اما سبك و آسوده خاطر بر مي‌گردند.بي سبب نيست كه هر سال زائران بي‌شماري به اين درگاه روي مي‌آورند.از اقصي نقاط دنيا گرفته، تا مجاوراني كه در چند قدمي اين بارگاه اقامت دارند.زائر كه زياد مي‌شود، خدمت هم بايد گسترده شود. از توسعه در حريم حرم تا خدمت به رسم عاشقي!
اينجا هر چه هست عشق است، از زيارت تا خدمت!
آنها كه كمر همّت به خدمت بسته اند، كم نيستند. از توليت عظماي آستان قدس رضوي گرفته كه خود را خادم زائرين اين قطعه بهشت مي‌داند تا مرداني كه هر كدام منشاء اثر بوده اند در خدمت رساني مطلوب.در اين مسير عده‌اي پيشتازند. توفيق بيشتري را كسب كرده‌اند و به رسم ادب، جبین بر آستان ارادت سائيده‌اند.
از گلدسته‌هاي رفيع تا گستره ي صحن جامع رضوي.
از تحكيم سر در ساعت و نقاره‌خانه، تا كار در عمق زمين و نقش عشق بر ديواره‌ها و سقف رواق دارالحجه، از شكوه رواق امام خميني (ره) تا قلب تپنده اين مجموعه قدسي، ضريح مطهر رضوي. از خدمت به شفايافتگان و در راه ماندگان تا تسلي قلب هاي كوچك كودكان جدا مانده از پدر و مادر، ....
هر جا نشاني از خدمت است، نام او نيز در جرگه خادمان حريم دوست به ميان مي‌آيد!
او خود بزرگترين افتخارش را خادمي حضرت رضا عليه السلام و نقطه عطف سا لهاي خدمت را تعويض و نصب ضريح مطهر مرقد سلطان سرير ارتضاء مي‌داند.
خاطرات آن روزها جذاب و شنيدني است؛ آن هم از زبان مهندس مهدي عزيزيان.
هرچند در حال حاضر به عنوان رئيس هيأت مديره و مديرعامل سازمان اقتصادي رضوي به خدمت مشغول است اما همچنان خادم امام رضا (ع) است.
پیروزی انقلاب و لزوم تغییرات اساسی در آستان
از نحوه ی ورودتان به آستان قدس بفرمایید و اینکه در این سال ها در کدام بخش ها خدمت کرده اید؟
آستان قدس رضوي مجموعه‌اي عظيم است كه در جنبه‌هاي مذهبي، اجتماعي و اقتصادي فعاليت مي‌كند. بزرگي اين مجموعه و سيستمي كه براي اداره امور آن به كار گرفته مي‌شود، متفاوت با سازمان هاي ديگر است.
در رأس اين تشكيلات توليت عظمي قرار دارد و منابع اداره امور هم از محل نذورات و موقوفات است كه واقفين براي كارهاي مختلف و براي نيات خاص وقف كرده اند.
سال ۱۳۶۱ فرصتي فراهم شد تا در آستان قدس رضوي مشغول به كار شوم.
هنوز چند سالي از انقلاب اسلامي نگذشته بود و چون قبل از انقلاب اسلامي آستان قدس رضوي مستقيماً زير نظر شاه اداره مي‌شد، مديراني هم كه اداره امور را به دست داشتند مشخصه‌هاي شاهنشاهي را داشتند و پس از پيروزي انقلاب اسلامي تغييرات كلّي و اساسي در آستان قدس به وجود آمد.
آدم هايي كه مشغول به كار شدند، بايد كارهاي جديدي را انجام مي‌دادند. كارهايي متناسب با شرايط انقلاب و خواست مردم.
من هم كه در ابتدا به عنوان معاون اداري مشغول به كار شدم برنامه ريزي‌هاي جديدي براي چارت تشكيلات آستان قدس و سيستم اداري انجام دادم.
تغييرات ايجاد شده از جمله ايجاد معاونت فرهنگي، معاونت تبليغات، معاونت فني و معاونت اماكن و نيز برخي از سازمانهاي مستقلي كه در اداره مركزي ايجاد شد، حاصل اين نگاه جديد بود كه اتفاق افتاد.
هشت سال در معاونت اداري خدمت كردم و طي اين مدت معاونت‌هايي كه اشاره شد ايجاد و ساختار آنها نيز منظم شد.
