر کامل و یک سرجنگی پیشرو است که برای افزایش عمق نفوذ در انواع اهداف زرهی مجهز به واکنشگر طراحی شده است. این موشک توانایی شلیک از سه پایه زمینی و خودرو زرهی را داراست. یعنی برخلاف هدایت نیمه فعال که سنسور لیرزری باید در دماغه موشک باشد تا بازتابش لیزر را تعقیب کند.

در این نوع هدایت، سنسور لیزر در انتهای موشک بوده و موشک از طریق این سنسور خود را در مسیر تابش لیزر قرار داده و اصطلاح مسیر انجام می‌شود. این نوع هدایت لیزری در برابر اخلالگرهای لیزری و همچنین مواردی مانند استفاده از پرده دود مقاوم‌تر است.

موشک توفان-۵ در یکی از نمایشگاه‌های خارجی (اولین موشک از پایین)

شکل ظاهری توفان-۵ یک تفاوت اساسی با سایر اعضای این خانواده دارد. تفاوت این است که برخلاف تمامی اعضای این خانواده،‌ به‌جای دو ردیف دارای سه ردیف بالک است. البته می‌توان علت این کار را افزایش پایداری در طول مسیر برخورد به هدف دانست.

موشک توفان-۵، ۱.۴۷ متر با پروب باز و ۱.۱۷ متر با پروب(دماغه) بسته طول دارد. قطر این موشک نیز، ۰.۱۵ متر است. وزن این موشک، ۲۳ کیلوگرم است که ۶.۲ کیلوگرم از وزن کلی به سر جنگی آن اختصاص دارد.

قدرت نفوذ توفان- در زره‌های فولادی، ۹۰۰ میلی‌متر است. بیشینه سرعت آن، ۱۶۷ متر بر ثانیه و برد آن در بازه ۱۰۰ تا ۳ هزار و ۵۰۰ متر تخمین زده می‌شود.

توفان-۶

توفان-۶

نسل ششم از موشک‌های خانواده توفان، یک موشک ضد زره هدایت شونده مجهز به کلاهک ترموباریک و با ردیابی بسیار دقیق است. این موشک برای انهدام پناهگاه ها و حمله به نیروهای دشمن طراحی و تولید شده است. نوع سَر جنگی این موشک،‌ کالیبر کامل ترموباریک است که هنگام برخورد با مانع سخت (دیوار، وسیله نقلیه و پناهگاه) منفجر می شود.

نوع هدایت آن نیز به روش هدایت نیمه خودکار فرمانی به خط دید (SACLOS) است.

توفان-۶، ۱.۱۷ متر طول و ۰.۱۵ متر قطر دارد. این موشک در مجموع ۲۱ کیلوگرم وزن دارد که ۵ کیلوگرم از آن مربوط سَر جنگی است. حداکثر سرعت این موشک، ۱۷۰ متر بر ثانیه است و قدرت نفوذ آن، ۸۰ میلی‌متر.

برد این موشک که قادر است سنگرهای دشمن را منهدم کند، در بازه ۱۰۰ تا ۳ هزار و ۵۰۰ متر تخمین زده می‌شود.

توفان-۶، قابلیت شلیک از سه پایه، خودروی زرهی و بالگرد را دارد.

بخشی از خط تولید موشک ضد زره توفان

توفان-۷

آخرین و جدیدترین نسل از موشک‌های ضد زره توفان، توفان-۷ نام دارد. این موشک همانند موشک‌های توفان-۴ و توفان-۶ از سر جنگی ترموباریک بهره می‌برد. این موشک نیز همانند سایر اعضای خانواده موشک‌های توفان، مخصوص انهدام سنگرها و مکان‌های تجمع دشمن طراحی شده است.

موشک ضد زره هواپرتاب قائم(نسخه هواپرتاب توفان)

قائم نسخه هوایی توفان

متخصصان صنایع دفاعی توانسته‌اند یک نسخه زمینی از موشک توفان را به نسخه هوایی تبدیل کرده و با نام قائم عملیاتی کنند. سردار وحیدی وزیر وقت دفاع درباره این موشک گفته بود که این موشک یک موشک نیمه سنگین هدایت شونده که قادر است اهداف هوایی با سرعت کم و ارتفاع پایین به خصوص بالگردهای تهاجمی مجهز به سطوح مقاوم شبه زره را منهدم کند.

موشک هدایت شونده ضد بالگرد قائم به‌دلیل هدایت توسط پرتوهای لیزر، در مقابل جنگ الکترونیک و ایجاد اختلالات عملکرد از جانب دشمن کاملا مقاوم است.

طیف متنوع و گسترده موشک‌های ضد زره در اختیار ایران

موشک‌های ضد زره توفان تنها موشک‌های ضد زره ساخت ایران نیستند و صنایع دفاعی ایران توانستند در سال‌های اخیر به دستاوردهای خوبی دست پیداکنند. موشک‌های دهلاویه، تندر و توسن از این دسته هستند که هر کدام ویژگی‌های مختص به خود را دارند.