به گزارش مشرق، قـانون اسـاسی جمهوری اسلامی ایران، تمام لوازم نظام سیاسی فعال و کارآمد را در تمامی ابعاد پیش بینی کرده اسـت و بـه حزب نیز به عنوان یکی از مـهمترین لوازم نظام‌های سیاسی دنیا بـا رویـکردی مثبت توجه کرده است.
در اصـل ۶۲ قـانون اساسی در مورد این مسئله بیان می‌کند: «احزاب، جمعیت ها، انجمن های سیاسی و صنفی و انجمن های اسلامی یا اقلیت دیـنی شـناخته شده آزاد هستند، مشروط به اینکه اصـول اسـتقلال، آزادی، وحدت مـلی، موازین اسلامی جمهوری اسـلامی را نـقض نکنند. هیچ کس را نمی توان از شرکت در آنـها مـنع کرد و یا به شرکت در یکی از آنها مجبور ساخت.»
حزب جمهوری اسلامی چگونه تشکیل و چرا منحل شد؟
در آغاز انقلاب اسلامی افرادی همچون شهید آیت‌الله بهشتی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، هاشمی رفسنجانی(ره) و ... ضرورت ایجاد یک تشکل فراگیر سیاسی مانند حزب جمهوری اسلامی را مطرح کردند.
سرانجام با تایید امام خمینی(ره) در ۲۹ بهمن ۱۳۵۷ ـ هفت روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی ـ حزب جمهوری اسلامی اعلام موجودیت کرد و آیت‌الله بهشتی دبیرکلی آن شد. از هنگام تاسیس تا انحلال، حزب جمهوری اسلامی به مدت نزدیک به ۱۰ سال، در راس فعالیت‌های سیاسی کشور حضور چشمگیری داشت و اکثریت مجالس اول و دوم و دولت‌های دوم و سوم را دراختیار گرفت.
با این همه، فعالیت‌های تشکیلاتی حزب جمهوری اسلامی در نهایت به دلیل اختلافات شدید درون حزبی که از اواخر سال ۶۰ و با حذف طیف لیبرال‌ها از صحنه سیاسی کشور آغاز شده بود در سال ۱۳۶۶ متوقف شد و واحدهای سیاسی که در آن فعالیت می کردند با نام و تابلوی خود فعالیت‌های تشکیلاتی را در جغرافیای سیاسی ایران کلید زدند.
انتخابات ۱۱ اسفند و نحوه فعالیت احزاب
کار تشکیلاتی و سیاسی به اینجا ختم نشد و در دولت‌های «پسا جنگ» بوِیژه در دولتی که شعارش «توسعه سیاسی» و «جامعه مدنی» بود احزاب و تشکل‌های سیاسی به همراه مطبوعات مجوز فعالیت، دریافت می‌کردند و فصل جدیدی در سپهر سیاست ایران آغاز شد و از آن مقطع سه کلید واژه «اصولگرایان»، «اصلاح‌طلبان» و «اعتدل‌گرایان» در ادبیات سیاسی ایران ماندگار شد.
به هرحال بهار احزاب و تشکل‌های سیاسی در ایام انتخابات است و از آنجا که سه ماه دیگر تا آوردگاه ۱۱ اسفندماه باقی نمانده احزابِ اصولگرا فعالیت‌های خود را بیشتر در قالب ائتلاف‌ها و جبهه‌ها دنبال و پیگیری می‌کنند تا در قالب منشور وحدت و همگرایی، لیست واحد در عرصه رقابت ارائه کنند.
در این بین هم برخی دیگر از جریان‌های سیاسی که پیش از این در گذشته به عنوان «چپ خطِ امامی» و پس از دوم خرداد به نام «اصلاح‌طلب» شناخته شدند به صورت شفاف درباره حضور و بروز جریان متبوعشان در صحنه انتخابات اعلام موضع نمی‌کنند و هریک از کنشگران سیاسی در این اردوگاه موضع خود را درقبال صندوق رأی و مشارکت سیاسی مردم بیان می‌کند.
چگونه می‌توان مشارکت سیاسی را رقم زد؟
بیشتر نیروهای سیاسی اصلاح‌طلب که در جبهه اصلاح‌طلبان ایران به ریاست «آذر منصوری» فعالیت می‌کنند مدعی می شوند فضای انتخابات سرد است از این رو تمایلی برای نفش آفرینی در انتخابات نشان نمی‌دهند. درحالی رادیکال‌های اصلاحات تلاش دارند فضای انتخابات را سرد جلوه دهند که اعتدالی‌هاـ حزب اعتدال و توسعه ـ از هم اکنون نیروهای خود را برای ورود به عرصه انتخابات به صف کرده‌اند!
در همین راستا، جواد هروی سخنگوی حزب اعتدال و توسعه در گفتگو با ایرنا جزئیات جدیدی از نحوه فعالیت تشکل متبوعش در انتخابات پیش رو ارائه کرد و با بیان اینکه ما از احزابی هستیم که لیست‌مان در استانها و حتی در تهران آماده شده است، گفت: احتمال «قریب به یقین»، محمد باقر نوبخت سرلیست ما می‌شود.