پس از اين هشت سال با توجه به اينكه اماكن متبركه از حساسيت خاصي برخوردار بود و نياز به اين داشت كه براي خدمت رساني به زائرين روشهاي مناسب و جديدي طراحي و اجرا شود از اواسط سال ۱۳۶۸، به عنوان معاون اماكن متبركه ادامه خدمت دادم.
خدماتي كه امروز به زائرين گرانقدر حضرت رضا عليه السلام ارائه مي‌شود، طي سال هاي ۷۰-۶۹ پايه ريزي شد.
و طي يازده سالي كه در معاونت اماكن متبركه بودم؛ برنامه‌ريزي هاي منظمي كه براي خدمات به زائرين انجام شده به اجرا درآمد.
ايجاد دفاتر رسيدگي به امور گمشدگان، آگاهي حرم مطهر، اداره تسهيلات زائرين خدمات به درراه‌ماندگان، زيارت سالمندان، دفاتر اشياء گمشده، ايجاد يك سيستم منظم براي توزيع دعوتنامه‌هاي مهمانسراي حضرت رضا عليه السلام، دفتر شفاء يافتگان تعريف آئين نامه خدمت در حرم مطهر براي خادمان و نظم بخشيدن به خدمات كفشداري، زيارت نامه خواني و...
حاصل سال هايي بود كه در اماكن متبركه خدمت كردم.
بعد از آن هم از اواسط سال ۱۳۷۹ به عنوان مديرعامل سازمان عمران و توسعه حريم حرم حضرت رضا عليه السلام، كه مجري و طراح توسعه و ساخت و سازهاي اطراف حرم بود، خدمت كردم.
ايجاد صحن‌ها و رواق‌هاي جديد بود براي آنكه زائرين حرم مطهر در فضايي معنوي و با آرامش خاطر به زيارت مشغول شوند.
صحن‌هاي غدير، كوثر، هدايت و صحن جامع رضوي كه گسترده ترين صحن در حرم مطهر است.
رواق‌هاي دارالحجه، امام خميني (ره)، رواق‌هاي زير بست‌هاي بالا و پايين، رواق شيخ طوسي و رواق شيخ حر عاملي، دارالحكمه و برخي ديگر، بست‌ها، ورودي‌ها و خروجي‌هاي حرم مطهر كه در حال حاضر زائرين از آن استفاده مي‌كنند، حاصل خدمت در اين سال ها بوده است.
طرح توسعه حرم مطهر و ساخت و سازهاي داخل اين مجموعه كه تمام شد، از ارديبهشت ماه سال ۱۳۸۷ به سازمان اقتصادي رضوي آمدم و تا حال حاضر مشغول به خدمتم، تا در آينده چه پيش مي‌آيد...
ضریح ۴۰ ساله دیگر پاسخگو نبود
گويا مسئوليت ساخت و تعويض ضريح مطهر رضوي هم با شما بوده است ؟
بله، آبان ماه ۱۳۷۹ در سازمان عمران و توسعه حريم حرم حضرت رضا عليه السلام مشغول به كار شدم و در دي ماه ابلاغ شد كه مسئوليت تعويض ضريح و نصب ضريح پنجم به عهده من است.
دليل اصلي تعويض ضريح مطهر چه بود؟
در واقع طرح تعویض ضریح از همان سال های ۶۰ و ۶۱ با دستور تولیت عظمی آستان قدس رضوی حضرت آیت ا... واعظ طبسی در دستور کار قرار داشت که انفجار حرم و کهنه شدن و سائیدگی انجام را تسریع کرد. ضریح قبلی که توسط اصفهانی ها ساخته شده بود در زمان پهلوی نصب شده و موقع تعویض حدود ۴۰ سال عمر داشت و الان در موزه حرم قرار دارد.
بر اساس همین دلایل بود که دستور داده شد طرح های متفاوتی آماده و یکی انتخاب شود. هنرمندان مختلفی طرح دادند برای شکل قلم زنی که در ظاهر دیده می شود. و از بین طرح های ارائه شده نهایتاً طرح آقای فرشچیان زیبا تر و مناسب تشخیص داده شد و مورد استفاده قرار گرفت.
