به گزارش مشرق، «مهندسی» عنوان شیک و مجلسی ماجراست وگرنه اصلش همان «دستکاری» خودمان است! مقصر هم در وهله نخست گرمایش بی‌سابقه جهانی است که دانشمندان را وادار کرده با طرح‌های عجیب و غریب و مهندسی و دستکاری آب‌وهوا کاری کنند که نور و گرمای کمتری از خورشید به زمین برسد.
البته دستکاری که می‌گوییم شما آن را مترادف «انگولک» حساب نکنید؛ به‌خصوص اینکه برخی‌ها معتقدند بشر از وقتی دست چپ و راستش را شناخته و خودش را به سلاح علم مجهز کرده، یکسره در اندیشه دستکاری کائنات و انگولک به قوانین و قواعد علمی بوده است!
پیشگام نه‌چندان خوشنام
مقوله‌ای به نام «مهندسی آب‌وهوا» به معنی دخالت عمدی بشر در سازوکار اقلیم کره زمین و تحقیقاتش قدمتی بیشتر از ۵۰ سال ندارد. نخستین بار هم گویا «ادوارد تلر» فیزیکدان برجسته آمریکایی جرئت پیدا کرد مهندسی آب‌وهوا را که پیش از آن فقط در حد فرضیه مطرح شده بود، جدی بگیرد.
او سال۱۹۹۷ و در راستای پژوهش‌های مربوط به مهندسی آب‌وهوا مخالفتش را با طرح‌های کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و پیمان «کیوتو» اعلام کرد. «تلر» معتقد بود این طرح‌ها هزینه‌های بسیار بالایی دارند و سالیانه بیشتر از ۱۰۰میلیارد دلار خرج روی دست کشورها می‌گذارند.
او پیشنهاد کرد به جای پیاده کردن طرح‌های هزینه‌ساز پیمان «کیوتو»، می‌شود با تزریق مواد شیمیایی به لایه استراتوسفر جو زمین (حدود ۲۰تا۳۰ کیلومتری از سطح زمین) کاری کرد بخشی از نور و گرمای خورشید به بالا منعکس شده و به زمین نرسد.
او معتقد بود این طرح سالانه فقط یک میلیارد دلار هزینه دارد و سبب کاهش گرما و از بین رفتن آثار مخرب گرمایش جهانی می‌شود.
نفر دوم در ارائه طرح‌های مهندسی آب‌وهوا پروفسور «پول کروتزن» هلندی است که برنده جایزه نوبل شیمی هم شده و در مقاله‌ای ادعا کرده انسان آن‌قدرها توانایی علمی دارد که بتواند فرایندهای طبیعی و غیرطبیعی کره زمین را کنترل کند. راهکارش هم برای کنترل گرمایش جهانی گوگرد است.
یعنی با تزریق آن به لایه استراتوسفر می‌شود میزان گرمایش را یک تا دو درجه کاهش داد.
طرح‌های تحقیقاتی مربوط به مهندسی اقلیم فقط همین‌ها نیست و در حال حاضر هم در دانشگاه‌های هاروارد، استنفورد و مؤسسه هواشناسی ماکس پلانک در آلمان روی آن‌ها کار جدی انجام می‌شود.
این را هم اضافه کنیم که «ادوارد تلر» به عنوان پیشگام مهندسی آب‌وهوا، در زمینه دستکاری قواعد و قوانین علمی، خیلی هم آدم خوشنام و خوش‌سابقه‌ای نیست و پدر بمب هیدروژنی و عضو ارشد پروژه «منهتن» که به تولید بمب اتم منتهی شد، به حساب می‌آید!
تازه‌ترین پیشنهاد
فناوری‌هایی که برای مهندسی آب‌وهوا و خنک کردن زمین به کار گرفته می‌شود دو مورد بیشتر نیستند. یعنی یا تلاش می‌کنند دی‌اکسیدکربن را از جو زمین استخراج کرده و کربن حاصل شده را فعلاً جایی زیر زمین ذخیره یا اینکه اشعه خورشید و تابش آن به زمین را مدیریت کنند.
