گروه جهاد و مقاومت مشرق- آنچه در زیر می خوانید، مروریست بر یکی از عملیات های مهم و ناشناخته نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در چهارمین روز از جنگ تحمیلی که طی آن 14 فروند جنگنده فانتوم * موفق شدند دو پایگاه مهم ارتش بعث را در عمق خاک عراق منهدم کنند.

 

***

سوم مهر 1359 است. چهار روز از شروع جنگ تحمیلی می گذرد. عقابان نیروی هوایی ارتش در پایگاه های اول و سوم شکاری آماده ماموریتی مهم می شوند. هدف آنها انهدام دو پایگاه مهم هوایی دشمن در عمق خاک عراق بود.
پایگاه یکم شکاری (مهرآباد) مامور بمباران پایگاه هوایی تموز شده بود و پایگاه سوم شکاری مامور بمباران پایگاه هوایی التقدم.
هر دو پایگاه نزدیک به هم قرار داشتند. پایگاه تموز در نزدیکی پایگاه حبانیه و پایگاه التقدم در فاصله حدود 74 کیلومتری غرب بغداد قرار داشت.
پرواز در اولین ساعات صبح انجام می شد و زمان بندی به شکلی بود که 10 دقیقه بعد از بمباران پایگاه تموز توسط فانتوم های پایگاه یکم شکاری، پایگاه التقدم توسط فانتوم های پایگاه سوم شکاری هدف قرار گیرد.

* فانتوم های پایگاه یکم به سمت هدف پرواز کردند
راس ساعت مقرر، 6 فروند فانتوم مسلح به بمب های BL775 و MK82 از پایگاه یکم شکاری مهرآباد به پرواز در آمدند. فانتوم ها بلافاصله ارتفاع خود را تا حد ممکن افزایش داده و با عبور از شمال قم به سمت کمیجان و سپس فیروزان و در نهایت بر روی شهر کرمانشاه رسیدند که در این جا با دو فروند تانکر سوخت رسان ملاقات کرده و اقدام به سوخت گیری هوایی می‌کنند.
جنگنده ها پس از سوخت گیری، با کاهش تدریجی ارتفاع به سمت مرز حرکت کردند و با عبور از روی شهر کرند، ارتفاع را تا حد ممکن کاهش داده و با عبور از روی نفت شهر، وارد خاک عراق شدند. به دلیل تغییرات زیادی که جنگنده ها در مسیر خود داده بودند، امکان رهگیری بسیار پایین آمده بود و آنها بدون هیچ مشکلی به پیش می رفتند.
* پایگاه هوایی تموز در هم کوبیده شد
تا پایگاه تموز چندین مایل بیشتر نمانده بود که لیدر دسته اعلام آماده باش داد.
جنگنده ها در یک چشم برهم زدن به بالای سر پایگاه رسیده بودند. پدافند پایگاه که تازه متوجه موضوع شده بود، از هر طرف به سمت جنگنده ها شلیک می کرد. خلبانان، متوجه هواپیماهای عراقی شدند که در جلوی شیلتر و رمپ پروازی پارک شده اند.
با فرمان لیدر، حمله آغاز شد.
فانتوم ها دو به دو به سمت هر هدف روانه شدند و در کمتر از چند ثانیه، آتش سرتاسر پایگاه تموز را در خود گرفت. تعدادی از جنگنده های دشمن بر روی زمین منهدم شدند. یکی از آشیانه های اصلی پایگاه دقیقا هدف قرار گرفته بود؛ به طوری که سقف بتونی آن سوراخ و منهدم شد.
درنگ جایز نبود. با فرمان لیدر دسته، هر دسته دو فروندی بعد از رها کردن بمب ها به سمت مرز گردش می کردند و از معرکه دور می شدند. این حمله با موقیت کامل انجام پذیرفت و حتی کوچک ترین تیری به جنگنده ها اصابت نکرد. فانتوم ها به سرعت پیش می آمدند.
در این سوی مرز، جنگنده های اف 14 وارد عمل شده و آماده حمایت از فانتوم ها بودند. دقایقی بعد فانتوم ها همگی بدون کوچک ترین مشکلی وارد مرز شده بودند و برای بازگشت به پایگاه، سوختگیری کردند.
