روسای جمهور ایران و آمریکا در این گفت و گو بر اراده سیاسی برای حل سریع مساله هسته ای تاکید کرده و زمینه را برای حل موضوعات دیگر و همکاری در مسائل منطقه ای مورد توجه قرار دادند.

گفت و گویی که «موفقیت تضمین شده ای» ندارد

رئیس جمهور آمریکا دقایقی پس از گفت و گوی تلفنی با حسن روحانی و انتشار خبر آن در رسانه ها، پشت تریبون کاخ سفید قرار گرفت و خبر این گفت و گو را تایید و درباره جزئیات آن گفت: من به پرزیدنت روحانی چیزی که در نیویورک گفته بودم را مورد تأکید قرار دادم. در حالی که مطمئناً موانعی مهم برای حرکت رو به جلو وجود دارد و موفقیت به هیچ عنوان تضمین شده نیست، من باور دارم که ما می‌توانیم به راه حلی جامع دست پیدا کنیم.

این گفت و گو واکنش های بسیاری را در سطح رسانه های داخلی و خارجی داشت، در حالی که همه رسانه های جهان انتظار داشتند دیداری میان ۲ رئیس جمهور صورت گیرد ولی این گفت و گوی تلفنی برای خیلی ها غافلگیر کننده بود.

بنابر این گزارش، اما این مذاکره تلفنی دارای ابعاد گسترده ای است،‌ ابعادی نشان می دهد گفت و گوی تلفنی با اوباما و روحانی، نه تنها نقطه پایان اختلافات عمیق میان ایران و آمریکا نیست، بلکه به اذعان دو طرف شروع مسیری سخت و دشوار برای رسیدن به تعامل خواهد بود.

خط روشن دیپلماسی ایرانی در آستانه سفر به نیویورک

دیدار رهبر معظم انقلاب و فرماندهان سپاه در شهریور ماه گذشته حاوی نکات کلیدی در عرصه دیپلماسی خارجی بود.

رهبر معظم انقلاب در این دیدار واژه «نرمش قهرمانانه» را که پیش از این نیز تکرار کرده بودند، مورد تاکید قرار دادند و فرمودند که به این شیوه معتقدند.

ایشان فرمودند: «ما مخالف با حرکتهاى صحیح و منطقى دیپلماسى هم نیستیم؛ چه در عالم دیپلماسى ، چه در عالم سیاستهاى داخلى. بنده معتقد به همان چیزى هستم که سالها پیش اسم‌گذارى شد «نرمش قهرمانانه»؛ نرمش در یک جاهایى بسیار لازم است، بسیار خوب است؛ عیبى ندارد.»

البته رهبر انقلاب در ادامه تعریف این شیوه دیپلماسی تصریح کردند: «اما این کشتى‌گیرى که دارد با حریف خودش کشتى میگیرد و یک جاهایى به دلیل فنّى نرمشى نشان میدهد، فراموش نکند که طرفش کیست؛ فراموش نکند که مشغول چه کارى است؛ این شرط اصلى است؛ بفهمند که دارند چه‌کار میکنند، بدانند که با چه کسى مواجهند، با چه کسى طرفند، آماج حمله‌ى طرف آنها کجاى مسئله است؛ این را توجّه داشته باشند.»

رهبر انقلاب درباره موضوع مذاکره با برخی کشورهایی که سابقه دشمنی با جمهوری اسلامی دارند نیز فرمودند: «عالَم دیپلماسى، عالَم لبخند زدن است؛ لبخند هم میزنند، مذاکره هم میکنند، درخواست مذاکره هم میکنند، خودشان هم میگویند. به یکى از این سیاستمداران غربى چند روز پیش از این گفته بودند شما که میخواهید مذاکره بکنید با ایران، خب دشمن است ایران؛ گفته بود خب، آدم با دشمن مذاکره میکند دیگر! یعنى اقرار به دشمنى با ایران؛ صریح میگویند.»

راهبرد تعیین شده از سوی رهبر انقلاب با عنوان «نرمش قهرمانانه» از سوی برخی کارشناسان در آستانه سفر رئیس جمهور به نیویورک به نوعی دادن اختیار به روحانی برای استفاده از این تاکتیک جهت گرفتن امتیاز از غرب و آمریکا تلقی شد.

البته رئیس جمهور نیز در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل، با تاکید بر مواضع اصولی جمهوری اسلامی درباره حق دارا بودن انرژی صلح آمیز هسته ای نشان داد که تنها تاکتیک حل مساله هسته ای عوض شده و در اصول و خط قرمزها تفاوتی وجود ندارد.