یکی از ایده‌های مطرح شده برای فناوری نوع دوم، تزریق ذرات نمک دریا درون ابرهایی است که بر فراز اقیانوس‌ها و دریاها شکل می‌گیرند. دانشمندان مدعی‌اند با این کار حجم قطرات آب این ابرها افزایش پیدا می‌کند و درنتیجه ابرها می‌توانند پرتوهای بیشتری از خورشید را به اعماق فضا منعکس کنند.
اسم این فناوری را هم «درخشان‌سازی ابرهای دریایی» گذاشته‌اند.
درباره پیشنهاد تزریق گوگرد به اتمسفر هم که بالاتر نوشتیم. پیشنهاد سوم برخی دانشمندان دست‌اندرکارِ دستکاریِ اتمسفر، این است که اگر بتوانیم در ابرهای جو فوقانی زمین معروف به «سیروس» منافذی ایجاد کنیم این عمل سبب می‌شود امواج گرمایی ناشی از برخورد نور خورشید به زمین بهتر منعکس شده، مثلاً مثل روزهای اخیر، گنبد حرارتی بر فراز فلان قاره یا منطقه شکل نگیرد و گرما از طریق این منافذ از جو خارج و درنهایت زمین به‌تدریج خنک شود.
تازه‌ترین ترفند خنک کردن زمین اما خیلی عجیب‌تر از ترفندهایی است که بالاتر مثال زدیم. دکتر «دیوید کیث» استاد بخش علوم ژئوفیزیک دانشگاه شیکاگو سال۱۹۹۱ وقتی هنوز دانشجوی کارشناسی ارشد بود، متوجه شد فوران یک آتشفشان بزرگ در فیلیپین موجب شده ۱۷میلیون تن دی‌اکسیدگوگرد در سراسر استراتوسفر پخش شده و لایه ابرمانندی از گوگرد آسمان را بپوشاند.
به دنبال این اتفاق مقداری از انرژی گرمایی خورشید منعکس شده و به زمین نرسید. نتیجه آن هم کاهش یک درجه از میانگین دما در نیمکره شمالی در سال بعد بود! همین ماجرا، ایده پوشاندن آسمان با آلاینده‌ها را به ذهن دکتر «کیث» آورد. حالا او خیلی جدی پیشنهاد داده با آزاد کردن عمدی مقدار زیادی دی‌اکسید گوگرد، دمای هوا در سرتاسر جهان را کاهش دهیم.
امیدوارانه و ترسناک
واضح است که نه ما مخالف چاره‌اندیشی علمی برای معضلات زیست‌محیطی و گرمایش جهانی هستیم و نه دانشمندان و پژوهشگران قصد تیشه زدن به ریشه بشریت و قواعد و قوانین علمی را دارند.
در حال حاضر هم دخالت عامدانه و عالمانه در آب‌وهوا و اقلیم زمین مانند درخشان‌سازی ابرها، جذب دی‌اکسیدکربن از هوا و ذخیره آن و... به صورت آزمایشی و اما با جدیت ادامه دارد. منتها این تلاش‌ها و دخالت‌ها همان قدر که ممکن است برای حل مشکل گرمایش جهانی امیدوارانه باشد، به قول دانشمندان مخالف آن‌ها، ترسناک هم هستند.
این را هم فراموش نمی‌کنیم که در مرور تاریخچه «مهندسی» ها و نوآوری‌های علمی انسان‌ها، گاه به دستاوردهایی می‌رسیم که بیشتر از مهندسی و دستکاری نوعی خرابکاری به حساب آمده و پیامدهای زیانبارش تا سال‌های سال گریبانگیر جهان بوده است.
حالا خطرات سوءاستفاده و کاربرد برخی از این فناوری‌ها به عنوان سلاح علیه کشورها به کنار، اما تجربه‌هایی مثل دستکاری ابرها، دستکاری و مهندسی ژنتیک گیاهان، محصولات و مواد غذایی با عوارض و پیامدهای ناشناخته و یا شناخته شده و منفی فقط یک نمونه از این موارد است.
منبع:روزنامه قدس
۲۰:۲۸ - ۱۴۰۳/۰۵/۱۶
