براساس گزارش اخیر سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سوانح رانندگی نهمین عامل مرگ و میر در افراد است که عوامل مختلفی در وقوع آن دخالت دارد اما با اتخاذ اقدامات مناسب می‌توان از موارد آن کاست؛ این درحالی است که عنوان می‌شود سوانح جاده‌ای در سال 2020، دومین عامل مرگ و میر در سطح جان شناخته خواهد شد.

نباید از یاد ببریم که آمارها و گزارشاتی مبنی بر بیش از 19 هزارنفر کشته و 300 هزار زخمی سالانه در تصادفات جاده ای در کشور و یا به عبارتی دیگر آمار مرگ 2.7ایرانی در هر ساعت بر اثر تصادفات جاده‌ای سبب شده، آمار تلفات جاده‌ای ایران را 20 برابر استاندارد جهانی گزارش دهند و همین عامل همچنان نگرانی را بر جاده های کشور حاکم کرده است، این نکته را هم نباید فراموش کرد که تصادفات جاده‌ای دومین عامل مرگ و میر در کشور پس از حملات قلبی است.

به واقع تاکنون به چه میزان از رویکرد و فضای روایت‌گری به سمت عملیاتی کردن و برنامه ریزی اساسی پیش رفته ایم درحالی که همچنان شاهد تصادفات زنجیره‌ای و پی در پی در سطح جاده‌های کشور هستیم، در چند هفته اخیر نیز باید شاهد تصادفات اتوبوسی باشیم به حدی که جاده‌های ایران به عنوان کابوسی برای مسافران جاده‌ای تلقی شود.

شناسایی عوامل سه گانه تصادفات جاده‌ای

نقش انسان نقش برجسته ای است چراکه رفتارهای رانندگان، فرهنگ رانندگی، دغدغه های روزمره و غیره نقش بی بدیلی در رخ دادن سوانح جبران ناپذیر دارند. در عین حال این عامل نباید سبب غفلت از دیگر اضلاع این مثلث یعنی راه و وسائل نقلیه شود.

حادثه‌های خونین در پی خطاهای انسانی/ ارتباط عوامل انسانی با سوانح فاجعه‌آمیز

قطعا اگر راه‌ها و وسائل نقلیه ما از حداکثر ایمنی برخوردار باشد، قطعا می توان خطای انسانی را تا حدی پوشش داد چراکه اگر وسائل نقلیه به ویژه وسائل نقلیه سنگین مانند اتوبوس‌های ما از ایمنی لازم برخوردار نباشند حوادث فاجعه آمیزی چون حادثه تصادف دو اتوبوس ازادراه قم-تهران را به وقوع می‌پیوندد.

از جمله راهکار در ارتباط با عوامل انسانی می توان به، ایجاد بستر فرهنگی صحیح رانندگی برای نسل بعدی، آموزش صحیح قوانین به نسل حال حاضر، قدرتمند کردن پلیس و قوانین در ارتباط با اجرای دقیق قوانین و آموزش همگانی توسط رسانه ها به صورت مداوم و پیگیردر همه رده‌ها عنوان کرد ولی به واقع تا چه حد به این عوامل توجه شده که اگر هم توجهی بوده تنها به بررسی و روایت گری در زمان وقوع حوادث فاجعه آمیز و مرگ اتوبوسی ده‌ها نفر از هموطنانمان ختم شده است.

یکی از مبناهای توسعه پایدار حفظ جان انسان‌ها است درحالی که ما امروز به جای حفظ جان آن‌ها اتوبوس‌هایی فاقد کیفیت یا لاستیک‌های چینی وارد می‌کنیم که تنها همین دو عامل برای وقوع حوادث فاجعه‌امیز کافی است.

