گروه بین‌الملل مشرق - توافق ميان آمريكا و روسيه در مورد انهدام سلاح هاي شيميايي سوريه خطر بروز جنگی ديگر در منطقه را در واپسين لحظات به تاخير انداخت؛ ولي اين امر باعث شد تا بسياري در مورد معادلات قدرت در منطقه، روند جنگ در سوريه و فرصت هاي بيشتر براي تحقق دستاوردهاي ديپلماتيك سوالات متعددي را مطرح كنند.
سوريه اين توانايي را دارد كه اجراي توافق مذكور را با ابزارهاي متعدد به تعويق اندازد؛ ولي بسيار بعيد است كه به چنين روش مفتضحانه اي متوسل شود. سوريه مي تواند با بي اعتبار كردن مقبوليت و جايگاه روسيه به عنوان هم پيمان اصلي خود در برابر اين توافق دو جانبه مانع تراشي كند، ولي سوريه دست به چنين اقدامي نمي زند، با علم به اينكه آمريكا امكان حمله نظامي عليه سوريه را هنوز حذف نكرده است.
پل سالم کارشناس امور خاورمیانه درباره این توافق می‌گوید: توافق در مورد انهدام سلاح هاي شيميايي سوريه يك دستاورد خالص و كم هزينه براي نظام حاكم در كوتاه مدت است؛ چرا كه چشم پوشي از زرادخانه های شيميايي كم هزينه تر از حمله نظامي گسترده آمريكا عليه اين كشور است. در نتيجه سوريه از لحاظ نظامي نسبت به چند هفته پيش ضعيف تر خواهد شد؛ ولي ضعف آن در حد حمله نظامي آمريكا به اين كشور نخواهد بود.
واقعيت اين است كه سلاح شيميايي فاكتور مهمي در درگيري هاي نظام سوريه با گروه های مسلح نبود و جنگ با سلاح هاي كلاسيك ادامه خواهد یافت و طبق توافقنامه مذكور "بشار اسد"، رئیس جمهوری کنونی سوریه حداقل تا اواسط سال 2014 میلادی در قدرت باقي مي ماند و در روند اقدامات بين المللي شركت مي كند.
نبايد از نظر دور داشت كه از دست دادن سلاح هاي شيميايي نظام سوریه را در بلند مدت تضعيف مي كند؛ ولي این نظام به خوبي مي داند كه رژيم هاي ديگري همچون رژيم قذافي در ليبي بعد از واگذاري سلاح هاي كشتار جمعي كه در اختيار داشت، نيروي بازدارندگي خود را از دست داد و در نهايت با مداخله خارجي سرنگون شد.
شايان ذكر است كه اولين برنامه هسته اي نظام سوریه با حمله رژیم صهیونیستی در سال 2007 میلادی محدود شد، با اين وجود گزارش ها حاكي از آن است كه سوريه همچنان سلاح هاي بيولوژيك در اختيار دارد، در حالي كه در توافقنامه آمريكا و روسيه به آن اشاره نشده است.
اما معارضان سوري توافقنامه مذكور را خيانت و خسارت بزرگي عليه خود مي دانند. واقعيت اين است كه آنها به حمله نظامي آمريكا دل خوش كرده بودند، حمله اي گسترده كه معادلات قدرت را تغيير مي دهد؛ ولي حمله به تعويق افتاد و فرصت جديدي براي نظام سوریه فراهم کرد تا در يك توافقنامه بين المللي سهيم باشد.
علاوه بر اين امكان از دست دادن سلاح هاي شيميايي تاثير زيادي بر روند جنگ در سوريه نخواهد داشت؛ بلكه بر عكس مخالفان به استفاده نظام سوریه از سلاح هاي شيميايي چشم اميد دوخته بودند تا شرايط براي حمله نظامي عليه دولت سوريه فراهم شود.
در مقابل به نظر مي رسد كه شانس "باراك اوباما"، رئيس جمهوری آمريكا به خاطر عدم افتادن در ورطه جنگي جديد در خاورميانه براي تحقق بيش از آنچه كه مي خواست افزایش یافته است. اوباما درصدد ممانعت از حمله مجدد نظام سوريه با گازهاي سمي بود، ولي در مقابل آن به تعهد روسيه مبني بر انهدام كامل سلاح هاي شيميايي نيز دست يافت. آمريكا به حمله نظامي تهديد كرد، ولي مجبور به اجراي آن نشد و اكنون مي تواند به جاي اين اقدام به بررسي مسائل ضروري كشورش بپردازد. اما تصميم شايان اتخاذ گام هاي عملي، حمايت آمريكا از اپوزيسيون غير مسلح یا همان معارضان سیاسی سوريه است.
اما به نظر مي رسد كه اسرائيل از اين وضعيت راضي است، چرا كه سران آن تنها از سلاح هاي شيميايي اسد بيم نداشتند، بلكه ترس آن داشتند كه اين سلاح ها به دست حزب الله يا ديگر گروه هاي سلفی جهادي اپوزيسيون سوريه در صورت سقوط اسد برسد. به همين خاطر انهدام كامل سلاح هاي شيميايي سوريه بهترين سناريو براي اسرائيل است و بايد به اين نكته تاكيد كرد كه اگر آمريكا توانايي مهار سوريه تنها با تهديد به حمله نظامي عليه اين كشور را دارد، بنابراين همچنان اين توانايي بازدارندگي را در قبال برنامه هسته اي ايران دارد.
