گروه بین‌الملل مشرق - روسيه سابقه بسيار قدرتمندي در جاسوسي دارد و تاريخ جاسوسي در اين كشور به دوران حكومت سزارها بر اين سرزمين بازمي گردد. با اين حال بعد از سقوط اتحاد جماهير شوروي KGB كه يك سازمان جاسوسي قدرتمند با اختيارات نامحدود بود به سازمان هاي كوچك تري با اختيارات بسيار محدود تقسيم شد. اما اين محدوديت ها مدت زيادي به طول نينجاميد و از زماني كه ولاديمير پوتين (يكي از اعضاي سابق KGB) سكان قدرت را در روسيه به دست گرفت، سرويس اطلاعات جاسوسي خارجي (SVR) توانست بسياري از اختيارات و اقتدار سابق سازمان هاي جاسوسي را به دست آورد.

در حال حاضر مقامات آمريكايي بر اين باورند كه ميزان جاسوسي اين سازمان در آمريكا به ميزان فعاليت هاي جاسوسي آن در دوران جنگ سرد بازگشته است. «پيتر ارنست» مدير اجرايي موزه بين المللي جاسوسي در واشنگتن كه به عنوان مامور CIA بيش از سه دهه در رقابت هاي سازمانش با KGB حضور داشته اين باور را تاييد مي كند. ارنست در اين خصوص مي گويد: سازمان هاي جاسوسي روسيه امروز اگر مهم تر از گذشته نباشند كمتر از آن نيز نيستند و همانند گذشته از اهميت برخوردارند.


بعد از آمريكا، انگليس دومين كشوري است كه به شدت نگران ميزان فعاليت هاي جاسوسان روسي در اين كشور است. مقامات امنيتي انگليس بر اين باورند كه ميزان فعاليت هاي جاسوسي روسيه عليه انگليس همچنان در سطح دوران جنگ سرد قرار دارد. در همين خصوص «جاناتان اوانس» مدير سازمان ضدجاسوسي انگليس با اشاره به صرف هزينه هاي كلان و نيرو هاي فراوان براي مقابله با جاسوس هاي روسي تاكيد كرده كه هزينه هاي صرف شده در اين زمينه به همان اندازه ای است كه براي مقابله با القاعده به كار گرفته مي شود.

در واقع بايد گفت كه طي ساليان اخير سازمان هاي جاسوسي روسيه به يكي از قدرتمندترين گروه هاي سياسي در اين كشور تبديل شده اند. اين در حالي است كه بسياري از ماموران سابق KGB نيز بسياري از پست هاي كليدي كرملين را در اختيار خود گرفته اند. يك ضرب المثل قديمي در روسيه مي گويد: «هيچ چيزي مثل جاسوسي نيست.»


"اسنودن" نامی که این روزها حاشیه هایی برای دو دولت آمریکا و روسیه رقم زده است و دوباره ماجرای جاسوسی‌های روسیه را بر سر زبان‌ها انداخته است.

اگر به تاریخ جاسوسی در روسیه نگاه کنیم درخواهیم یافت ماجرای اسنودن برای بار اول نیست که اتفاق افتاده است و در طول تاریخ جاسوسان زیادی از غرب و آمریکا به سمت روسیه سرازیر شده اند.


"مشرق" در این گزارش سعی در معرفی چند تن از معروف‌ترین این جاسوس‌ها دارد که در زیر از نگاه‌تان می گذرد.


جاسوسی برای اتحاد جماهیر شوروی


ردولف ایوانویچ آبل

جاسوس ارشد سازمان جاسوسی شوروی موسوم به 'كا گ ب' در سال 1957 میلادی بود كه در آمریكا به اتهام انتقال اسرار نظامی به تحمل ۳۰ سال زندان محكوم شد.


اف. بی. آی دستگیری او را بزرگترین شاهکار خود می داند و بطور مفصل توصیف می کند که چطور طی 4 سال تلاش ورزید او را به تله بیاندازد.

او با پاسپورتی به نام کایوتیس وارد آمریکا شد و به نام امیل گولدفوس دستگیر شد. در موقع دستگیری خود را سرهنگ ابل معرفی کرد که نام دوست وهمفکر خوبش، رودولف آبل از لتونی بود که چندی پیش درگذشته بود.


کمبریج ۵

اگر اهل تاریخ باشید حتما نام «کمبریج ۵» را شنیده‌اید؛ چرا که داستان جاسوسی پنج دانشجوی دانشگاه کمبریج بریتانیا برای اتحاد جماهیر شوروی حکایتی معروف است.

این گروه دانشجویی به واسطه گرایش‌های کمونیستی جذب KGB شدند و در سال‌های جنگ دوم جهانی و در تمامی سال‌های دهه ۵۰ سده گذشته برای روس‌ها جاسوسی کردند.


کیم فیلبی، رهبر این حلقه بود که یکی از موفق‌ترین جاسوس‌های تاریخ لقب گرفته است. اعضای دیگر این گروه را دونالد مک‌لین، گای بورگس، آنتونی بلانت و جان کارن‌کراس در برمی‌گرفت.