ضریح مطهر قدیمی (ضریح چهارم) از روزی که ساخته شد تا روزی که آن را عوض کردیم حدود ۴۰ سال قدمت داشت. ضمن این که در انفجاری که در حرم اتفاق افتاده بود ضریح آسیب دیده بود، خصوصا درِ ضریح برای باز و بسته کردن و غبار روبی مشکل داشت. بدنه ضریح هم که ورق قلم زنی شده نقره بود به لحاظ قدمت، خیلی از قسمت هایش رفته بود و تیز شده و دست زائران را زخمی می کرد. از طرف دیگر، طهارت و کُر گرفتن آن ضریح هم کار سخت و مشکلی بود. اگر به عکس های قدیمی مراجعه کنید آن قلم زنی خوب و برجستگی ها همه از بین رفته بود.
داخل این ضریح قبلی که ما برداشتیم ضریح دوم قرار داشت. واقف آن ضریح شاهرخ، فرزند رضا قلی میرزا، فرزند نادر شاه افشار و نوه شاه سلطان حسین صفوی است که وقف کرده بوده به نصب بر قبر مطهر و بر همین اساس همان جا داخل ضریح بود و ضریح قبل را هم روی آن گذاشته بودند. خب یکی از مشکلات کار، وقف بودن این ضریح بر مرقد مطهر بود که با توجه به نیت واقف مجبور بودیم آن را حفظ کنیم. کما اینکه در مرتبه ی قبلی نصب ضریح نیز چنین کرده بودند. ما هم با تدبیری که شد تصمیم گرفتیم فضایی را ایجاد کنیم و آن ضریح فولادی را منتقل کردیم به طبقه زیرین و در سرداب مطهر حضرت رضا (ع) نصب است.
کمی از اتفاقات و وقایع روزهای تعویض ضریح برایمان تعریف کنید؟
ضریح قبلی (چهارم) را که برداشتیم، برای نصب ضریح جدید، کف روضه منوره را جمع کردیم. بتن جدید ریخته شد و با توجه به ابعاد، وزن و فشارهایی که وارد می شود. فونداسیون مناسب برای نصب ضریح جدید آماده شد. سنگ های قدیمی باید برداشته می شد. محدودیت ابزارآلات بنایی و نیز محدودیت زمانی و با توجه به اینکه مردم از زیارت حضرت رضا (ع) محروم بودند کار خیلی سخت بود.
چرا که مردم می آمدند پشت دیوار ها و صدای گریه و ضجه شان را می شنیدیم. برای ما که داخل بودیم و صداها را می شنیدیم سخت بود. برای همین هم دوست داشتیم زودتر انجام می شد که شد. انجام کار در عرض ۵۵ روز، یک معجزه بود. اگر الان به من بگویند برای چنین کاری چقدر وقت لازم است می گویم شش ماه.
همه چیز محدود بود، آوردن ماشین آلات در حرم محدودیت داشت و شاید امکان نداشت. یک زمانی است که امکانات نداری ولی یک زمانی از امکانات نمی توانی استفاده کنی. برای ما استفاده از امکانات مقدور نبود. محدودیت ها کار را سخت می کرد. مثل درهای حرم که محدودیت اندازه دارند و یا اینکه از روی سنگ های مرمر که نمی شود ماشین عبور داد چرا که می شکند.
خاطره ای از آن زمان به یاد دارید؟
اگر الان بگویم که هر لحظه آن روزها خاطره بوده بیراه نیست. این یک اتفاق قابل تکرار نیست. یک اتفاق تاریخی است. اینکه در بین این همه مهندس و معمار مسلمان و شیعه در جهان این توفیق نصیب من شد خود مسئله مهم و بزرگی است.
زماني كه كار بتن‌ريزي و كف‌سازي روضه منوره به اتمام رسيد، قبل از نصب اسكلت ضريح مطهر، لازم بود سنگ مضجع شريف که از مرمر يكپارچه تهيه شده و حدود ۳ تا ۵/۳ تن وزن داشت، بر روي مرقد مطهر نصب شود.
با تأكيد توليت محترم، همه كساني كه در اين پروژه همكاري داشتند بايد با وضو سر كار حاضر مي‌شدند و با سكوت و كمترين حرف به انجام وظيفه مشغول مي‌شدند. جز صداي ابزار و وسايل صداي ديگري در فضا نبود.
براي نصب اين سنگ، توليت عظماي آستان قدس رضوي از مقام معظم رهبري دعوت كردند كه در اين مراسم حضور داشته باشند.
روز نصب سنگ مضجع، رهبر معظم انقلاب اسلامي، توليت عظماي آستان قدس رضوي و جمعي از دست اندركاران حضور داشتند. سكوت خاصي حكمفرما بود.
در حضور ايشان نصب سنگ مضجع انجام شد و رهبر انقلاب هم پس از زيارت تشريف بردند.