* خلبانان پایگاه همدان عملیات را شروع کرده بودند
در آن سوی ایران در پایگاه هوایی همدان (پایگاه سوم شکاری) نیز اتفاقاتی افتاده بود. جنگنده ها به پرواز درآمده بودند. هدف فانتوم های پایگاه سوم شکاری، پایگاه بزرگ التقدم بود.
پایگاه التقدم، باندهای پروازی بلندی داشت و همچنین دارای مخازن تامین کننده سوخت مورد نیاز پایگاه های همجوار بود. اکثر بمب افکن های عراقی نیز در این پایگاه نگهداری می شدند.
با توجه به گستردگی این پایگاه، از همدان 8 فروند فانتوم به پرواز درآمدند که شامل 5 فروند فانتوم D که از سریع ترین جنگنده های نیروی هوایی به شمار می آمد و 3 فروند فانتوم E بود.
تمامی فانتوم ها مجهز به بمب های BL775 و MK82 بودند. همچنین 2 فروند از فانتوم‌های E مجهز به موشک های هوا به هوای راداری و گرمایاب بودند تا در صورت حضور گشتی های دشمن بتوانند با آنها درگیر شوند.
جنگنده ها پس از پرواز از پایگاه با ارتفاع متوسط از جنوب شهر سقز گذشته و با عبور از روی کرمانشاه به ایلام رسیدند. در این نقطه فانتوم ها شروع به کاهش ارتفاع کرده و در نهایت با حداکثر سرعت و حداقل ارتفاع با عبور از روی شهر مرزی   صالح آباد، وارد خاک عراق شدند.
همه مسایل برای فرار از دید رادارهای دشمن رعایت می شد؛ البته عراقی ها هم انتظار نداشتند که به فاصله ده دقیقه پس از حمله به تموز، به التقدم نیز حمله شود.
* در اولین اقدام، باند منهدم شد
هدف همان طور که عنوان شد بیش از70 کیومتر از غرب بغداد فاصله داشت و این کار را برای خلبانان مشکل می کرد زیرا آنها باید از نزدیکی دو پایگاه الرشید و حبانیه عبور می کردند که این خود خطر برخورد احتمالی با گشتی های هوایی عراق را بدنبال داشت. همچنین با حمله به پایگاه تموز، پدافند آن منطقه هوشیار شده و باید تا حد ممکن از آنها دوری می‌کردند.
فانتوم ها با عبور از شمال بغداد با گردش به سمت پایگاه هوایی التقدم از جنوب پایگاه حبانیه به سمت آن حرکت کردند. ثانیه هایی نگذشته بود که فانتوم ها به چند مایلی پایگاه التقدم رسیده بودند. پدافند آن جا هوشیار شده بود و همزمان آژیر هوایی نیز به صدا در آمد.
شکاری های عراقی بلافاصله آماده مقابله می‌شدند که لیدر دسته به دو فروند از فانتوم ها فرمان داد باند را بمباران کنند.
خلبانان دو فانتوم به صورت خطی آرایش گرفتند و به باند حمله کردند و در کم تر از چند ثانیه 12 بمب 500 پوندی را بر روی باند فرودگاه فرو ریختند.
گفتن از حجم خسارات وارد شده به باند در همین حد کفایت می کند که باند پایگاه التقدم تا ماه ها بعد از این حمله بلااستفاده شده بود و علت آن دقت بالای خلبانان در بمباران باند بود که توانسته بودند یکی از بزرگ ترین باندهای پروازی عراق را به طور کامل نابود سازد.
لیدر دسته که متوجه یک فروند آنتونف 26 بر روی زمین شده، با شیرجه، دو تیر بمب بر روی آن ریخته و آنتونوف را منهدم می کند.
بر روی پایگاه التقدم غوغایی بر پا بود و فانتوم ها اکثر نقاط پایگاه را هدف قرار دادند که از آن جمله می توان به هدف قرار دادن دو فروند میگ 23 عراقی که در رمپ پروازی بودند اشاره کرد.
پدافند از هر طرف شلیک می کرد و این شلیک ها چون بی هدف و به هر سویی بود می توانست بسیار خطرناک باشد.
