به گزارش مشرق، یکی از مهمترین رویدادهای دیپلماتیک جهان در روزهای گذشته، برگزاری نشست بریکس در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی بود. در شرایطی که اخبار تکراری مربوط به اوکراین و همچنین خبرهای مربوط به دونالد ترامپ در رسانه های غربی منعکس شد، آنان از کنار اهمیت موضوع بریکس نیز گذشتند و تنها زمانی به این موضوع اشاره کردند که مساله عضویت ایران در این گروه، جدی شد. ایران یکی از شش کشوری بود که در نشست کشورهای عضو بریکس در آفریقای جنوبی حضور یافت و به این گروه پیوست.

در شرایطی که مدتی کوتاه از عضویت ایران در شانگهای سپری شده، رئیس جمهور آفریقای جنوبی در سومین روز نشست بریکس اعلام کرد که ایران و ۵ کشور دیگر شامل آرژانتین، مصر، اتیوپی، امارات و عربستان سعودی نیز به این سازمان پیوسته اند. این اتفاق در شرایطی روی داده که آمریکا، اتحادیه اروپا و رژیم صهیونیستی، همچنان از تلاش برای مهار و منزوی کردن ایران دم می زنند.

جمهوری اسلامی ایران در شرایطی توانسته عضو بریکس شود که در سیاست خارجی کشور، توسعه روابط با چین، روسیه، هندوستان و کشورهای آفریقایی به شکل جدی در دستور کار قرار گرفته و اقدامات و سفرهای مهمی برای تحقق این هدف انجام شده است. بدون شک، عضویت ایران در بریکس، کاتالیزور و شتاب دهنده دیگری برای کمک به تقویت و توسعه دیپلماسی اقتصادی است.

بریکس، به عنوان گروهی متشکل از اقتصادهای نوظهور، عملا نقطه مقابل هژمونی غرب بر جهان مناسبات اقتصادی است و به عنوان وزنه تعادلی عمل کنند. برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی به عنوان قدرت های مهم تشکیل دهنده بریکس، حالا با همراهی کنشگران مهم دیگری همچون ایران، آرژانتین، مصر، اتیوپی، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، عملا قدرت مانور بیشتری در برابر تمامیت خواهی مالی آمریکا و اروپا پیدا می کنند.

اذعان معنی دار تحلیلگران آمریکایی

عضویت ایران در بریکس، برای غربی ها غافلگیرکننده بود. آنان امیدوار بودند که هندوستان، بازی را در مسیری پیش ببرد که به بهانه تحریم، ایران پشت در بماند. اما چنین اتفاقی نیفتاد و حتی روزنامه آمریکایی نیویورک ‌تایمز، به این واقعیت اذعان کرد که ایران، یک موفقیت دیپلماتیک به دست آورده و عملا، سیاست آمریکا را به چالش کشیده است. این روزنامه آمریکایی در گزارش تحلیلی خود، به این اشاره کرده که دیپلماسی پویای ایران، باعث شده که این کشور در مواجهه با تصمیمات آمریکا، از اهرم جدید برخوردار شود. چرا که تهران، علاوه بر آن که تنها نشده بلکه با دوستان قدرتمند خود، روابط گسترده ای برقرار کرده است.

اندیشکده آمریکایی شورای آتلانتیک نیز به این موضوع اذعان کرده که با عضویت ایران در بریکس، فضای ضدآمریکایی در این گروه بیشتر می شود. این اندیشکده بر این باور است که عضویت عربستان سعودی، ایران و امارات متحده عربی برای سیاستمداران آمریکایی تا همین اواخر غیرقابل تصور بود و جنبه دیگری از آشتی دیپلماتیک بین این سه کشور را نشان می دهد که با میانجیگری چین حاصل شده است.