بهترین
خاطره من هم مربوط به آن روزی است که قرار بود ضریح جدید افتتاح شود. خیلی
ها فکر می کردند که به آن ساعت مقرر نخواهد رسید. البته کارها همه بر اساس
زمان بندی و ساعت به ساعت تعریف شده بود. بخشی از نصب کتیبه «هل اتی» باقی
مانده بود و نصب درب ضریح مطهر جزو کارهای آخر بود. برای خیلی ها غیر قابل
باور بود که قبل از مراسم افتتاح که روز عید قربان و مصادف بود با ۱۶
اسفند، تا قبل از اذان صبح کارها انجام شود. به لطف خدا همه کارها انجام
شد. بعد که همه رفتند بیرون گل های بالای ضریح را گذاشتیم و در ضریح مطهر
را قفل کردم و نماز صبح را خواندنم و بعد نماز شکر هم به جا آوردم که هم
توفیق اش نصیب شد و هم این که به موقع تمام شد و با دعوتی که از قبل شده
بود، با حضور رهبر معظم انقلاب اسلامی، تولیت عظمی آستان قدس رضوی و بزرگان
نظام درب روضه منوره به روی زائران مشتاق باز شد.
از کارهای غیر ممکن وسختی های تعویض ضریح بگویید، شد که خسته شوید؟
خیر این طور نبود، هر مسئله ای بود خود حضرت کمک می کردند. یکی از آن کارها آوردن سنگ یک تکه مضجع شریف، آن هم از صحن جمهوری اسلامی بود. شما حساب کنید که این سنگ به این بزرگی و با وزن ۳.۵ تن را چطور از این پله ها و درها عبور دادیم. چوب گذاشتیم زیرش، غلتاندیم و هل دادیم و در حقیقت با کارهایی ابتدایی سنگ را به مقصد رساندیم. نه اینکه امکانات نبود، بلکه در آن شرایط و با آن وضعیت امکان استفاده از آنها نبود. کدام موتور و ماشینی را از پله ها و درهای رواق های منتهی به روضه منوره می توانستیم بیاوریم داخل؟
زمانی اهرام ثلاثه مصر را که در فیلم ها می دیدم می گفتم آنها چه عقل هایی داشته اند که توانسته اند این سنگ ها را در سطح صاف حمل کنند و سخت تر اینکه به ارتفاع بالا ببرند. ما هم با بالابر و جرثقیل نمی توانستیم سنگ ها را به حرم ببریم. سقف ضریح مطهر را نگاه کنید، می بینید یک کار هنری است و این سقف حدود یک و نیم تا دو تن وزن دارد. این سقف باید در ارتفاع ۴ و نیم متری نصب می شد و برای همین داربستی را نصب کردیم و به کمک بالابرهای زنجیری ۱۵ نفر ۱۵ تا زنجیر را هم زمان کشیده اند و سانت به سانت بالابرده اند. با این ابتکارها توانستیم کارهایی هم که نمی شده را انجام دهیم. همه کارها ابداعی بوده به طوری که گاهی بدون ابزار و برخی اوقات با استفاده از ابزار موجود کارها انجام شده و در وقت مناسب هم به اتمام رسیده است.
توسعه حرم تمام شده است
ساخت و سازهایی که در حرم در حال انجام است هم برای مشهدی ها و هم برای دیگر زوار جای سوال دارد. تا آنجایی که به یاد داریم حرم در حال گسترش و توسعه بوده است، و این سوال مطرح است که این توسعه تا کجا می خواهد ادامه یابد؟ و این توسعه برای پیش بینی چه تعداد زائر می باشد؟
این گونه که سوال شد نیست. طرح توسعه حرم با برنامه ای که مجری آن من بوده ام تمام شده است. قبل از من هم مدیرانی بوده اندکه زیرگذر را ایجاد کرده اند و بعضی از صحن های قدیمی تر و غیره را ساخته اند. طرح توسعه حرم در دهه ۸۰ به اتمام رسیده است و از آن چه که هست جلوتر نمی رود. تا خیابان های شیرازی و امام رضا (ع) و طبرسی و نواب صفوی به همین شکلی که هستند می مانند.
فضای فعلی حرم جوابگوی چه تعداد زائر است؟ تاکنون که به همه کسانی که آمده اند جوابگو بوده است.