در همین حین دو فروند فانتوم برای زدن مخزن سوخت به سمت آن شیرجه رفتند. خلبانان ارتفاع خود را کم کرده و مخزن سوخت موجود در پایگاه که یکی از منابع تامین سوخت بود را هدف قرار دادند.
با شنیده شدن صدای انفجار مهیب این مخزن، حجم آتش در پایگاه بسیار زیاد شده بود که لیدر بلافاصله دستور بازگشت فانتوم ها را به سمت مرز صادرکرد.

* یکی از فانتومها هدف قرار گرفت
فانتومها در حال گردش به سمت مرز بودن که یکی از آنها هدف توپهای هوایی قرار گرفت و یکی از موتورهای خود را از دست داد.
ارتفاع فانتوم در حال کم شدن بود. هرچند خلبان آن با مهارتی که داشت مانع از سقوط یکباره هواپیما شد، اما مجبور بود ادامه مسیر را با سرعت کمتری طی کند.
همزمان با این موضوع، چهار فروند جنگنده رهگیر میگ 21 عراقی نیز از پایگاه هوایی کرکوک به قصد سرنگونی فانتوم ها به پرواز درآمدند.
* اسکورت فانتوم و حمله میگ ها
لیدر باید چاره ای می اندیشید. بلافاصله به دسته دو فروندی که جنگنده های آنان مسلح به موشک های هوا به هوا بودند، فرمان داده شد تا فانتوم آسیب دیده را تا مرز اسکورت کنند. 5 فروند فانتوم دیگر نیز با سرعت تمام به سمت مرز حرکت کردند.
رادارهای فانتوم های E بکار افتاده بود. جنگنده ها تا مرز فاصله زیادی داشتند و تهدید همچنان ادامه داشت.
خلبان یکی از فانتوم ها در سیستم درختی رادار خود،  4 فروند میگ 21 عراقی را در فاصله 55 کیلومتری شناسایی کرد که از سمت شمال به طرف آنها می آمدند.
خلبان که می دانست با نزدیک شدن میگ ها احتمال هدف قرار گرفتن هواپیمای آسیب دیده 100 درصد است، بلافاصله با گردشی به سمت شمال، به جنگ با چهار فروند هواپیمای دشمن رفت.
خلبان هواپیمای دیگر هم که می دانست نبرد با چهار فروند هواپیمای دشمن با یک فروند کار آسانی نیست، سریعا او نیز به سمت هواپیماهای دشمن گردش کرده و موفق به قفل راداری روی یکی از میگ ها شده و یک تیر موشک به سمت آنها شلیک کرد.
میگ‌های عراقی بلافاصله از هم جدا شدند. موشک فانتوم به هدف نخورد و در 3 کیلومتری یکی از میگ ها منفجر شد.
جنگ بر روی آسمان شدیدتر می شد. دو فانتوم در برابر چهار میگ.
* فانتوم هدف قرار می گیرد، میگ منهدم می شود
دو فروند میگ به سمت فانتوم فرمانده حرکت کردند و درست در پشت سر او قرار گرفته و آماده شلیک می‌شوند. خلبان با تمام شدت به چپ چرخید و با کاهش ارتفاع ناگهانی موفق شد یکی از میگ ها را جا بگذارد و آن را دقیقا در جلوی خود قرار دهد. او آماده شلیک به سمت میگ بود که میگ دوم، درست پشت سرش قرار گرفت و دو تیر موشک R-13 به سمت او شلیک کرد. موشک اول به خطا رفت ولی موشک دوم درست به موتور برخورد کرد. ولی معجزه ای رخ داد. موشک با برخورد به دهانه موتور، منفجر نشد و فقط به اثر ضربه‌ای که وارد کرده بود قسمت پس سوز را از بین برد. با دم انتهایی برخورد کرده و به دهانه یکی از موتورها آسیب رسانده بود.
در لحظه برخورد و با تکان شدید هواپیما، خلبان متوجه برخورد موشک شد. با توجه به این که موشک منفجر نشده بود، هواپیما کاملا می توانست پرواز کند ولی به دلیل آسیب دیدن دم، دیگر قادر به مانور برای تعقیب و گریز نبود و هر آن با یک حرکت نادرست، احتمال کنده شدن دم می‌رفت.