در هفته گذشته شاهد کشته شدن و مجروح شدن بیش از 80 نفر از هموطنانمان بودیم، درهمین حین کارگروه‌های ویژه ای از سوی دولت، مجلس و پلیس تشکیل شد اما جز اظهار تاسف، راهبردها، برنامه های کوتاه مدت و روایت گری چه نتیجه ای داشت؟

افزایش نرخ ارز بهانه استفاده از لاستیک های چینی/ بیش از 80 کشته و مجروح در پی استفاده از لاستیک‌های چینی

جای این سوال باقی است که اگر باز هم شاهد مرگ‌های اتوبوسی در سطح کشور باشیم این عوامل و دست اندرکاران توجیهی برای تصادفات و علل‌ آن دارند؛ جای این سوال هم باقی است که چرا افزایش قیمت ارز بهانه‌ای برای واردات لاستیک‌های بی کیفیت چینی عنوان می‌شود آیا قیمت این لاستیک‌ها برابر قیمت جان45 نفر ایرانی است؟

بنابراین نباید فراموش کنیم حال که عزم جدی و حساسیت لازم به منظورهمکاری و تعامل نسبت به پیشگیری از سوانح جاده ها یا همان عامل دوم مرگ و میر کشور در دولت، مجلس و پلیس وجود دارد، مردم انتظار برنامه‌های عملیاتی و استراتژیک را خواهند داشت.

اما دغدغه‌های روزمره نیز در خطاهای انسانی و تصادفات جاده‌ای به ویژه میان رانندگان وسائل نقلیه سنگین عامل موثری بوده و نقش بسزایی دارد. به گونه‌ای که تنها عصبانیت بیش از حد یک راننده می‌تواند سبب تصادفی جبران ناپذیر شود، از سویی دیگر خواب‌آلودگی و عدم رعایت قوانین مانند سبقت‌های غیر مجاز نقش موثر و شاید جدی در تصادفات دارند.

امروزه شاهدیم که متاسفانه برخی از رانندگان اتوبوس های جاده‌ای خود را حاکم جاده و بهترین راننده می دانند و جاده را نیز به عنوان مسیر مسابقه رانندگی در نظر می گیرند که در پی همین عوامل مخاطره آمیز سوانحی جبران ناپذیر اتفاق می افتد.

براساس آمار مرگ و میر بر اثر تصادفات جاده‌ای از سال 79 تا 88، 235 هزار و 50 نفر جان خود را از دست داده‌اند و این در حالی است که در 10 سال گذشته تنها 986 نفر بر اثر سوانح هوایی جان خود را از دست داده‌اند.

لغو پرواز؛ عامل مرگ ناتمام در ارومیه

اما در هفته گذشته شاهد این مسئله هم بودیم که لغو پرواز سبب شد برخی مسافران که کار ضروری داشتند به صورت زمینی به مقصد خود عزیمت کنند.

یک خبرنگار در همین رابطه به خبرنگار تسنیم اظهار کرد: چندی پیش بلیط رفت به سمت اردبیل گرفتم اما روز پرواز بعد از یک ساعت از زمان استقرار مسافران در هواپیما و حتی رسیدن به فرودگاه اردبیل اعلام شد که به علت بدی آب و هوای اردبیل پرواز به ناچار به مهرآباد باز‌می‌گردد.

وی افزود: همین عامل سبب شد که بنده به همراه یک دانشجوی حقوق، یک خبرنگار و یک سرهنگ بازنشسته نیروی انتظامی به صورت زمینی با یک دستگاه خودروی تاکسی بین شهری مسیر تهران – اردبیل را طی کنیم که البته حوادث این مسیر زمینی کم از سوانح جاده ای نبود، چراکه در حین طی مسیر متوجه عدم رعایت قوانین از سوی راننده اتوبوسی شدیم که وی نه تنها قانون را رعایت نکرده بلکه خودرو‌های دیگر را با حرکات مخاطره آمیز به سمت حاشیه جاده هدایت می‌کرد.

این خبرنگار خاطرنشان کرد: از این رو ما چهار سرنشین خودروی تاکسی در اولین پلیس راه از وی شکایت کردیم که همین عامل سبب شد راننده و کمک راننده اتوبوس، خودروی تاکسی را نگه داشته و به نزاع با راننده بپردازند به حدی که مجددا ما چهار سرنشین این خودرو مجبور به شکایت از این رانندگان اتوبوس در نخستین پاسگاه نیروی انتظامی شدیم. 

وی تصریح کرد: حال می بینید که لغو پرواز هوایی هم می تواند سبب بروز سوانح جاده‌ای شود که البته علل آن می تواند خطاهای انسانی، راه‌ها و وسائل نقلیه باشد هرچند که ما در این جاده مرگ دچار خطاهای انسانی از سوی راننده اتوبوس شدیم و چه بسا راننده قصد مجروح کردن و حتی کشتن راننده خودروی تاکسی را داشت.