کلیدواژه سخنان پوتین درباره ایران

یکی از ابعاد مهم سخنرانی مجازی ولادمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در اجلاس بریکس، استفاده او از عبارت «خلیج فارس» بود. اگر چه رسانه ها از کنار این اقدام مهم پوتین گذشتند اما بدون شک، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، پیام مهم مستور در این سخنرانی را دریافت کرده و فهمیدند که مناسبات مسکو – تهران، تا چه اندازه حائز اهمیت است. به همین خاطر است که ایگور لویتین دستیار رئیس جمهوری روسیه، در پیام های جداگانه ای خطاب به محمد مخبر معاون اول رئیس جمهوری اسلامی ایران و کاظم جلالی سفیر کشورمان در مسکو عضویت ایران در گروه بریکس را تبریک گفت و ابراز امیدواری کرد که با عضویت ایران، تحرک اقتصادی بیشتری در این گروه دیده شود و تعامل در اجرای کریدور بین المللی حمل و نقل شمال جنوب را افزایش دهد.

سخنان پوتین در بریکس، نشان داد که مسکو از حساسیت های سیاسی و موازین ژئوپولتیک ایران به خوبی آگاه است. قبلا در نشست روسیه و شورای همکاری خلیج فارس در ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۳ در مسکو، به اندازه کافی به نگرش سیاسی و حقوقی ایران توجه نشد و تهران، لازم دانست یک بار دیگر بر حاکمیت خود بر سه جزیره خلیج فارس تاکید کند. در همان زمان، ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران قاطعانه گفت: «این جزایر تا ابد متعلق به ایران است و چنین اظهاراتی با روابط دوستانه ایران با همسایگان مغایرت دارد». اما حالا با تصویر متفاوتی روبرو هستیم و می بینیم که روسیه، درک روشن تری از میزان قدرت جمهوری اسلامی در منطقه پیدا کرده و پوتین با استفاده از عبارت «خلیج فارس»، به این واقعیت اذعان می کند که قدرت ها، ناچارند برای مدیریت تحولات منطقه، اهمیت و جایگاه ایران را در دیدگاه های سیاسی و امنیتی شان، لحاظ کنند. در حالی رئیس جمهور روسیه از «عبارت خلیج فارس» استفاده کرده که حتی در کشور همسایه غربی یعنی ترکیه که روابط سیاسی – اقتصادی نزدیکی با ایران دارد، از عبارت محافظه کارانه «خلیج» استفاده می شود و البته در برخی موارد، مقامات آنکارا برای به دست آوردن دل کشورهای ثروتمند عربی، از عبارات معجول «خلیج بصره» و «خلیج عربی» استفاده کرده اند.

هم ولادمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و هم سیریل رامافوزا رئیس ‌جمهور آفریقای جنوبی، علاوه بر اهمیت توسعه بریکس به عنوان یک بلوک اقتصادی قدرتمند، به این موضوع اشاره کرده اند که زمان استفاده از ارزهای محلی و نظام‌ های پرداخت جایگزین دلار آمریکا فرا رسیده است. در نتیجه وزرای دارایی کشورهای عضو، از حالا در حال بررسی جایگزینی دلار در مناسبات اقتصادی هستند. این همان چیزی است که می تواند به عنوان جدی ترین چالش مالی، آمریکا و اتحادیه اروپا را در شرایط سخت قرار دهد. افزایش قدرت اعضای بریکس، مساله ای جدی است و همچنان که در گزارش یورونیوز هم مورد اشاره قرار گرفته، سران بریکس بیش از هر زمان دیگری عزم آن دارند که برای پایان دادن به سلطه دلار آمریکا بر تجارت جهانی و مبادلات پولی در جهان تلاش کنند. از شی جین‌پینگ، رئیس جمهوری چین گرفته تا لولا دا سیلوا، رئیس جمهوری برزیل در تلاش برای جایگزین کردن پول ملی خود در مبادلات بین‌المللی هستند. حالا با ورود ایران و دیگر اعضای جدید، کشورهای عضو گروه بریکس، از منظر برابری قدرت خرید، صاحب تولید ناخالص داخلی بیشتری نسبت به کشورهای ثروتمند عضو گروه جی هفت هستند و در مقایسه با گذشته، با اعتماد به نفس بیشتری جایگاه مایل آمریکا را نشانه می گیرند.

در پایان می توان پیشبینی کرد که اقدام هوشمندانه پوتین در سخنرانی مجازی خود در بریکس، نشانه ای جدید از موازنه روابط روسیه با کشورهای خاورمیانه و به ویژه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس است و معنای روشن سیگنال کرملین برای اعراب، این است که تحت هیچ شرایطی، قدرت و جایگاه ایران را نمی توان نادیده گرفت.