به گزارش مشرق، از اوایل اسفند ۱۳۹۸ که وجود ویروس کرونا در کشور شناسایی شد تا همین چند روز پیش از متروی تهران استفاده نکرده بودم و حاصل این حدودچهار سال دوری از مترو، اضافه وزن، پا درد، کمر درد، اضطراب و ده‌ها مشکل جسمی و روانی دیگر بود که ترافیک مدیریت نشده پایتخت به من و بسیاری از ساکنان تهران تحمیل کرده است. تحملی که اعصاب فولادین را هم از پا در می‌آورد و چاره‌ای جز استفاده از حمل‌ونقل عمومی و به‌ویژه مترو نمی‌ماند.
وقتی پس از چهار سال وارد خط ۷ متروی تهران شدم، انتظارش را نداشتم که تا این حد شلوغ شده باشد و وقتی ادامه مسیرم در خط یک را طی می‌کردم، لحظه به لحظه بر تعداد مسافران افزوده می‌شد و خبری از پیاده شدن نبود. افراد کمتر ماسک می‌زنند، تهویه قطارها تقریبا تعطیل است یا یکی در میان کار می‌کند، پنجره‌ها باز نمی‌شود و عجیب‌تر از همه این‌که، نسل اول قطارهای چینی مترو همچنان آن زیر نفس می‌کشند و مسافران را جابه‌جا می‌کنند.
تهویه‌ها؛ یکی بود، یکی نبود
آن‌چه در قطارهای مترو بیش از هر چیزی اهمیت دارد، تهویه است. به خصوص پس از شیوع ویروس کرونا، توجه عمومی به سلامت افزایش پیدا کرد و حتی افراد جامعه بیشتر از قبل درباره ویروس‌های تنفسی مثل کرونا و آنفلوآنزا مطالعه کرده و می‌دانند که تهویه چه نقش مهمی در ابتلا به این بیماری‌ها دارد. موضوعی که در قطارهای مترو به صورت «یکی بود، یکی نبود» کار می‌کند و راهبر قطار نیز در تماس‌های مسافران از داخل واگن‌ها، یکی در میان پاسخ می‌دهد و وقتی به گرما یا تهویه اعتراض می‌شود، حاصل چندانی ندارد. چون احتمالا تهویه مشکل دارد و کار نمی‌کند.
هرچند شرکت بهره برداری متروی تهران در اردیبهشت ماه امسال اعلام کرده بود که سیستم‌های تهویه ناوگان درون شهری را بازسازی کرده، اما به نظر می‌رسد این سیستم‌ها نقص‌های فنی مداومی را تحمل می‌کنند که فشار آن بر دوش مسافران مترو است.
شرکت بهره برداری متروی تهران در اردیبهشت ماه امسال اعلام کرد سیستم‌های تهویه ناوگان درون شهری را بازسازی کرده، اما به نظر می‌رسد این سیستم‌ها نقص‌های فنی مداومی را تحمل می‌کنندمسعود درستی «مدیرعامل شرکت بهره برداری متروی تهران» در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ در همین زمینه گفته بود: از اسفند ماه ۱۴۰۱ شروع به اورهال و سرویس سیستم تهویه قطارها کردیم. در هر خط کارگروه‌های تخصصی مختلف برای تعمیر و نگهداری سیستم تهویه وجود دارد. کارگروه بازدید و تعمیرات تخصصی سیستم تهویه قطار در تمام خطوط هفت گانه فعال هستند تا در صورت نیاز اقدام به تعمیر و بازسازی کنند.
وی گفته بود: وضعیت سیستم تهویه خوب است. هیچ قطاری بدون سیستم تهویه وارد خط نمی‌شود. قطارها روزانه بازدید می‌شوند و خرابی‌های احتمالی که ممکن است مشاهده شود، مشکلاتی است که در لحظه پیش می‌آید.
کرونا اهمیت تهویه را به ما یاد داد
همه جهان در دوران شیوع ویروس کرونا یاد گرفت که موضوع تهویه در زمینه انتشار ویروس‌های تنفسی تا چه اندازه اهمیت دارد. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این زمینه دستورالعمل‌های مختلفی را منتشر کرده بود. در وضعیت شیوع ویروس کرونا نیز همواره در رسانه‌ها تاکید شد که تهویه در مراسم‌ها و مکان‌های پرجمعیت مثل مترو باید رعایت شود. هرچند در حال حاضر در شرایط اپیدمی نیستیم، اما همچنان روی موضوع تهویه تاکید می‌شود.