در عین حال باید به برخی عادات رانندگان هم توجه داشت که خود سبب افزایش و تشدید آمار تصادفات شده است. از جمله این عادات می توان به صحبت و توجه به همراه در حین رانندگی، خوردن و نوشیدن در حین رانندگی، عدم رعایت فاصله ایمنی و توجه نکردن به سرعت، حرکات نمایشی در حین رانندگی، بی توجهی به علائم راهنمایی رانندگی، صحبت با تلفن همراه در حین رانندگی، جر وبحث در داخل خودرو و خوردن شربت و یا قرص‌های مسکن و خواب آور اشاره کرد.

قطعا رسانه‌ها و پلیس و دیگر نهادهای فرهنگی و اجتماعی باید در راستای تصحیح فرهنگ رانندگی در سطح کشور به ویژه میان رانندگان جاده‌ای برآیند به گونه ای که بتوانیم از تصادفات مرگبار و خونین جاده‌ها پیشگیری کنیم.

یکی از مولفه‌های کشورهای توسعه یافته نگاه به تمام حلقه‌ها و علل است درحالی که در کشورهای درحال توسعه تنها به حلقه آخر نگاه می کنند و چه بسا همین سبب افزایش آمار و تکرار حوادث می‌شود.

قطعا می‌دانیم که تصادفات در نتیجه همه اتفاقات گذشته است از این رو باید فرهنگ سازی از همان دوران کودکی و تحصیل آغاز و به رده‌های میانسالی و بزرگسالی ادامه پیدا کند چراکه اگر کودک و دانش‌اموز ما فرهنگ درست رانندگی را ندانند در بزرگسالی، خود سبب به وقوع پیوستن بسیاری از حوادث می‌شوند.

راه‌ها دومین عامل تصادفات در سطح دنیا و البته ایران است، شاید اگر راه ها از ایمنی حداکثری برخوردار باشد تاثیر خطاهای انسانی و وسائل نقلیه نیز کاهش و در اثر آن تصادفات جاده‌ای کاهش پیدا کند که البته این درحالی بوده که جاده‌های ایران از ایمنی حداکثری برخوردار نیست.

طلسم بهترین آزادراه کشور/ 44 کشته و 45 مجروح در بهترین آزاد‌راه کشور

تنها می توان در این راستا به یکی از مهمترین شاهراه ها و بهترین آزادراه های کشور که همان آزادراه تهران-قم است، اشاره کنیم که شایداز آن بتوان به عنوان جاده طلسم شده نام برد. در هفته گذشته شاهد تصادفات زنجیره‌ای و البته اتوبوسی بسیاری در این آزاد راه بوده‌ایم به گونه ای که ظرف مدت سه روز تصادف دو دستگاه اتوبوس در یک روز به همراه 44 کشته و 45 مجروح، تصادف زنجیره‌ای 21 خودروی سواری در روز دیگر و تصادف زنجیره‌ای دیگری همراه با 17 مجروح را شاهد بودیم.

بر اساس گزارشات اطلاح نقاط حادثه خیر در سطح جهان سبب پیشگیری 30 تا 40 درصدی از تصادفات می‌شود، حال جای این سوال مطرح می شود که چرا درعین حال شناسایی بیش از 2000 نقطه حادثه خیز در سطح کشور همچنان شاهد تصادفات زنجیره‌ای و خونین در سطح جاده‌های اصلی کشور هستیم؟

البته دست اندرکاران حوزه راه و راهنمایی و رانندگی بودجه را بهانه عدم رفع نقاط حادثه خیز می‌دانند، که قطعا جان یک انسان ضرر‌ها وهزینه‌های بیشتری به نسبت هزینه رفع یک نقطه حادثه خیز در سطح جاده‌ها رقم می‌زند.

وسائل نقلیه عامل دیگر تصادفات به ویژه در سطح جاده‌های کشور است. از جمله راهکارهای کاهش آمار تصادفات در اثر این عامل می توان به تعیین استانداردهای جهانی برای خودروسازان و نظارت دقیق آن، گرفتن قرامت از خودروسازان در تصادفاتی که خودرو در آن نقش دارد، سامان دادن خودروهای موجود و ناایمن کشور به سمت ایمنی و ایجاد شرایط توسعه ورقابتی با خودروسازان جهانی در کشور در جهت ارتقای ایمنی خودروها اشاره کرد.