وقتی روحانی با اختیار کامل به نیویورک رفت

«من اختیار کامل دارم»، این شاید مهمترین بخش از پاسخ های رئیس جمهور به سوالات خبرنگار شبکه ان.بی.سی در گفت و گویی بود که در آستانه سفر حسن روحانی به نیویورک انجام شد.

حسن روحانی در پاسخ به سوال خبرنگار ان بی سی مبنی بر اینکه رهبر معظم بیانات بسیار مهمی درباره نرمش دیپلماتیک بیان کردند و از نرمش قهرمانانه دیپلماسی سخن گفتند و حتی اشاره کردند که یک کشتی گیر هم می تواند نرمش فنی داشته باشد؟ این برای شما چه معنی دارد و چه اجازه و اختیاراتی را به شما اعطا می کند آیا از آن در مذاکرات بهره خواهید برد؟‌ گفت: دولت در برنامه هسته ای کاملا قدرتمندانه وارد می شود. دارای اختیارات کامل است دولت من مذاکرات هسته ای را به وزارت خارجه واگذار کرده است اما مشکل از طرف ما نخواهد بود ما اراده سیاسی کامل برای حل این مسئله را خواهیم داشت.

البته روحانی در بخش دیگری از این مصاحبه تاکید کرد که برنامه ای برای دیدار با اوباما ندارد ولی در دنیای سیاست هر چیزی ممکن است.

داشتن اختیار کامل رئیس جمهور در این سفر حاکی از آن بود که روحانی می تواند با استفاده از شیوه های مختلف و در چهارچوب «نرمش قهرمانانه» با طرف های غربی وارد مذاکره شود.

رفتار تاکتیکی اوباما؛ واکنش تاکتیکی روحانی

اظهارات متفاوت اوباما و پذیرش تاکتیکی حقوق ایران در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل یکی از اتفاقات شاخصی دیگری بود که عرصه را برای انتخاب شیوه های دیپلماتیک توسط ایران باز گذاشت.

اوباما در سخنرانی خود در مجمع عمومی درباره حق ایران در استفاده از انرژی صلح آمیز هسته ای گفت: ما به دنبال تغییر نظام در ایران نیستیم و به حق مردم ایران برای دسترسی به انرژی صلح آمیز هسته‌ای احترام می‌گذاریم.

رئیس جمهور آمریکا همچنین با اشاره به کودتای 28 مرداد و دیوار بی اعتمادی میان ایران و آمریکا، تاکید کرد: فکر نمی‌کنم که این تاریخچه دشوار یک شبه قابل رفع باشد. این بدگمانی‌ها بسیار عمیق و ریشه دار است اما اگر بتوانیم موضوع هسته‌ای ایران را رفع کنیم سپس به گام‌های بزرگتری که بر اساس احترام دو جانبه است، منتهی می‌شود.

اوباما در این سخنرانی فتوای رهبر انقلاب مبنی برای «حرمت دستیابی به سلاح هسته ای» را مبنای خوبی برای رسیدن به مواضع مشترک خواند.

حسن روحانی نیز که ساعاتی پس از اوباما، برای اولین بار به عنوان رئیس جمهور ایران پشت تریبون سازمان ملل متحد قرار می گرفت، اظهار داشت: ایران به دنبال تعامل سازنده بر اساس احترام متقابل و منافع مشترک با دیگر کشورهاست و در این چارچوب در پی افزایش تنش با ایالات متحده آمریکا نیز نیست.

رئیس جمهور کشورمان با بیان اینکه من سخنان امروز پرزیدنت اوباما را با دقت دنبال کردم، گفت: در صورت عزم سیاسی رهبران آمریکا و خودداری از دنبال کردن منافع گروه های فشار جنگ طلب، می توان به چارچوبی برای مدیریت اختلافات رسید. در این چارچوب موضع برابر، احترام متقابل و اصول مسلم شناخته شده بین المللی باید مبنا باشد؛ البته در این زمینه انتظار ما از واشنگتن شنیدن صدای واحد است.

تاکید بر اصول و احترام متقابل  و همچنین عدم دنبال کردن منافع گروه های فشار و جنگ طلب از مهمترین شاخصه هایی بود که روحانی به اوباما یادآور شد.

این اظهارات در برابر عقب نشینی آشکار اوباما دارای این نکته بود که توانست بهانه را از دست طرف آمریکایی خارج و توپ را به زمین آنها بیندازد، و اشاره رئیس جمهور به این نکته که ایران نیز خواستار تعامل سازنده است، روزنه بهانه گیری از سوی غرب را از میان برد.

