به گزارش مشرق، کانال تلگرامی یک حرف از هزاران نوشت:

از دیگر شگفتی‌های سوریه، متفاوت ظاهر شدن مخالفان پس از سرنگونی رژیم بشار اسد بر خلاف تصویر و برساختی بود که نه تنها در ایران بلکه بعضا در غرب هم وجود داشت.

با سقوط حکومت اسد بیشتر ناطران پیش‌بینی می‌کردند که سریعا انشقاقات و درگیری‌های داخلی میان گروه‌های مسلح رخ می‌دهد و ضمن تحمیل «احکام اجتماعی» اسلامی، بگیر و ببند و انتقام‌گیری از اقلیت‌های مذهبی شروع می‌شود و نظر به حضور تحریرالشام در لیست سیاه آمریکا و غرب، نگاه تند بین‌المللی علیه آن‌ها شکل می‌گیرد و ناامنی و بی‌ثباتی از آنجا به همسایگانش سرایت می‌کند، اما آنچه از لحظاتی قبل از سقوط دمشق تا به امروز روی داده است، بر خلاف این انتظارات و پیش‌بینی‌ها بوده است و رهبری مخالفان به شکل غیر منتظره‌ای پراگماتیک و عملگرا با پیوست‌های سیاسی و رسانه‌ای آماده ظاهر شده است.

با حفظ دولت اسد و انتقال سلس قدرت، سریعا رهبری جدید آن پیام اطمینان‌بخشی به داخل سوریه و خارج آن فرستاد و تلاش کرد از نگرانی‌های داخلی به ویژه اقلیت‌های دینی و نژادی بکاهد و با نشست با سفرای خارجی مقیم دمشق و ارسال پیام به غرب و شرق نیز درصدد جلب اعتماد و کسب مشروعیت منطقه‌ای و بین‌المللی برآمد. بی‌تفاوتی در قبال حملات اسرائیل نیز به نوعی با این انگیزه در ارتباط است.

اکنون پرسش این است که علت تفاوت فاحش دو تصویر چیست؟ آیا برساخته قبلی اشتباه بود یا تصویر جدید واقعی نیست؟

واقعیت این است که از زمان شروع بحران و ورود ایران به آن در حمایت از یک طرف ماجرا، روایت رسمی و رسانه‌ای تهران تا قبل از سقوط اسد تفکیک خاصی میان گروه‌های گوناگون مخالف نمی‌کرد و از همه آن‌ها در قالب «تروریستی، تکفیری و داعشی» یاد می‌شد که تا حدود زیادی کارکردی تبلیغاتی در سایه جنگ مستمر میان دو طرف داشت.

همچنین قرار گرفتن تحریرالشام در لیست سیاه سازمان ملل و غرب و برآمدنش از دل القاعده در تصویرسازی قبلی از آن در جهان موثر بود.

اما غرب و منطقه بر خلاف ایران قائل به دسته‌بندی میان مخالفان اسد بودند که از طیف‌های متنوعی تشکیل می‌شوند.

تحریر الشام به عنوان عمده‌ترین گروه معارض در طول ۱۰ سال گذشته مستمرا در حال پوست‌اندازی بوده است که می‌توان دو مرحله را برای آن تعریف کرد: مرحله اول با جدا شدن از القاعده، تغییر نام از جبهه النصره و اقدام به جنگ با داعش در سوریه همراه بود. در این مرحله به تدریج در حال گذار از مفهوم ‌امت‌گرایی به سمت سوری‌گرایی بود.

مرحله دوم با حکمرانی در ادلب از ۲۰۱۷
و الزامات آن، نزدیک شدن به ترکیه و تعمیق بازنگری فکری شروع شد. البته «پوست‌اندازی مستمر» این گروه را می‌توان محصول تحول تدریجی در اندیشه رهبری آن به ویژه احمد الشرع (جولانی) به عنوان فرمانده کل پنداشت؛ به نحوی که گروه از سلفیت جهادی با معنای مرسوم آن فاصله گرفته و به خاستگاه اخوانی اسلام‌گرایی معاصر در سوریه در معنای کلی آن نه تشکیلاتی بازگشت که با سقوط نظام این شیفت نمایان‌تر شد.

این تحول را می‌توان به نوعی خلع لباس سلفیت جهادی بنیادگرا و پوشیدن عبای تفکر اخوانی (با شمول دو گرایش سلفی و اصلاحی) در چارچوب جغرافیای فرهنگی سوریه نامید.

اما به نظر می‌رسد که جدا از نقش ترکیه و غلبه تدریجی تفکر اخوانی (منظور انضمام تشکیلاتی نیست)، خود الشرع در چند سال اخیر مدل‌ها و تجربه‌های موفق و شکست خورده اسلام سیاسی از مشرق و مغرب عربی از حماس در غزه، اخوان مصر و تونس تا افغانستان، ایران وترکیه را مورد مطالعه قرار داده است.

البته نمی‌توان اسلام‌گرایان حاکم بر سوریه جدید را «طالبان دوم» نامید. هر چند از تجربه آن به ویژه در ارتباط با ناکامی طالبان در کسب مشروعیت منطقه‌ای و بین‌المللی استفاده می‌کنند و کسب چنین مشروعیتی را در صدر اهتمامات خود قرار داده‌اند، اما اساسا جغرافیای فرهنگی و اجتماعی سوریه و افغانستان قابل مقایسه نیست.

می‌توان گفت که امروز حاکمان اسلامگرای سوریه در سیاست خارجی الگوی عدالت و توسعه ترکیه در اوایل حکمرانی آن را در قالبی سوری در پیش گرفته‌اند. اما در سیاست داخلی با وجود ظهور نشانه‌هایی از تسامح و رواداری چون خودداری از اجباری کردن حکومتی حجاب، هنوز روشن نیست که این رویکرد تاکتیکی برای عبور از بحران و رسیدن به «تمکین» (تثبیت قدرت) است یا رویکری بنیادین و مداوم خواهد بود.

به احتمال زیاد در آینده در صورت عبور موفق از دوره انتقالی کنونی و برقراری امنیت کامل، همان مدل سیاست باز در سیاست خارجی ترکیه و عربستان را ادامه دهند، اما بعید نیست در سیاست داخلی مانند حکمرانی سعودی قبل از بن سلمان برخی محدودیت‌ها را اعمال کنند.

در کل فحوای قانون اساسی جدید، سطح شفافیت و سلامت انتخابات، ماهیت دولت (برآمده از جامعه موزاییکی سوریه باشد یا نه) سنجه بهتری برای داوری خواهد بود.

*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.