به گزارش مشرق به نقل از رسا، شرقي‌ترين نقطه استان مازندران و در شهر گلوگاه قبرستاني با سنگ‌هاي عمودي خاکستري و حکاکي هاي عجيب، عنوان اولين قبرستان مسلمانان ايران را با خود يدک مي‌کشد.
اين قبرستان با قدمتي بيش از هزار و 200 سال، با نقش‌هاي عجيب‌تر روي سنگ‌هايش در روستايي به نام«سفيدچاه» در جاده ارتباطي شهر گلوگاه در شرقي‌ترين نقطه استان مازندران قرار دارد.
قبر «ملک بادله» که روزگاري حاکم شمال ايران بود در اين گورستان قرار دارد؛ اما کمتر کسي به سنگ‌هاي فرو رفته اين والي در خاک اين قبرستان اعتنا مي‌کند.
سفيدچاه که به روايت قبر حاج جرجيس سفيدجاهي، «سفيدجا» و در روايت‌هاي ديگر اسپ چاه، اسپ تن و روبار ناميده شده، در دره‌اي ميان کوه‌هاي منطقه هزارجريب از رشته‌کوه البرز قرار دارد.
مردم اين روستا معتقدند خاک اين گورستان شباهت عجيبي با خاک قبرستان وادي‌السلام دارد و مي تواند اجساد دفن شده را تا چندين سال سالم حفظ کند.
يکي از زيبايي‌هاي اين قبرستان که شهرتي جهاني به آن بخشيده، نقوش به کار رفته در سنگ قبرها است؛ سنگ قبرها در هر منطقه و کشوري تحت تأثير معماري و فرهنگ آن منطقه و کشور است مثلا سنگ قبرهاي اسپانيا و افريقا داراي قوس‌هاي هلالي نعل اسبي است که خاص معماري اين مناطق است و در جهان اسلام نيز سنگ قبرها داراي اشکال متنوعي است که نمايانگر معماري هر منطقه است.
نکته جالب توجه در طراحي اين نقوش آن است که نقش‌هاي قبور ارتباط مستقيمي با شغل اموات داشت؛ اما پس از مرگ آخرين بازمانده سنگ‌تراشان و حکاکان روستاي «مصيب‌محله» که در نزديکي روستاي سفيدچاه واقع است، عمر حکاکي روي سنگ‌ها به ويژه سنگ‌هاي سياه به پايان رسيد.
از ويژگي‌هاي متفاوت اين گورستان، قرار داشتن سنگ قبرها به حالت عمودي است و براي نشان دادن اين‌که هر کدام از مردگان چه شغلي داشته‌اند، ابزار و ادوات شغلي افراد بر روي سنگ‌ها حک شده و حتي براي آن‌که مشخص شود در اين قبور زن يا مرد به خاک سپرده شده است نمادهايي وجود دارد.
با توجه به قدمت سنگ مزارهاي اين گورستان به نظر مي رسد اساس تأسيس اين گورستان به زمان خاکسپاري سادات ميرعمادي، سادات مرعشي و ديگر پادشاهان محلي باز مي‌گردد.
در گورستان سفيد چاه، سنگ مزارها محرابي و صندوقي هستند که هر دو شکل در ايران داراي پيشينه معماري است؛ طرح محراب که اصلاً طرحي متعلق به دوران «ميترايسم» است پس از اسلام، از سده چهارم هجري به بعد بر سنگ مزارها حکاکي شد.
محراب مکاني است که چه پيش از اسلام و چه پس از آن، دريچه اي رو به سوي خدا و حقيقت هستي تلقي مي شده و کندن تصوير آن بر سنگ قبرها بي‌ربط نيست.
در سنگ قبرهاي محرابي گورستان تاريخي سفيد چاه، از نقوش تزييني به ويژه اسليمي و هندسي به صورت متقارن، در همه سطوح استفاده شده است و از نظر تنوع به سه دسته تقسيم مي شود؛ نقوش اسليمي، نقش هندسي و نقوش نمادين يا سمبوليک.
سنگ مزارهاي سده دهم و يازدهم افزون بر تزيينات اسليمي که به طور کامل به صورت متقارن انجام شده از نقوش هندسي نيز برخوردار است و با ظرافت و زيبايي دايره‌هاي تزييني و گل‌هاي چند پر که نماد گردونه خورشيد است بر آنها حجاري شده‌اند.
