به گزارش مشرق، در فصل اول کتاب «پرسش و پاسخ در زمینه تامین اجتماعی» به برخی از سوالات مطرح در زمینه بیمه بیکاری پاسخ داده شده است:
ـ با توجه به اینکه در محاسبه مقرری بیمه بیکاری کارگر بیمه‌شده، متوسط مزد یا حقوق روزانه ملاک عمل قرار می‌گیرد، مورد پرسش آنکه نحوه محاسبه متوسط مزد یا حقوق روزانه چگونه است؟
متوسط مزد یا حقوق روزانه بیمه‌شده بیکار به منظور محاسبه مقرری بیمه بیکاری، عبارت است از جمع کل دریافتی بیمه‌شده که به مأخذ آن حق بیمه دریافت شده است، در آخرین ۹۰ روز قبل از شروع بیکاری، تقسیم بر روزهای کار در ۹۰ روز قبل از شروع بیکاری. در مورد بیمه‌شدگانی که کارمزد دریافت می‌کنند، آخرین مزد عبارت است از جمع کل دریافتی بیمه‌شده که به مأخذ آن، حق بیمه دریافت شده در آخرین ۹۰ روز قبل از شروع بیکاری تقسیم بر ۹۰. در صورتی که بیمه‌شده کارمزد ظرف ۳ ماه مذکور، مدتی از غرامت دستمزد استفاده کرده باشد، متوسط مزدی که مبنای محاسبه غرامت دستمزد قرار گرفته، به منزله دستمزد ایام بیکاری تلقی و در محاسبه منظور خواهد شد. (تبصره یک بند ج ماده ۷ قانون بیمه بیکاری)
ـ می‌دانیم که به مقرری بیمه بیکاری افراد بیمه شده متأهل یا متکفل تا حداکثر ۴ نفر از افراد تحت تکفل به ازای هر یک از آنها به میزان ۱۰ درصد حداقل دستمزد افزوده خواهد شد. پرسش اینکه منظور از افراد تحت تکفل چه کسانی هستند؟
افراد تحت تکفل بیمه‌شده بیکار که برای هر نفر از آنان (تا ۴ نفر) ۱۰ درصد حداقل مزد به مقرری بیمه بیکاری وی افزوده می‌شود، عبارتند از همسر (زن یا شوهر)، فرزندان اناث مادام که ازدواج نکرده و فاقد شغل و حرفه باشند، فرزندان ذکور که سن آنان کمتر از ۱۸ سال تمام باشد و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته و یا طبق نظر پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی از کارافتاده کلی باشند و پدر و مادر که سن پدر از ۶۰ سال و سن مادر از ۵۵ سال متجاوز باشد و یا طبق نظر پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی از کارافتاده کلی باشند و در هر حال، معاش آنان منحصراً توسط بیمه‌شده تأمین شود و همچنین خواهر و برادر تحت تکفل در صورت داشتن شرایط مربوط به فرزندان اناث و ذکور، مذکور در بندهای ۲ و ۳.
ـ آیا دریافت مقرری بیمه بیکاری مانع از دریافت مستمری جزئی می‌شود؟
کارگری که حین اشتغال در کارگاه به دلیل حادثه ناشی از کار و با تشخیص کمیسیون‌های پزشکی، موضوع ماده ۹۱ قانون تأمین اجتماعی، از کار افتاده جزئی ناشی از کار شناخته شده است و با برقراری مستمری ماهانه از کارافتادگی جزئی از طرف سازمان تأمین اجتماعی، مجدداً در کارگاه مشغول کار می‌شود. چنانچه در جریان اشتغال در واحد ذیربط و حین استفاده از مستمری ماهانه از کارافتادگی جزئی، بنابه جهات مقرر در قانون بیمه بیکاری، بیکار شده و بیکاری وی از سوی مراجع ذی صلاح، بیکاری بدون میل و اراده تشخیص داده شود و در این راستا مشمول استفاده از مقرری بیمه بیکاری قرار گیرد؛ در این رابطه، برخورداری این کارگر از مقرری بیمه بیکاری، مانع استفاده وی از مستمری از کارافتادگی ماهانه جزئی ناشی از کار نخواهد بود و به این ترتیب، بیمه‌شده‌ای که در کارگاه دچار حادثه ناشی از کار شده و از کارافتاده جزئی تشخیص داده می‌شود، در صورت بیکاری بدون میل و اراده، ضمن استفاده از مقرری بیمه بیکاری، محق به دریافت مستمری از کارافتادگی جزئی ناشی از کار نیز خواهد بود.