در طرح توسعه حرم مطهر رضوی صحن جامع رضوی با وسعت ۶۰ هزار متر مربع، با احتساب اقامه نماز برای دو نفر در هر متر مربع، ۱۲۰ هزار نفر گنجایش دارد و برای نشستن زائرین جوابگوی ۱۸۰ هزار نفر می باشد. به همین ترتیب سهم هر صحن را می توان حساب کرد. حرم مطهر تمام زائران را حتی در ایام سال تحویل جوابگوست.
فضای حرم مطهر در فضای باز و سرپوشیده جوابگوی تمام زواری که
الان می آیند هست. کاری که من کردم، به جای توسعه در سطح با طراحی و ابداع،
در عمق پیش رفتیم و این اولین باری است که این سبک ایجاد شده است. به نحوی
که وقتی از بالا نمی توانستیم جلو برویم زیر صحن انقلاب اسلامی را خالی و
رواق امام خمینی (ره) را دو طبقه کردیم. خالی کردن زیر صحن ها و زیر سردرها
با وجود محدودیت ها خیلی سخت بود اما ماهرانه این کار انجام شد تا همه
فضاها قابل استفاده باشند. در آینده باید برای همه صحن ها نیز این کار
انجام شود. ما حتی زیرسر در های نقاره خانه و سر در ساعت را نیز خالی
کردیم.
اجازه نداریم معماری ایرانی را عوض کنیم
چرا در حرم امام رضا (ع) مانند مسجد النبی فقط یک صحن بزرگ نداریم؟
معماری ما اسلامی و ایرانی است و در هر ملتی سبک و سیاق معماری متفاوت است. هرکشوری و ملتی فرهنگی دارد. اما آنها از سبک خاصی در معماری پیروی نمی کنند و هنر و معماری ما را ندارند. خیلی ها می گویند چه می شد ما صحنی را درست می کردیم که همه در آن جای بگیرند، خب معماری ما اینگونه نیست. معماری ما ضابطه و سلیقه و اصول دارد. ما نمی توانیم کارهای آنجا را - مدینه و مکه – را در اینجا پیاده کنیم. وقتی که صحن عتیق یا انقلاب اسلامی را داشتیم، وقتی صحن آزادی و مسجد گوهر شاد را داشتیم، کسی نمی تواند معماری و روندی که متعلق به فرهنگ و اجدادمان است را عوض بکند و چیزی غیر معمول و غیر اصولی را ایجاد کند. می توانیم جزئیاتی را اضافه کنیم مثلا طرح های کاشیکاری ها، رنگ ها و قوس های صحن ها و بست ها جدید است اما روند معماری گذشته و اصول حفظ شده است.
به طور مثال رواق امام خمینی (ره) مجاور مسجد گوهر شاد است ما باید همبستگی و پیوستگی این رواق با مسجد گوهر شاد را حفظ می کردیم.
اثر بی نظیری بنام «دارالحجه»
رواق دارالحجه در دوره ی مسئولیت شما ساخته شد؟
بله، رواق دارالحجه یک اثر بی نظیر است در معماری ای که مختص این اماکن است. کار بی نظیر و جدیدی است. با اینکه هم همتا ندارد و هم فکر جدید دارد، وقتی وارد فضای دارالحجه می شویم با کارهای دیگری که در حرم مطهر است احساس بیگانگی نمی کنیم و هم اینکه با رواق ها و کارهای دیگر حرم بیگانه نیست. همان ها است اما با نگاه جدید تر و به خاطر این کار جدید، اینجا را بیشتر می پسندیم.
آستان قدس از روند ساخت و سازهای هتل و مجتمع های تجاری اطراف حرم رضایت دارد؟ ساختمان هایی با این ارتفاع حریم حرم را دچار خدشه نکرده است؟
به عنوان شخصی که در این حوزه کار کرده و در جایگاه یک کارشناس و کسی که کارهایی را در حرم انجام داده است؛ نه به عنوان سخن گوی آستان قدس می گویم ما متصدی کارهای شهری نبوده ایم. ما در آنجا محدوده قدسی داریم و خیابانی ۲۰ متری دور تا دور حرم کشیده شده و آن مفصل حریم شهر با حرم مطهر است. کسی که آن سوی این مفصل مدیریت می کند شهرداری است، مسکن و شهرسازی است، مدیریت شهری است که اجازه ساختمان سازی و اجازه نو کردن خیابان های قدیمی را می دهد.