محسن فرهادی «معاون فنی مرکز سلامت و محیط کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» در این زمینه می‌گوید: در شرایط بعد از کرونا نیز موضوع تهویه اهمیت دارد، نه تنها در مترو، بلکه در مکان‌های پرجمعیت نیز رعایت بهداشت فردی و عمومی مهم است. در مدارس و کلاس‌های درس، هنگام برگزاری مراسم، در تالارهای پذیرایی نیز این اهمیت همچنان وجود دارد، اما به اندازه شرایط اپیدمی کرونا نیست. اکنون بیماری‌های تنفسی شایع شده، اما کشور در شرایط عادی قرار دارد. به هر حال بازرسی‌ها در مکان‌هایی مثل مترو، ترمینال‌ها و مکان‌های پرجمعیت انجام می‌شود. شاید تاثیر کرونا باعث شد که اصلاحاتی در زمینه تهویه مکان‌های پرجمعیت انجام شود.
وی ادامه می‌دهد: در مترو از چند نوع تهویه استفاده می‌شود. در ایستگاه‌های مترو همواره تاکید بر وجود هواساز وجود داشته است. با اصلاحاتی که در متروها در آن زمان انجام شد، هواکش‌ها و هواسازها فعالیت می‌کنند و از طرفی تاکید ویژه‌ای بر تهویه واگن‌های مترو وجود دارد.
اگر بیمار هستید، با مترو تردد نکنید
یکی از مواردی که در دوران کرونا در قالب خواهش مطرح می‌شد، این بود که اگر فرد علائم بیماری را دارد در مکان‌های پرجمعیت مثل مترو حاضر نشود تا چرخه انتقال ویروس شکسته شود و دیگران بیمار نشوند. در همان زمان نیز گفته می‌شد که همه افراد از ماسک استفاده کنند تا حتی اگر کسی به ویروس کرونا مبتلا شده، این ویروس را به دیگران منتقل نکند.
معاون فنی مرکز سلامت و محیط کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید: در همه گردش‌های هوا که باعث می‌شود هوای تازه به مسافران مترو برسد، باید این نکته را مد نظر داشته باشیم که با وجود تهویه، بهداشت فردی نیز رعایت شود. یعنی اگر فرد به بیماری‌هایی مانند آنفلوآنزا یا کرونا مبتلا باشد، نباید در مکان‌های پرجمعیت مثل مترو حضور داشته باشد.
وی می‌افزاید: همچنین اگر فرد دچار بیماری‌های خاص باشد یا خانم‌های باردار یا سالمندان هنگام حضور در مکان‌های پرجمعیت باید به این فکر کنند که شاید تهویه دچار مشکل باشد و در نتیجه از ماسک استفاده کنند. به همین صورت، همچنان در سطح شهر مشاهده می‌شود که برخی افراد که علائم بیماری دارند، ماسک می‌زنند. بنابراین موضوع تهویه با پایان یافتن اپیدمی کرونا، اهمیت خود را از دست نداده، اما در شرایط اضطرار وجود ندارد.
آیا مردم بی‌خیال شده‌اند؟
با عبور از شرایط دشوار کرونا و انجام واکسیناسیون سراسری، وضعیت شیوع این بیماری به آرامش نسبی رسید و پس از تعطیلی‌های گسترده و آسیب به کسب و کارها و زندگی مردم، حالا بسیاری از افراد بدون ماسک در مکان‌های شلوغی مانند مترو حاضر می‌شوند. برخی بی‌خیال وضعیت شلوغی و تهویه نامناسب هستند و برخی همچنان در این مکان‌ها از ماسک استفاده می‌کنند.
مردم به زندگی عادی پس از کرونا بازگشته‌اند. یعنی خطرها را می‌شناسند و شرایط دیگر مانند کرونا نیست و در نتیجه کمتر رعایت می‌شود. این شرایط خاص ایران نیست و در همه کشورهای دنیا به همین شکل استفرهادی می‌گوید: این طور نیست که حساسیت مردم کمتر شده باشد، اما می‌توان گفت که مردم به زندگی عادی پس از کرونا بازگشته‌اند. یعنی خطرها را می‌شناسند و شرایط دیگر مانند کرونا نیست و در نتیجه کمتر رعایت می‌شود. این شرایط خاص ایران نیست و در همه کشورهای دنیا به همین شکل است.
چه باید کرد؟
یک بعد موضوع به وظایف اجتماعی بر می‌گردد و یک بعد دیگر به وظایف حاکمیتی. یعنی مترو وظیفه دارد وضعیت تهویه را مناسب حجم جمعیت اصلاح کرده و اگر خرابی وجود دارد، به سرعت برطرف کند. همچنین بازرسی‌ها از طرف بازرسان بهداشت محیط باید به صورت دوره‌ای و منظم انجام شود تا اگر مشکلی در این زمینه وجود دارد، بدون چشم پوشی، رفع شود.