مک‌لین، بورگس و فیلبی در دهه ۱۹۶۰ و زمانی که احساس کردند حلقه محاصره دستگاه‌های اطلاعاتی به دور آنان تنگ‌تر شده و امکان دستگیر شدن‌شان وجود دارد از بریتانیا گریخته و به اتحاد جماهیر شوروی وقت فرار کردند.

بلانت و کارن‌کراس در بازجویی‌ها به جاسوسی برای شوروی اقرار کردند، اما در دادگاه این اتهام را نپذیرفتند. کران‌کراس در روند محاکمه ادعا کرد تحت شکنجه اقرار کرده عضو پنجم گروه است.


به هرحال دادگاه رسیدگی‌کننده این دو را مجرم شناخت و با توجه به قوانین بریتانیا که حداکثر مجازات جاسوسی برای کشوری دوست ۱۴ سال زندان است به تحمل حبس محکوم شدند.

ملـیتـا نوروود

ملیتا در لتونی، از یک پدر و مادر کمونیست متولد شد. او دستیار به ظاهر بی ضرر مدیر یکی از مراکز تحقیقاتی اتمی بریتانیا بود که برای مدت 37 سال با خونسردی تمام، اسرار بمب های اتم این کشور را به روسیه گزارش می داد. در نهایت در سال 1999، چهره واقعی او آشکار شد.


ژولیوس و اتل روزنبرگ

ژولیوس و اتل روزنبرگ از کمونیست‌های آمریکا بودند که به ارسال اطلاعات هسته‌ای محرمانه ایالات‌متحده برای شوروی متهم شدند.این دو اولین بار در سال ۱۹۳۶ در مجمع کمونیستی یانگ ملاقات کردند و ثمره ازدواج آنان با هم دو فرزند بود.

ژولیوس در ۱۹۴۲ به خدمت سازمان اطلاعاتی شوروی (KGB) درآمد و خیلی زود به جاسوس ارشد شوروی در آمریکا تبدیل شد.

او به اطلاعاتی فوق‌محرمانه در مورد ساختار هواپیماهای جاسوسی U2 دست یافت که به سرنگونی یکی از این هواپیماها بر فراز خاک شوروی در ۱۹۶۰ منجر شد.


در طول دوره‌ای که ژولیوس با روس‌ها همکاری داشت، خیلی‌ها را برای جاسوسی به نفع شوروی به خدمت گرفت. او هزاران سند از سازمان هوافضای آمریکا (ناسا) را در اختیار KGB گذاشت.

یکی از کسانی که با ژولیوس همکاری داشت گروهبان دیویس گریس‌گلاس بود که در مرکز تحقیقات هسته‌ای لس‌آلاموس کار می‌کرد و اسناد زیادی را از طریق او در اختیار روس‌ها گذاشت.

دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا اولین‌بار در ۱۹۵۱ به روزنبرگ‌ها ظنین شدند. این زوج در ۱۹۵۳ به اعدام با صندلی الکتریکی محکوم شدند. این حکم همان سال در زندان سینگ‌سینگ به مرحله اجرا درآمد.

آنا چاپمن

آنا واسیلیونا کوشچینکو معروف به آنا چاپمن متولد 1982 در روسیه است. وی ساکن نیویورک بود تا اینکه در سال 2010 به همراه 9 تن دیگر به اتهام جاسوسی برای روسیه بازداشت و در تبادل زندانیان با روسیه به این کشور بازگردانده شد. پدر وی دیپلمات روسیه در سفارت این کشور در نایروبی پایتخت کنیا بود. همچنین براساس اخباری تأیید و تکذیب نشده، واسیلی کوشچینکو پدر وی، در زمان اتحاد جماهیر شوروی جزء افسران بلندپايه کا.گ.ب بود.


این مدل معروف روسی که در آمریکا مشغول به جاسوسی در لباس مدلینگ و تبلیغات بود با تن‌دادن به روابط جنسی، عامل جمع‌آوری اطلاعات برای سازمان جاسوسی خارجی روسیه یا SVR بود. زمانی که وی پس از دستگیری با جاسوسان آمریکایی مبادله و به روسیه بازگردانده شد مورد تقدیر ولادیمیر پوتین قرار گرفت. او با تکیه بر ظاهر زیبای خود، نفوذ بالایی در میان مقامات بلندپایه امریکا و کابینه اوباما دست و پا کرده و اطلاعات مختلفی به خصوص در زمینه فناوري به دست آورده بود.

چاپمن تا کنون دو بار ازدواج کرده است که هر دو همسر وی انگلیسی بوده‌اند. وی پس از بازگشت به روسیه و نگارش زندگی نامه خود، آن به قیمت 250 هزار دلار به حراج گذاشت. وی سپس در روسیه در همان حرفه مدلینگ لباس فعالیت خود را ادامه داد.