امروزه انتقادها زیاد شده که چرا در جوار حرم مطهر ساختمان هایی با تعداد طبقات زیاد ساخته می شود و از طرف دیگر یک نگاه هم مطرح است که می گوید باید خیابان ها نوسازی شود. تا نوسازی حرم به جلوه بیاید. باید نوسازی اطراف حرم مطهر با نوسازی اماکن متبرکه هم خوانی داشته باشد تا به چشم بیاید.
هیچ کاری در این باره و برای مجوزهای ساخت و ساز در اطراف حرم نمی توان کرد؟
چرا شهرداری می تواند بگوید نماسازی خارج از این قالب ها نباشد و رعایت معماری همگون با اماکن مقدس بشود. اما از آن طرف حق هرکسی هم هست که برای ملکش تصمیم بگیرد. نوسازی بافت های قدیمی در شرکت مسکن سازان ثامن تعریف شده است که آن هم مدیریتش با شهرداری و وزارت مسکن و شهرسازی سابق می باشد.
در دوران مسئولیت تان در آستان قدس، کدام کار برایتان خاطره شده است؟
سخت ترین و شیرین ترین کاری که به انجام رسانده ام نصب ضریح مطهر بود، چون زمان زیادی برای انجام کار نبود و ۵۵ روز وقت داشتیم. کار سختی بود قاطعانه می توانم بگویم ۵۵ روز خواب نداشتم. مسئولیت مستقیم با من بود. اما با این سختی شیرینی هم داشت. ۵۵ روز شبانه روزی کارکردیم و الحمدلله در روز مقرر ضریح مطهر افتتاح شد.
کارهای انجام شده در حرم مطهر منحصر به ساخت و نصب ضریح نبوده، بلکه صحن ها، رواق ها و گلدسته ها نیز هر کدام کارهایی بزرگی هستند که از آنها زیاد گفته نشده است.
بله. خیلی از کارها ناگفته است و در قالب این مصاحبه ها نمی گنجد و باید یک گروه فنی باشند تا در جریان امور باشند. تا بتوانیم یک تحلیل جامع و کامل ارائه بدهم.
پیش بینی خاصی می توان داشت از این که ضریح مطهرچند سال عمر می کند؟
نمی شود بگوییم این ضریح که ساخته شده مثلاً صدسال یا بیشتر عمر می کند، معماران و بناهایی هم که ضریح قبلی را ساخته بودند شاید با خود فکر می کردند که این ضریح سال های زیادی عمر می کند. نمی توانسته اند سرعت رشد جمعیت و زائرانی را که روز به روز در حال افزایش هستند پیش بینی کنند. حالا حالاها می ماند و نمی دانستند رشد جمعیت چقدر سرعت دارد.
در همین ضریحی که ساختیم فکر کردیم اگر ضخامت ورق ها را ۳ میلیمتر بگیریم تا قلم زنی شوند، در اثر تماس دست زائران تا سال های مدید سایش نخواهند داشت اما الان اگر ستون های چهار طرف ضریح مطهر را ببینید متوجه می شوید که قلم زنی های آن کمی صاف شده و طرح های روی آن رفته است و همه به خاطر حضور جمعیت کثیری است که در هنگام زیارت بدنه های ضریح مطهر را با دست لمس می کنند.
آقای مهندس عزیزیان، در کسوت خادمی هم مشغول به خدمت هستید ؟
بله این توفیق را دارم که از دهه شصت به عنوان خادم در مجموعه بارگاه مطهر رضوی انجام وظیفه کنم.
باید درک مناسبی از زائر داشته باشیم
با توجه به ارتباط رو در رو با زائران و شناخت شما از روند خدمت، چه مواردی را برای خدمت رسانی مطلوب ضروری می دانید؟
هر کس که در مجموعه اماکن متبرکه خدمت کرده باشد و یا در حال خدمت باشد می داند به تعداد زائرانی که با آنها مواجه می شود، موضوع وجود دارد.
از بازرسان درهای ورودی تا آنها که با ویلچر و زائر بر در حال خدمت هستند، در انتظامات صحن ها و خادمانی که در رواق های حرم مطهر انجام وظیفه می کنند و حتی آنهایی که روشنایی حرم مطهر، تهویه مطبوع، خدمات فرش و ... را انجام می دهند باید به نیاز زائر توجه خاص داشته باشند. باید همه خود را جای زائر قرار بدهیم. کوتاه ترین مسیرها، بهترین تسهیلات و مناسب ترین راه ها را باید برای تامین نیازهای آنها تدارک ببینیم. همه آنها که به زیارت مشرف می شوند به فضا های حرم اشراف ندارند کسی که در اماکن متبرکه کار می کند، باید درک مناسبی از زائر داشته باشد.
