‌به گزارش مشرق، قطعنامه فروردین ماه سازمان ملل درباره هوش مصنوعی، کنوانسیون ماه قبل درباره این هوش و حالا اولین معاهده بین‌المللی حقوقی در حوزه هوش مصنوعی توسط سازمان حقوق بشر شورای اروپا نشان می دهد، غرب در صدد «آژانس سازی» برای هوش مصنوعی است. ما در این گزارش هشدار اخیر رهبر انقلاب در این زمینه و تحرکات جهانی در باره این فناوری آینده را بررسی کردیم

تا امروز نگرانی درباره هوش مصنوعی این بود که شرکت های بزرگ و غول های فناوری دیجیتال، هوش مصنوعی را در ید اختیار خود بگیرند، اما حالا مشکل دو تا شده است؛ علاوه بر این غول ها، اکنون این سازمان های بین المللی، دولت ها و اتحادیه های جهانی اند که دست روی هوش مصنوعی گذاشتند و تلاش می کنند این فناوری حیرت آور آینده و فعالیت کشورها، کمپانی ها و دانشمندان آن را در انحصار و ذیل ضوابط خود درآورند.

رهبر انقلاب روزهای گذشته(۶ شهریور) در دیدار اعضای دولت جدید، در این باره هشدار دادند و گفتند: «اگر شما نتوانید لایه‌های عمیق و متنوع هوش مصنوعی را، این فناوری را تامین کنید فردا این ها (غربی ها) یک ایستگاهی مثل ایستگاه اتمی، آژانس اتمی درست می‌کنند برای هوش مصنوعی که الان دارند مقدماتش را فراهم می کنند.»

ماجرای اولین معاهده بین المللی

حال ماجرا چیست که زنگ برخی هشدارها از ایجاد انحصار در پهنه کلان هوش مصنوعی جهان پدید آورده است؟

پنج شنبه گذشته، یورونیوز در خبری نوشت: «سازمان حقوق بشر شورای اروپا اعلام کرد که اولین معاهده بین‌المللی حقوقی در حوزه هوش مصنوعی روز پنج شنبه برای امضا در دسترس کشورهای مذاکره‌کننده از جمله اعضای اتحادیه اروپا، ایالات متحده و بریتانیا قرار گرفت.» البته در برخی منابع نیز از جمله صفحه شورای اروپا در شبکه اجتماعی ایکس، اعلام شده که این سند روز پنج شنبه به امضای کشورهای آندورا، گرجستان، ایسلند، نروژ، جمهوری مولداوی، سان مارینو، بریتانیا، ایالات متحده و نیز کشورهای عضو اتحادیه اروپا رسید.

ادعای شورای اروپا این است که «این معاهده بین‌المللی ضمن ترویج نوآوری مسئولانه در زمینه هوش مصنوعی، خطرات و تهدیدهای احتمالی ناشی از استفاده از این فناوری را مورد بررسی قرار می‌دهد.» وزیر دادگستری انگلیس هم این معاهده را «گامی بزرگ و مهم در جهت تضمین مهار این فناوری مدرن و نو بدون خدشه‌دار شدن ارزش‌های قدیمی همچون حقوق بشر و حاکمیت قانون» قلمداد کرده است.

پیش از این نیز ماه قبل، کنوانسیون هوش مصنوعی پس از سال‌ها بحث و مذاکره میان ۵۷ کشور سرانجام به تصویب رسیده بود.

یورونیوز درباره این کنوانسیون می نویسد: این کنوانسیون عمدتاً بر حفاظت از حقوق بشر در قبال افراد متاثر از سیستم‌های هوش مصنوعی متمرکز است و جدا از قانون هوش مصنوعی اتحادیه اروپاست که ماه گذشته به اجرا گذاشته شد.

قانون هوش مصنوعی اتحادیه اروپا هم شامل مقررات جامعی درباره توسعه، استقرار و نحوه استفاده از سیستم‌های هوش مصنوعی در بازار داخلی اتحادیه اروپاست.

ادعاهای حقوق بشری!

نکته مهم در مرور دلایل «آژانس سازی» برای هوش مصنوعی توسط غربی ها، حفاظت از داده های شخصی و حفظ حقوق بشر است اما تجربه های تاریخی متعدد در عالم سیاست این هشدار را گوشزد می کند که احتمالا غربی ها از توسعه جهانی هوش مصنوعی و داده هایی که این فناوری از اقتصاد وتجارت و امنیت در اختیار دیگران قرار می دهد، نگران هستند.

وقتی چندی قبل (فروردین ۱۴۰۳) مجمع عمومی سازمان ملل متحد به اتفاق آرا اولین قطعنامه جهانی درباره هوش مصنوعی را تصویب کرد، هدف از این قطعنامه غیرالزام‌آور، تشویق به حفاظت از داده‌های شخصی، نظارت بر خطرات ناشی از پیشرفت هوش مصنوعی و حفظ حقوق بشر اعلام شد.