معاون فنی مرکز سلامت و محیط کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این زمینه نیز می‌گوید: بازرسی‌ها هیچ وقت تعطیل نمی‌شوند، اما شیوه بازرسی‌ها تغییر کرده است. در دوران کرونا، با حداکثر نیرو به سمت کنترل ماسک و تهویه و غیره می‌رفتیم، اما حالا علاوه بر کنترل این موارد، بیشتر به سمت کنترل غذا در سطح عرضه، کنترل پسماند، آب شرب و غیره رفته‌ایم. طبیعی است که در دوران کرونا این فعالیت‌ها کاهش یافته بود و عمده فعالیت‌ها به سمت مهار بیماری کرونا رفته بود. بنابراین کنترل و بازرسی در زمینه تهویه از جمله رستوران‌ها و مترو و غیره همچنان وجود دارد.
سه دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی همچنان بازرسی‌های خود از مترو را انجام می‌دهند و علاوه بر بحث تهویه، کنترل مواد غذایی که در مترو عرضه می‌شود نیز مد نظر بازرسان قرار دارد
وی ادامه می‌دهد: سه دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی همچنان بازرسی‌های خود از مترو را انجام می‌دهند و علاوه بر بحث تهویه، کنترل مواد غذایی که در مترو عرضه می‌شود نیز مد نظر بازرسان قرار دارد.
فرهادی می‌گوید: در دوران کرونا چند دستگاه اجرایی با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همکاری بسیار مناسبی داشتند که یکی از این موارد، متروی تهران بود.
اگر به هشدار توجه نشود، چطور؟
فعالیت‌های بازرسان بهداشت محیط، توصیه‌ای نیست و معمولا بایدها و نبایدها اعلام می‌شود. اگر نقص جدی مشاهده شود، هشدار داده می‌شود، اما اگر برطرف نشود، مکانی که به هشدارهای بازرسان بهداشت محیط توجه نکرده، تعطیل می‌شود.
معاون فنی مرکز سلامت و محیط کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این زمینه نیز می‌گوید: در مراکز و اماکن عمومی که واحدهای عرضه کننده مواد غذایی هستند، رستوران‌ها و هتل‌ها و شیرینی فروشی‌ها این اختیار را بر اساس ماده ۱۳ قانون مواد خوردنی و آشامیدنی داریم که اگر مورد بحرانی مشاهده کردیم، بعد از ۴۸ ساعت که اخطار تعطیل را صادر کردیم، نسبت به پلمب اقدام کنیم. در دوران کرونا نیز تعطیلی‌ها اتفاق می‌افتاد، اما اکنون شاخص‌ها تغییر کرده است. در مواردی اگر نیاز باشد از نیروی انتظامی نیز استفاده می‌شود. البته سیاست ما، انجام تعطیلی نیست، بلکه برخی مکان‌ها ممکن است به توصیه و هشدار توجه نکرده و مجبور به صدور اخطار باشیم.
وی ادامه می‌دهد: این هشدارها در زمینه تهویه در واحدهای صنفی نیز انجام می‌شود. شاخص‌ها در ۴ حوزه است. حوزه بهداشت فردی، بهداشت مواد غذایی، ابزار و تجهیزات مورد استفاده و سازه و ساختمان است که تهویه در همین مورد آخر بررسی می‌شود. بدیهی است که درباره بهداشت فردی و مواد غذایی، زمان کمتری برای رفع نقص قائل می‌شویم، اما در مورد ابزار و تجهیزات و همچنین سازه و ساختمان، مهلتی برای رفع نقص تعیین می‌شود و اگر نشود، مجبور به برخورد قضایی یا پلمب خواهیم بود.
جمع‌بندی
وضعیت تهویه در واگن‌های متروی تهران مناسب نیست و هر شخصی که یک بار در ساعت‌های اوج ترافیک مثل اول صبح یا عصر از مترو استفاده کند، به راحتی این موضوع را لمس خواهد کرد. این در شرایطی است که در فصل پاییز با وضعیت شیوع ویروس‌های تنفسی مثل آنفلوآنزا و کرونا بیشتر از همه ایام سال مواجه هستیم.
به نظر می‌رسد انتقادهای مسافران مترو در این زمینه چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و در کنار خرابی‌های پله‌های برقی‌ها و جمعیت روز افزون مسافران، بحث تهویه قطارها گم شده است. بهتر است در کنار افزایش خطوط مترو که به خودی خود اقدام مناسبی است، موضوع تهویه هوا، رفع نواقص فنی، افزایش پله‌های برقی و رفع خرابی‌های موجود، بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا از شیوع بیشتر ویروس‌های تنفسی و یا سایر زیان‌های جسمی برای مسافران به ویژه کودکان و سالمندان جلوگیری شود.