مشکلاتی را که بعضاً زائران با آن مواجه هستند را ناشی از چه می دانید؟
خوب، مشخص است که فراهم کردن رفاه زائر و زمینه استفاده مطلوبتر معنوی از این فضای نورانی، سرفصل الزام به خدمت رسانی توسط مدیران و مسئولین آستان قدس بوده و است.
اما گاهی مشکل از آنجاست که نمی توانیم خودمان را جای زائر قرار بدهیم. من به لحاظ اینکه در ابتدای انقلاب هشت سال معاون اداری آستان قدس بوده ام و اماکن متبرکه هم در حوزه معاونت من اداره می شده است و حدود ۱۲ سال هم معاون اماکن متبرکه و تشریفات بوده ام، جمعاً بیست سال مستقیم با زائران مواجه بوده ام این نکته را عرض می کنم که باید همه ما با این ذهنیت که خودمان نیز زائر هستیم و علاقه مندیم بهترین شرایط برایمان فراهم باشد، به زائران خدمت کنیم.
برای این منظور شما در دوران تصدی این مسئولیت ها چه کرده اید ؟
مسائل مرتبط با رفاه زائرین و آسایش و آرامش آنها را همواره مد نظر داشته ام و بصورت منطقی سعی کرده ام راهی برای خدمت رسانی مناسب ایجاد کنم.
در ابتدای صحبت اشاره کردم، تغییر ساختار کفشداری ها در جهت خدمات بهتر، تدوین آیین نامه خدمت، توزیع مناسب و در خورشأن دعوت نامه های مهمان سرای حضرت، نظم بخشیدن به قرآن خوانی و زیارت نامه خوانی، اختصاص غذا مهمان سرا به زائرین خارجی، اختصاص رواق شیخ حر عاملی برای خدمات به زائرین خارجی که در آن زمان اکثراً هندی و پاکستانی بودندو ... همه را براساس اینکه خود را یک زائر فرض کرده ام برنامه ریزی و اجرا شده است.
خاطراتی شنیدنی از نامه های داخل ضریح
خاطره ای از کرامات حضرت رضا(ع) که خودتان مشاهده کرده باشید، دارید که برای خوانندگان ما بیان کنید؟
البته مسائلی از این قبیل زیاد است وقتی که حرم و ضریح رو غبار روبی می کنیم. نذوراتی که در ضریح هست جمع می شود. خیلی ها هستند که خطاب به حضرت رضا (ع) نامه می اندازند داخل ضریح مطهر و در آن نامه ها همه چیز هست. یکی نامه انداخته علاقه به کسی دارد؛ یکی نوشته «بدهی دارم. هیچکس که از حال من با خبر نیست. یه عنایتی کنید آقا»، یکی نامه نوشته که: «من توی زندانم. تو که میدونی آقا، جرمی مرتکب نشده ام و من به ناحق اینجام. یه کاری کن که من آزاد بشم» و...
یکی از کارهایی که من در زمان حضورم به عنوان معاون اماکن متبرکه انجام داده ام مکاتبه با برخی افراد بود که نامه ها به آنها مرتبط می شد و می توانستند رسیدگی کنند و برخی از نامه ها را شخصاً پیگیری و انجام می دادم.
یک روزی یک نامه به دستم رسید با یک پاکت کاهی که از خارج آمده بود. نوشته بود برسد به دست رئیس حرم امام رضا (ع). نامه را دادم ببرند و بیندازند داخل ضریح مطهر. بعد از چند ماه که ضریح منور را غبار روبی کردند. دوباره نامه ها را آوردند که این نامه هم داخلشان بود. بازش کردم و دیدم که زائری است از پاکستان و نامه را هم به زبان اردو نوشته است. یکی را پیدا کردیم که اردو بلد باشد. آمد آن نامه را که سه خط هم بیشتر نبود خواند.
گفته بود که: «امام رضا من هیچ وقت نیامده ام به زیارتت. من شیعه شما هستم» سنش هم ۷۰ سال بود. «و توان هم ندارم بیایم. یک دختر هم دارم که صرع دارد». من چند ماه از هر طریق که ممکن بود نظیر وزارت امور خارجه، سفیر ایران و... دنبال این فرد گشتم. بعد از چند ماه در بیابان های پاکستان در روستائی پیدایش کردند، بازنشسته سوزن بانی راه آهن آن منطقه بود. گفتیم که آن پیرمرد را بخواهید و بفرستید برای زیارت. به ما گفتند که او می گوید من به همراه همسر و دخترم هستیم یک پسر هم هست که بچه خواهرم است.