در سپتامبر 2010 ميلادي وی به عنوان رئیس شورای "محافظان جوان روسیه" منصوب شد. وی در این سمت، به آموزش جوانان روسی که قرار است در آینده افسران امنیتی این کشور شوند آموزش می دهد. زیرکی و ذکاوت از جمله ویژگی‌های این جاسوس بوده است و همین ذکاوت با وجود به دام افتادن وی در آمریکا، جان او را نجات داد. مأموران سیا پس از بازداشت وی ایراد اتهام جاسوسی به او، از یافتن مدرکی دال بر انتقال اطلاعات به روسیه ناتوان بودند.

الدریخ آمس

پرونده الدریخ آمس، آمریکا را تکان داد. آمس کارمند اداره ضدجاسوسی سازمان اطلاعاتی آمریکا (CIA) بود که سال ۱۹۹۴ و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به جاسوسی برای این رژیم متهم شد.

اولین ماموریت آمس در سیا، شناسایی جاسوسان شوروی در ترکیه بود و برای اجرای این ماموریت چند سالی در استانبول ترکیه اقامت گزید.

او به دلیل مشکلات مالی بعدها به دام KGB افتاد و جاسوس روس‌ها شد.

او بعدها به دفتر اروپایی سازمان سیا منتقل شد؛ جایی که به فهرست تمامی جاسوسان نفوذی آمریکا در KBG و ارتش سرخ دسترسی داشت.


اطلاعاتی که او در اختیار روس‌ها گذاشت به شناسایی و دستگیری حداقل صدنفر از جاسوسان آمریکا در شوروی سابق و مرگ ده نفر از آنها منجر شد.

اتهام او انتقال اطلاعات مربوط به جاسوسان غرب در شوروی در ازای دریافت ۴٫۶ میلیون‌دلار بود. دریافت همین پول و زندگی مجلل او عاملی شد برای به دام افتادنش.

سیا که از ۱۹۸۵ متوجه به دام افتادن جاسوسانش در شوروی شده بود به دنبال عامل درز اطلاعات به KGB بود. آمس عاقبت دستگیر و به حبس ابد محکوم شد.

او در حال پشت سر گذاشتن این حکم در زندان آلن‌وود در ایالت پنسیلوانیاست و هرگز مشمول عفو نخواهد شد.

ایرل ادوین پیتس

"ایرل ادوین پیتس" افسر ارشد اف بی آی بود که به جرم فروش اطلاعات طبقه بندی شده به روس ها در فاصله سال های ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۲ میلادی به تحمل ۲۷ سال زندان متهم شد.

کلاوس فوچس

زندگی فوچس دستمایه ساخت سه فیلم جاسوسی بوده است. فوچس آلمانی‌تبار که فیزیکدانی برجسته بود شهروندی ایالات‌متحده را داشت و در مرکز تحقیقات هسته‌ای لس‌آلاموس کار می‌کرد.

فوچس یکی از دانشمندانی بود که در تولید اولین بمب اتمی نقش به سزایی ایفا کرد و در پروژه تولید اولین بمب هیدروژنی هم مشارکت فعالانه‌ای داشت.

او در دوران تحصیل در آلمان و قبل از مهاجرت به آمریکا در دوره دانشگاه با فعالان حزب کمونیست آلمان رابطه داشت. او با روی کار آمدن نازی‌ها در سال‌های میانی دهه ۳۰ سده گذشته به بریتانیا گریخت و در آنجا دکترای فیزیک خود را گرفت.


برای مدت کوتاهی با برنامه تولید بمب اتم بریتانیا مشارکت داشت و در همین دوره بود که شروع به همکاری با KGB کرد.

در سال ۱۹۴۳ به آمریکا مهاجرت کرد و بلافاصله جذب پروژه منهتن برای تولید بمب اتم شد و کارش را در لس‌آلاموس شروع کرد.

به مدت دو سال اطلاعات محرمانه در مورد بمب هیدروژنی را در اختیار روس‌ها می‌گذاشت که در سال ۱۹۴۶ با رمزگشایی از پیام‌های محرمانه KGB دستگیر شد.

او به ۱۴ سال زندان محکوم شد که با گذشت ۹ سال آزاد شد. به زادگاهش آلمان بازگشت و تا زمان مرگش در سال ۱۹۸۸ از این کشور خارج نشد.

رابرت هانسن

"رابرت هانسن" كه از اواخر دهه 70 سده گذشته به خدمت سازمان اطلاعاتي آمريكا در آمده بود در سال 2001 و پس از لو‌‌رفتن نوار مكالماتش با يك جاسوس روس پس از 20 سال همكاري با KGB به دام افتاد.


سازمان ضدجاسوسي سيا پس از لو رفتن اين نوار هانسن را تحت نظر قرار داد و عاقبت هنگامي كه با رابط خود براي انتقال اطلاعات در پاركي در شمال ويرجينيا قرار داشت، بازداشت شد.

از نظر بسياري از كارشناسان اطلاعاتي هانسن يكي از موفق‌ترين جاسوس‌هاي دوجانبه و البته از مخرب‌ترين آنها در تاريخ ايالات‌متحده بوده كه ساختار داخلي سيا را براي روس‌ها برملا كرده است.

ویلیام كولتون میلای