خلبان فانتوم دیگر در همین حین درست پشت سر میگ قرار می گیرد.
خلبان عراقی غافل از پشت سر خود، می خواست بداند که چه بلایی سر فانتوم ایرانی آورده که یک تیر موشک حرارتی به سمت او شلیک می شود. موشک با رفتن به داخل اگزوز موتور عمل می کند و میگ عراقی در دم در هوا منفجر می شود.
به نظر می رسید خطر تا حدودی از بین رفته. لیدر از خلبان فانتوم دیگر می خواهد تا به کنار او آمده و خسارت وارد را برآورد کند ولی میگ ها نمی خواستند بدون شکار بروند.
* میگ دوم هم هدف قرار می گیرد
ناگهان یک میگ دیگر اقدام به برش مسیر فانتوم فرمانده می کند و با گردش به سمت چپ، هواپیمای لیدر را توسط توپ 23 میلمتری جنگنده خود هدف قرار می دهد. تیرها از دماغه شروع به برخورد می کنند تا این که شیشه طلقی کابین عقب برخورد کرده و پنجره را منهدم می کنند. خلبان از ناحیه دست و پای سمت چپ به شدت آسیب می بیند. قسمتی از رادار جنگنده، سیستم کنترل آتش و سیستم ارتباط رادیویی از کار می افتد. همچینین سیستم تهویه جنگنده به طور کل از کار می افتد.
خسارت بسیار بالا بود. اکثر سیستم ها از کار افتاده و جنگنده به سختی به پرواز ادامه می داد. در این زمان فانتوم آسیب دیده که بر روی پایگاه، هدف پدافند قرار گرفته بود نیز از مرز گذشته و خود را برای فرود اضطراری آماده می کرد.
خلبان فانتوم دیگر بلافاصله به سمت میگ گردش کرده و اقدام به رهگیری آن می کند و در فاصله کمی از فانتوم آسیب دیده موفق به رهگیری و هدف قرار دادن آن  می شود. او بلافاصله گردش کرده و به سمت هواپیمای فرمانده باز می گردد.

* تام کت ها آماده شکار می شوند
در این هنگام شکاری های اف 14 نیز وارد معرکه شده بودند که رادار مرزی عراق به میگ ها خبر ورود اف 14 ها را می دهد. خلبانان عراقی که می دانستند در 3 روز گذشته دست کم 15 فروند از هواپیماهای آنها توسط اف 14 ها هدف قرار گرفته اند، پا به فرار می گذارند. فانتوم آسیب دیده با همراهی فانتوم دیگر موفق به عبور از مرز می شود و به سمت پایگاه حرکت می کنند. با نزدیک شدن به پایگاه رادار اعلام می کند که به پایگاه حمله هوایی شده. درنگ جایز نبود هم فانتوم آسیب دیده توان پرواز بیشتر نداشت و هم سوختی دیگر باقی مانده بود.
* فرود اضطراری در قصرشیرین و ثبت یک حماسه
جنگنده ها گردش کرده و بالاجبار در باند کمکی قصرشیرین فرود می آیند. شهر قصرشیرین و فرودگاه کمکی زیر آتش شدید توپخانه عراق بود. بلافاصله بعد از فرود هواپیماها، برای مصون ماندن از دید گشتی های عراقی به داخل آشیانه برده می شوند. با آرام شدن اوضاع، هلی کوپتری جهت انتقال خلبانان به منطقه اعزام می شود که خلبان آسیب دیده به بیمارستان منتقل شده و مابقی به پایگاه عزیمت می کنند.
در حمله موفق به پایگاه های تموز و التقدم، دست کم 9 فروند هواپیمای جنگنده و بمب افکن عراقی بر روی زمین منهدم می شوند. اکثر آشیانه های موجود در این دو پایگاه از بین می روند و یا خسارات زیادی می بینند. مخزن بزرگ سوخت پایگاه التقدم به طور کل منهدم می شود و همچنین باند فرودگاه التقدم نیز به طور کل منهدم و غیر قابل استفاده می شود.
با حمله به این دو پایگاه، حجم حملات بمب افکن های عراقی به طرز فاحشی کاهش یافت و برگ زرین دیگری به افتخارات نیروی هوایی و خلبانان تیزپرواز آن اضافه می شود.