زمزمه های آژانس سازی

اما رویکرد و اندیشه آژانس سازی برای فناوری هوش مصنوعی از چه زمانی تقویت و در رسانه های جهان درباره آن بیشتر ادبیات سازی شد؟ شاید بتوان گفت، پس از تولد چت جی پی تی (ChatGPT)در سال ۲۰۲۲ زمزمه های نظارت جهانی بر فعالیت های هوش مصنوعی فزونی یافت.

نشریه مشهور آمریکایی تایم(Time) سال قبل میلادی (آبان ۱۴۰۲) در گزارشی با عنوان «چگونه می توان هوش مصنوعی را مانند انرژی هسته ای تنظیم کرد؟» (How AI Can Be Regulated Like Nuclear Energy)

در گفت وگو با سام آلتمن، مدیر عامل شرکت OpenAI، مالک چت جی پی تی می نویسد: «او خواستار ایجاد یک آژانس فدرال شده که برای فعالیت در زمینه هوش مصنوعی بیشتر از حدود مشخصی مجوز صادر کند، همان طور که اپراتورها و فعالان تاسیسات هسته ای باید از یک تنظیم کننده هسته ای مجوز بگیرند...»

ما هم در معرض خطریم؟

حال با این تفاصیل و آژانس سازی هایی که توسط نهادها و اتحادیه های جهانی در حال رقم خوردن است، دیر یا زود با تصویب قطعنامه‌هایی درمجامع جهانی، تلاش خواهد شد فعالیت های تمامی کشورها در سیطره این آژانس ها و قطعنامه ها قرار گیرد.

البته که قوی شدن در لایه‌های عمیق و متنوع هوش مصنوعی، ما را از گزند دست اندازی غربی به فناوری هوش مصنوعی ایرانی مصون خواهد داشت.

محمدرضا نوروزپور دکترای روابط بین الملل و فعال رسانه در این زمینه می گوید: «دولت بایدن اخیراً محدودیت‌های جدیدی را برای صادرات تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی مانند Nvidia's A۸۰۰ و H۸۰۰ به چین اعمال کرده است. این محدودیت‌ها علاوه بر همه تحریم‌های گذشته‌ای است که سبب می‌شد چین به تراشه‌های پیشرفته مورد نیاز برای توسعه برنامه هوش مصنوعی خود دست نیابد. همچنین، به تازگی لایحه‌ای در کنگره آمریکا در حال بررسی است که به دولت اجازه می‌دهد محدودیت‌های صادرات مدل‌های هوش مصنوعی را که تهدیدی برای امنیت ملی محسوب می‌شوند، به کشورهای مشخصی از جمله چین، ایران، روسیه و کره شمالی شدیدتر کند.»

انقلاب آینده صنعتی

طبیعی است کشورها در جهت انحصار بیشتر انقلاب چهارم یعنی فناوری هوش مصنوعی اجاز ندهند سایرین در آن حرفی برای گفتن داشته باشند.

نوروزپور می گوید: «همان‌گونه که مقام معظم رهبری اشاره فرمودند، ممانعت‌ها و اعمال محدودیت‌ها برای دسترسی سایر کشورها به فناوری‌های پیشرفته مرتبط با هوش مصنوعی از هم‌اکنون آغاز شده است. آمریکا مدت‌هاست که از بابت پیشرفت‌های خیره‌کننده چین در عرصه هوش مصنوعی حیرت‌زده شده و برای ممانعت از پیشرفت بیشتر چین و یا دست‌کم ایجاد وقفه در آن، تحریم‌های شدیدی را علیه این کشور اعمال کرده است. این محدودیت‌ها شامل کنترل‌های صادراتی، محدودیت‌های سرمایه‌گذاری و تحریم‌های تجاری می‌شود. آمریکا نگران است که چین با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مرتبط با هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی و اینترنت اشیا، بتواند در زمینه‌های نظامی و اقتصادی به برتری دست یابد.»

به آینده امیدوارم اگر...

خلاصه کلام، جایگاه علمی جهانی هوش مصنوعی ایران هم اکنون در رتبه تا حدودی آبرومند ۱۶تا ۱۸ است و اگر بخواهیم در تجاری سازی و در کاربست های کشور به اجرا درآید نیازمند توجه ویژه دولت است.

ما در این زمینه با دبیر ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و روباتیک معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌ جمهور هم گفت وگو کردیم که می گوید: اگر بتوانیم زیرساخت های پردازشی را در کشور ایجاد کنیم با توجه به نیروی انسانی نخبه ای که در کشور داریم، کاملا به آینده هوش مصنوعی ایران امیدوار هستیم و بی شک اگر توجه دولت به حوزه هوش مصنوعی همچنان تداوم یابد، ما مسیر توسعه را با سرعت خواهیم پیمود.