دیوار بلند بی اعتمادی؛ از بلوکه کردن اموال تا حمایت از تحریم های خصمانه/ دیواری که با یک گفت‌وگو فرو نمی‌ریزد

بنابر این گزارش، همانطور که رئیس جمهور ایران در مجمع عمومی سازمان ملل تاکید کرد، هرگونه گفت و گو باید بر اساس احترام و به رسمیت شناختن حقوق ملت ایران باشد؛ از این رو می توان در چهارچوب مذاکره عزتمندانه دستاوردهای مختلفی را نصیب کشورمان کرد.

در این میان اولین موضوعی که می تواند به عنوان گامی کوچک و اعتماد ساز مورد مطالبه جمهوری اسلامی ایران قرار گیرد مساله بازپس گیری اموال ایران از آمریکا است.

پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در سال 58 توسط دانشجویان، جیمی کارتر دستور بلوکه شدن اموال ایران در آمریکا را صادر کرد؛ اموالی که برآورد تقریبی آن چیزی نزدیک به 15 میلیارد دلار تخمین زده می شد.

هرساله حکم تمدید این بلوکه شدن اموال ایران بر روی میز روسای جمهور آمریکا قرار می گیرد و آنها نیز این متن را امضا می کنند.

اوباما نیز به رسم دیگر روسای جمهور آمریکا اقدام به تمدید حکم بلوکه کردن اموال ایران کرد و حتی در بهمن ماه سال 90 دستور داد که تحریم های شدید علیه ایران اعمال شود.

ساختمان‌های مختلف، سهام،‌ سرمایه های ارزی و اشیای گران بها و عتیقه متعلق به ایران، از جمله مواردی است که تاکنون از سوی آمریکا بلوکه شده است.

مساله دیگر مورد مناقشه ایران و آمریکا که رئیس جمهور نیز در سفر خود به نیویورک بر ناعادلانه بودن آن تاکید کرد، تحریم های یکجانبه تحمیلی به ملت ایران است، تحریم هایی که تنها بخش های پولی و مالی کشور نظیر بانک مرکزی و دیگر بانک های کشور را تحت شعاع قرار داده، بلکه تحریم صنایع هوایی و دارویی را که با سلامت جامعه در ارتباط است،‌ شامل می شود.

این تحریم ها در سالیان اخیر موجب بروز مشکلاتی عدیده ای برای بیماران به ویژه آن دسته از بیماران نیازمند به داروی های خاص،‌ و مسافران صنعت هوایی شده است.

بخش عمده این تحریم ها به دلیل تاکید ایران بر حق استفاده از انرژی صلح آمیز هسته ای، به تصویب رسیده است؛ یعنی همان حقی که رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل بروی آن صحه گذاشت.

بنابر این گزارش، حمایت از سازمان های تروریستی معاند نظام جمهوری اسلامی ایران، یکی دیگر از دیوارهای بی اعتمادی میان ایران و آمریکاست. خارج کردن نام سازمان منافقین از لیست گروه های تروریستی آخرین اقدامی بود که ایالات متحده آمریکا علیه ایران انجام داد، در حالی که این گروه به اعتراف خود حدود 12 هزار نفر از مردم ایران را به قتل رسانده است.

ترور دانشمندان هسته ای، انفجارهای تروریستی و حمایت از گروه های معاند جمهوری اسلامی ایران در طول 34 سال گذشته تنها بخشی از آجرهای دیوار بی اعتمادی میان ایران و آمریکاست.

فرصتی برای گرفتن امتیاز

 این موارد تنها بخشی از موضوعاتی است که دولت اوباما می تواند با تعیین تکلیف آن،‌ آمریکا را تا حدودی به سازنده بودن گفت و گوها امیدوار کند.

البته گفت و گوی تلفنی اوباما و روحانی اگر با تدبیر ادامه پیدا کند می تواند در راستای گرفتن امتیاز از طرف مقابل، دنبال شود، که لغو تحریم ها، آزادسازی دارایی های بلوک شده ایران و تغییر رویکرد آمریکا در برابر ایران می تواند بخشی از این امتیازات باشد.

به اذعان کارشناسان بین المللی هم اکنون توپ "تن دادن به مذاکره محترمانه و با رعایت حق طرف مقابل" در زمین طرف آمریکایی قرار دارد و این آمریکاست که باید نشان دهد عزم جدی برای حل مساله هسته ای ایران دارد و یا از این گفت و گو و تماس تلفنی نتیجه دیگری را دنبال می کند.