ـ بیمه‌شدگان مشمول قانون کار که به علت بیکاری بدون میل و اراده، از مقرری بیمه بیکاری برخوردارند در چه مواردی مقرری بیمه بیکاری آنان قطع خواهد شد؟
یکی از حالاتی که مقرری بیمه بیکاری کارگر قطع می‌شود، مربوط به موردی است که بیمه‌شده مجددا به کار اشتغال پیدا کند و در این خصوص، دریافت‌کننده مقرری بیمه بیکاری، در صورت اشتغال مجدد، مکلف است تا حداکثر ظرف ۱۵ روز از تاریخ اشتغال، مراتب را به واحد کار و امور اجتماعی و نیز شعبه تامین اجتماعی پرداخت کننده مقرری کتبا اعلام کند. سایر موارد قطع مقرری بیمه بیکاری به این شرح است: الف) بنا به اعلام واحد کار و امور اجتماعی محل و یا نهضت سوادآموزی و یا سایر واحدهای ذیربط از طریق وزارت کار و امور اجتماعی، بیمه شده بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی یا سوادآموزی خودداری کند. ب) بیمه‌شده بیکار، از قبول شغل تخصصی خود و یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری ورزد. ج) بیمه‌شده بیکار، ضمن دریافت مقرری بیمه بیکاری، مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی و یا از کارافتادگی کلی شود. د) بیمه‌شده به نحوی از انحا، با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار مربوطه اعاده شود.
ـ آیا بیمه‌شدگانی که از مقرری بیمه بیکاری استفاده می‌کنند، کماکان می‌توانند از حمایت‌های سازمان تأمین اجتماعی در حوادث و بیماری‌ها برخوردار شوند و آیا این حمایت‌ها شامل افراد تحت تکفل آنان نیز می‌شود؟
گرچه کارگرانی که از مقرری بیمه بیکاری استفاده می‌کنند، به دلیل فقدان رابطه کاری و مزدی با کارفرما، رابطه بیمه‌ای آنان نیز با سازمان تأمین اجتماعی به دلیل عدم واریز حق‌بیمه به سازمان قطع است، اما همان گونه که در تبصره ۵ ماده ۷ قانون بیمه بیکاری مصرح است، بیمه‌شده بیکار و افراد تحت تکفل وی، در مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری، از خدمات درمانی موضوع بندهای الف و ب ماده ۳ قانون تأمین اجتماعی استفاده خواهند کرد؛ به خصوص اینکه، حسب تبصره ۲ ماده ۶ قانون مزبور، مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری، جزء سوابق پرداخت حق بیمه‌بیمه شده از نظر بازنشستگی، از کارافتادگی کلی و فوت محسوب خواهد شد.
ـ چنانچه بعد از استفاده کارگر از مقرری بیمه بیکاری و یا حین بهره‌مندی از آن، به طریقی محرز شود که بیکاری بیمه‌شده بدون میل و اراده نبوده است، آیا شخص مکلف به مسترد داشتن مبالغ دریافتی بابت مقرری بیمه بیکاری خواهد بود؟
براساس تبصره یک ماده ۸ قانون بیمه بیکاری، در صورتی که پس از پرداخت مقرری بیمه بیکاری، محرز شود که بیکاری بیمه‌شده ناشی از میل و اراده او بوده است، کارگر موظف به استرداد وجوه دریافتی به سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود و بر همین اساس و تأکید بر این موضوع است که ماده ۱۹ آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه بیکاری که در این رابطه تنظیم یافته است، مقرر می‌دارد در مواردی که بیمه‌شده بیکار تحت هر عنوان، من غیر حق، مبالغی را از صندوق بیمه بیکاری دریافت کرده باشد، مکلف به پرداخت وجوه دریافتی مذکور خواهد بود و سازمان تأمین اجتماعی با استفاده از اختیارات اجرایی ناشی از قانون تأمین اجتماعی، نسبت به وصول وجوه موضوع این ماده اقدام می‌کند.