قاب بندي حاشيه، پيشاني، طرح طاق نماي سنگ مزارها و نيز شيوه کتيبه نگارهاي سده نهم با سده دهم و يازدهم کاملاً متفاوت است و سنگ مزارهاي سده سيزدهم و چهاردهم نيز از نظر تزيينات سمبوليک ابزار کار که نشانگر پيشينه متوفي است، از سنگ قبرهاي سده‌هاي پيشين متمايز است.
در برخي سنگ قبرها افزون بر نقوش هندسي از عناصر نمادين ديگري مانند آينه، سرو، دو کبوتر، انار و گل انار، خوشيد و چليپا استفاده شده که در ادبيات، عرفان و فلسفه شرق، مفاهيم معنوي پيچيده‌اي دارند.
آينه نماد خود بازبيني و ابزار معرفت حق، سرو نماد جاودانگي و فناناپذيري روح، خورشيد نماد خود آگاهي و نور حق، دو کبوتر نمايانگر پيک و قاصد است.
ملک حسن بن خوان زاده، عزالدين بن انزالي، ملک شمس ابن ملک حسن ميرشاه، محمد بن حسن ميرشاه، قربان بن حسين بن ميرشاه، شمس الدين بن خواج ميرشاه از سادات مرعشي که حاکمان سده هشتم تا يازدهم بخشي از مازندران بودند و فرزندان و نوادگان ميرشاه بن ميرعبدالکريم، از شخصيت هاي سياسي و اجتماعي مهم محلي بودند که در اين گورستان به خاک سپرده شده اند.
يکي از موارد مهمي که در طول ساليان اخير مورد توجه و پرسش محققات قرار داشت اساس شکل‌گيري اين گورستان عظيم بود.
يک کارشناس باستان‌شناسي گفت: بخش يانه‌سر جزيي از منطقه کوهستاني هزارجريب بهشهر است که خسرو انوشيروان پادشاه ساساني پس از پيروزي در جنگ «هياطله» با کمک اولاد سوخرا ولايات متعددي از جمله هزارجريب را به «قارن» پسر «سوخرا» داد و براي نظم طبرستان نواحي يارکوه (هزارجريب) را به باونديان سپرد.
شهربانو وفايي، کارشناس باستان شناسي، در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاري رسا، افزود: به جهت مجاورت پايتخت اشکانيان، شهر صددروازه (دامغان) با منطقه کوهستاني هزارجريب اين منطقه مورد توجه شاهان اشکاني بوده است.
وي اظهار داشت: اسپهبد شهريار يکم از دودمان باونديان با حکومت مازيار بن قارن در هزارجريب مخالفت کرد و قسمت‌هايي از قلمرو پدر مازيار را به تصرف درآورد و بعد از مرگ اسپهبد مازيار از سوي مأمون به حکومت نواحي کوهستاني به عنوان نايب‌الخليفه منصوب شد.
اين کارشناس باستان شناسي خاطرنشان کرد: از حوادث مهم هزارجريب بعد از مازيار، حمله حسن‌بن‌زيد به کوهستان هزارجريب و جنگ با اسپهبد قارن شهريار باوندي بود چرا که مهم‌ترين سلسله حکومتي هزارجريب خاندان باونديان يا آل‌باوند بودند که به مدت 844 سال در طبرستان حکومت کردند.
وي يادآور شد: در مرکز روستاي سفيدچاه مرقد مطهر امام‌زادگان منصور، ابراهيم و رحمان از اولاد امام موسي کاظم(ع) قرار دارد که اساس سابقه شکل‌گيري گورستان است و با توجه به سنگ‌مزارهاي قرن هشتم و نهم مربوط به حضور سادات ميرعمادي و مرعشي، قديمي‌ترين سنگ‌مزار به دست آمده در گورستان سفيدچاه مربوط به سال 830 هجري است که در واقع 55 سال از صندوق مزار امام‌زادگان سفيدچاه قديمي‌تر است.
گفتني است، اين آثار تاريخي ماندگار تنها گوشه‌اي از تمدن کهن سرزمين علويان است که مي‌تواند زمينه اي براي توسعه و تقويت توريسم مذهبي در استان را فراهم کند.