گفتیم اشکالی ندارد، آنها را هم بیاورید. آنها را به مشهد آوردیم. در مسافرخانه ای رو به روی حرم اسکانشان دادیم. برای دختر بیمارشان هم شرایط مداوا و پیگیری پزشکی مهیا شد. دختر ۱۴ ساله ای بود و نامش «آفتاب تابان» بود.
چند روزی در مشهد بودند، پدر و مادرش اظهار کردند شفا هم پیدا کرده و بیماری صرع و عدم کنترلی که داشت بر طرف شده بود در نهایت به پاکستان برگشتند. مشابه این موارد زیاد برای ما پیش آمده است که همه اینها عنایت امام رضا (ع) بوده و ما توفیق داشته ایم که در این بین واسطه باشیم.
انتصاب آرم رضوی اجازه تولید با کیفیت پایین را نمیدهد
با توجه به مسئولیتی که اکنون دارید بفرمایید چقدر کارهای اقتصادی که آستان قدس انجام می دهد بر رونق اقتصادی مشهد و کل کشور تاثیرگذار بوده است؟ رابطه بین آستان قدس و دولت چگونه است؟ چقدر فعالیت های آستان قدس روی رفع بیکاری استان خراسان رضوی موثر بوده است؟
سازمان اقتصادی رضوی هم ماموریت اش این است که از محل درآمدهای اقتصادی، فعالیت های اجتماعی، فرهنگی و مذهبی را پشتیبانی کند. سازمان اقتصادی رضوی در بخش های صنایع غذایی، فرآورده های لبنی، کشاورزی و دام پروری، صنعت و معدن سرمایه گذاری کرده که به وسیله ی آن ۱۰ هزار نفر مشغول کار هستند و البته این اشتغال زایی مستقیم است. اشتغال زایی غیر مستقیم هم بر همین مبنا قابل محاسبه است.
بطور مثال در تولید قند و شکر چیزی در حدود ۳۰ درصد نیاز استان را تامین می کنیم، در تولید شیر با ۱۳ هزار راس گاو حدود ۳۰ درصد شیر استان را روزانه تامین می کنیم. حدود ۳۰ هزارتن غلات تولید ماست. این رقم های بزرگی است که داریم و در ساخت و ساز، سد و جاده سازی و ماشین سازی و مصالح ساختمانی، با چهار کارخانه تولید بتن سبک، فعال هستیم و کارخانه آرد، سیلو های گندم، فرآورده های لبنی و فرآورده های غذایی، نان قدس رضوی، دارو سازی ثامن و.... از مجموعه های وابسته به سازمان اقتصادی رضوی است که تعدادی از کارخانه ها مالکیت کامل آن از آستان قدس است و در بعضی از کارخانه ها نیز آستان قدس سهام دار است.
این شرکت ها عمومی اند یا خصوصی؟
این شرکت ها خصوصی محسوب می شوند. وقتی آستان قدس زیر نظر تولیت معظم و بدون استفاده از بودجه دولتی اداره می شود طبعاً خصوصی به حساب می آید.
با توجه به اینکه برند آستان قدس رضوی برای بسیاری از مردم قداست خاصی دارد چه محصولاتی را بیشتر تولید می کنید؟
آستان قدس خیلی از کارها را نمی تواند انجام دهد و نباید انجام دهد به خاطر اینکه کیفیت برای ما اولویت اول است. مدیران ما منافع شخصی ندارند که هر چیزی را با هر قیمتی در بازار عرضه کنند. ما در بعضی جاها ضرر می دهیم مثلا در تولید نان و لبنیات. آرم رضوی به اضافه انتصابی که دارد شرایطی را درست کرده است که هر چیزی را به هر قیمتی به دست مردم ندهیم. همان شیری که از مزرعه خودمان تولید شده با فاصله چندکیلومتری به کارخانه می رود و بدون دخل و تصرف تبدیل به لبنیات می شود. بهترین مواد اولیه را برای محصولات غذایی استفاده می کنیم چراکه اولین هدف ما کیفیت است و مسئله درآمد بعد از کیفیت برای ما اهمیت دارد.
این خط مشی بر اساس دستور اخلاقی و تاکید تولیت عظمی آستان قدس رضوی سرلوحه کار ماست.
منبع: نماينده