حال اگر تنها به وسائل نقلیه سنگین بپردازیم، متوجه خواهیم شد که چه میزان از تلفات جانی کشور در چند سال اخیر مربوط به وسائل نقلیه سنگین بوده است.

از واژگونی اتوبوس‌های راهیان نور تا تصادفات متعدد اتوبوس‌های اسکانیا/ اتوبوس‌های مرگ همچنان در ایران سفر‌ می‌کنند

تا سال گذشته همواره اخبار رسانه‌ها پیرامون واژگونی اتوبوس‌های راهیان نور را می‌شنیدیم اما در یک سال گذشته بیش از این شاهد اخبار واژگونی یا تصادفات خونین در اثر نقص فنی توسط اتوبوس‌های اسکانیا هستیم، به راستی چه کسانی مسببان اصلی واردات این اتوبوس‌های فاجعه‌آمیز هستند.

شاید به نوعی این اتوبوس ها نسل دوم هواپیما‌های توپولوف تلقی می شوند زیرا تلفات در اثر تصادف این اتوبوس‌ها همواره قابل توجه بوده است.

خبرگزاری ایسنا چندی پیش در گزارشی به سوانح جاده‌ای حاصل از این اتوبوس ها پرداخته بود که در ذیل به چند سانحه خونین توسط اتوبوس‌های اسکانیا و به تعبیری دیگر اتوبوس‌های مرگ به وقوع پیوسته، آمده است:

این حوادث تنها بخشی از سوانح مربوط به این اتوبوس‌های وارداتی است؛ حال در حادثه اخیر اتوبان قم-تهران هم که هردو دستگاه اتوبوس اسکانیا بودند علت حادثه نقص فنی و ترکیدگی لاستیک‌های چینی عنوان شده است.

برخی از مسئولان در پاسخ به اینکه چرا اتوبوس‌های مسافربری از لاستیک‌های بی کیفیت چینی استفاده می‌کنند؟ اظهار کردند به دلیل افزایش قیمت ارز و به تبع آن افزایش قیمت لاستیک‌های با کیفیت بالا، رانندگان به ناچار از این لاستیک‌ها استفاده می‌کنند.

آیا قیمت لاستیک چینی برابر جان یک انسان است؟

اما جای این سوال باقی بوده که آیا ضرر‌های روحی و مالی هر یک کشته در اثر این سوانح 10 برابر قیمت یک لاستیک با کیفیت نیست؟ 

امروز متاسفانه ما قیمت ارز را بهانه‌ای برای واردارت این لاستیک ها قرار داده ایم درحالی که میزان خسارات جانی در اثر استفاده از این لاستیک‌ها بیش از واردات ما بوده است.

جدا از ضرر‌های روحی و مالی برای کشته شدگان و بازماندگان، آثار حقوقی تصادفات یعنی جبران ضرر و زیان‌های ناشی از تصادفات نیز باید مدنظرگرفته شود که از جمله این ضرر‌ها می توان به هزینه‌های ناشی از تصادف خودرو و یا هزینه‌های بیمارستانی و حتی ضررهای معنوی در پی تصادف چون بازداشت راننده و زندانی‌شدن وی اشاره کرد که از نظر روحی لطمه‌های زیادی به خود راننده و خانواده‌اش می‌رساند.

سخن پایانی

به راستی تاکنون نتیجه اطلاعات جمع‌آوری شده پس از هریک از حوادث چه میزان در پیشگیری از تصادفات اثر گذار بود و در راستای این اطلاعات چه تدابیری اندیشیده شده است؟

قطعا توقع مردم کشور از تمام مسئولان به ویژه دست اندرکاران حوزه راه و ایمنی این است که تنها به اظهار تاسف و چند اقدام کوتاه مدت اکتفا نکنند بلکه برای پیشگیری از سوانح بیشمار جاده‌ای به‌ویژه در حوزه حمل و نقل عمومی و خودروهای سنگین راهکارها و برنامه‌هایی بلندمدت تدوین و اجرا کنند. به طور یقین مردم امروز که حساسیت تمام ارکان کشور را نسبت به این موضوع مشاهده می کنند در صورت رخ دادن حادثه‌ خونین دیگری، هیچ توجیهی را نخواهند پذیرفت.