وی درباره اینکه با این اوصاف «اعتدال و توسعه» لیست مستقل ارائه می‌دهد و دیگر ائتلاف نخواهد کرد، می‌گوید: رسما لیستی که ارائه خواهیم داد که لیست حزب اعتدال و توسعه خواهد بود. اگر دیگران در پی رایزنی‌هایی که انجام خواهد شد، خواهان این باشند که در لیست ما قرار بگیرند منوط به موافقت شورای مرکزی است.
براین اساس برآن شدیم در گزارشی به بررسی نقش احزاب و چگونگی افزایش مشارکت سیاسی بپردازیم و به این سوال پاسخ دهیم که آیا احزاب می‌توانند از صحنه رقابت کناره‌گیری کنند و در ضمن چگونه و با چه راهکاری می‌توانند به مشارکت حداکثری کمک کنند؟
سید مرتضی نبوی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و از فعالان سیاسی که مدت‌ها در جامعه اسلامی مهندسین حضور داشت و هم اکنون مشغول فعالیت‌های تحقیقاتی و مطالعاتی است با بیان اینکه وقت حمایت از تشکیل احزاب جدی در کشور رسیده است، می‌گوید: نگرانی ما از این است که اگر به احزاب رسمیت بدهیم، ممکن است این احزاب خارج از چارچوب فعالیت کنند. به نظر می‌رسد که خیلی وقت است که نظام ما به این قدرت رسیده است که می‌تواند اجازه بدهد که احزاب فعالیت کنند اما این فعالیت‌ها باید طبق قانون اساسی باشد. من یقین دارم که دستگاه‌های نظام از چنین اقتداری برخوردار هستند و چنین درایتی را دارند اما اینکه چرا این اتفاق نمی‌افتد یکی از سوالاتی است که، مطرح می‌شود؛ بنده از ابتدای انقلاب توفیق داشتیم و در فعالیت‌های سیاسی شرکت داشتم، به نظر می‌رسد اگر قرار است رقابت به شکل جدی شکل بگیرد، باید این اتفاق بیفتد.
حمایت دولت سیزدهم از فعالیت‌های حزبی
مطلبی که از سوی او بیان شد بی پاسخ نماند و عبدالله مرادی مدیرکل دفتر امور سیاسی وزارت کشور گفت که در این دو سال، هیچ‌گونه بن‌بست و چراغ قرمزی برای فعالیت حزبی و جبهه‌های سیاسی وجود نداشته و کمیسیون ماده ۱۰ احزاب، بدون نگاه جناحی و همانگونه که به احزاب اصولگرا نگاه می‌کند، به سایر احزاب هم نگاه کرده است.
حال باید اذعان داشت که عبور از انتخابات توسط احزاب قابل پذیرش است؟ احزاب و تشکل‌هایی که قطعا باید در بزنگاه انتخابات با دست پُر با مردم صحبت کنند و خواهان افزایش مشارکت باشند، نباید بر طبل تحریم بکوبند!
احزاب برای تحریم انتخابات مجوز نمی‌گیرند!
«منوچهر متکی» سخنگوی شورای وحدت که پیش از ورود به دستگاه دیپلماسی در دولت نهم و دهم، فعالیت‌های تشکیلاتی و حزبی می‌کرد و مدتی هم سخنگوی جبهه پیروان خط امام و رهبری بود و پس از پایان ماموریت در وزارت امور خارجه در سال ۹۷ عبای دبیرکل کانون اسلامی فارغ‌التحصیلان شبه قاره را برتن کرد و هم اکنون نیز سخنگوی شورای وحدت با محوریت جامعه روحانیت مبارز است، ضمن بیان این مطلب در نشست هم‌اندیشی «مشارکت در انتخابات پیش‌رو؛ راهکارها و چالش‌ها» که در مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی برگزار شد، گفت: باید برای مشارکت حداکثری تدبیر کنیم، احزاب مجوز می‌گیرند که در فصل انتخابات فعالیت کنند و مردم رابه مشارکت ترغیب کنند، مجوز نمی‌گیرد که انتخابات را تحریم و این بازی را به نام چانه زنی دنبال کنند.
حال در پاسخ به سوال دیگری که در ابتدای گزارش نیز نگاشته شد و آن راهکار احزاب برای مشارکت سیاسی در انتخابات بود باید به دو رویکرد مهم و اساسی اشاره کرد.
دو رویکرد احزاب در عرصه انتخابات
احزاب و تشکل‌های سیاسی زمانی می‌توانند مردم را به رقابت انتخابات دعوت کنند که به دو پرسش پاسخ دهند.
۱- اداره کشور با چه کسانی؟ یا همان «تیم محوری»
۲- اداره کشور چگونه؟ یا همان «برنامه محوری»
آنچه مشخص است و از تجربیات گذشته نیز می‌توان بهره برد آن است که مردم به دنبال پاسخ به دو سوال مطرح شده و به عبارت دیگر ایده‌های حکمرانی گروه‌ها و جریانات سیاسی کشور هستند.
اکنون باید صحنه سیاست را نظاره کرد تا پی برد کدام یک از جریان‌ها و احزاب می‌توانند با این راهکار پازل مشارکت حداکثری را تکمیل کنند. مردم خوب قضاوت می‌کنند و تشخیص می‌دهند کدام گروه سیاسی از چه کارنامه و برنامه‌ای برخوردار است.