در اين ميان "ولادمير پوتين"، رئيس جمهوری روسيه به عنوان بازيگر بين المللي داراي مهارت ديپلماتيك نشان داد، ولي همچنان از توان استراتژيك بي بهره است. كشورهاي ديگر در منطقه به ويژه ايران مي دانند، زماني كه آمريكا سوريه را به حمله نظامي تهديد كرد و اسد به دامن هم پيمان بين المللي اش پناه برد، مسكو نتوانست آمريكا را از تصميم خود بازدارد و بهترين نصيحت براي مشتريان خود را اينگونه بيان كرد: "از سلاحي كه در اختيار داري چشم پوشي كن".
ولي همچنان اين سوال مطرح است كه دستاورد ديپلماتيكي كه در زمينه سلاح هاي شيميايي محقق شد، منجر به پيشرفت ديپلماتيك در روند حل و فصل بحران سوريه خواهد شد يا نه؟
بدون ترديد همكاري آمريكا و روسيه در عرصه بین المللی مورد استقبال قرار گرفت، اكنون نظام سوریه آمادگي بيشتري براي شركت در كنفرانس ژنو 2 را دارد. با اين وجود همچنان حل و فصل بحران سوريه صعب الوصول به نظر مي رسد. نظام سوریه همچنان به مخالفانش به عنوان دست نشانده و تروريست هايي كه بايد از شر آنها خلاص شود، نگاه مي كند و از سوي ديگر جبهه مخالفين نيز همچنان از اتخاذ يك موضع يكپارچه ناتوان است و براي مذاكره با نظام سوریه آمادگي ندارد.
در نهايت بايد گفت كه وظيفه جامعه بين الملل تشويق طرفين به نشستن بر سر ميز مذاكره و ارائه كمك هاي انساني به ميليون ها سوري است كه از اين درگيري هاي ويرانگر آسيب ديده اند.
سوريه اين توانايي را دارد كه اجراي توافق مذكور را با ابزارهاي متعدد به تعويق اندازد؛ ولي بسيار بعيد است كه به چنين روش مفتضحانه اي متوسل شود. سوريه مي تواند با بي اعتبار كردن مقبوليت و جايگاه روسيه به عنوان هم پيمان اصلي خود در برابر اين توافق دو جانبه مانع تراشي كند، ولي سوريه دست به چنين اقدامي نمي زند، با علم به اينكه آمريكا امكان حمله نظامي عليه سوريه را هنوز حذف نكرده است.
پل سالم کارشناس امور خاورمیانه درباره این توافق می‌گوید: توافق در مورد انهدام سلاح هاي شيميايي سوريه يك دستاورد خالص و كم هزينه براي نظام حاكم در كوتاه مدت است؛ چرا كه چشم پوشي از زرادخانه های شيميايي كم هزينه تر از حمله نظامي گسترده آمريكا عليه اين كشور است. در نتيجه سوريه از لحاظ نظامي نسبت به چند هفته پيش ضعيف تر خواهد شد؛ ولي ضعف آن در حد حمله نظامي آمريكا به اين كشور نخواهد بود.
واقعيت اين است كه سلاح شيميايي فاكتور مهمي در درگيري هاي نظام سوريه با گروه های مسلح نبود و جنگ با سلاح هاي كلاسيك ادامه خواهد یافت و طبق توافقنامه مذكور "بشار اسد"، رئیس جمهوری کنونی سوریه حداقل تا اواسط سال 2014 میلادی در قدرت باقي مي ماند و در روند اقدامات بين المللي شركت مي كند.
نبايد از نظر دور داشت كه از دست دادن سلاح هاي شيميايي نظام سوریه را در بلند مدت تضعيف مي كند؛ ولي این نظام به خوبي مي داند كه رژيم هاي ديگري همچون رژيم قذافي در ليبي بعد از واگذاري سلاح هاي كشتار جمعي كه در اختيار داشت، نيروي بازدارندگي خود را از دست داد و در نهايت با مداخله خارجي سرنگون شد.
شايان ذكر است كه اولين برنامه هسته اي نظام سوریه با حمله رژیم صهیونیستی در سال 2007 میلادی محدود شد، با اين وجود گزارش ها حاكي از آن است كه سوريه همچنان سلاح هاي بيولوژيك در اختيار دارد، در حالي كه در توافقنامه آمريكا و روسيه به آن اشاره نشده است.
اما معارضان سوري توافقنامه مذكور را خيانت و خسارت بزرگي عليه خود مي دانند. واقعيت اين است كه آنها به حمله نظامي آمريكا دل خوش كرده بودند، حمله اي گسترده كه معادلات قدرت را تغيير مي دهد؛ ولي حمله به تعويق افتاد و فرصت جديدي براي نظام سوریه فراهم کرد تا در يك توافقنامه بين المللي سهيم باشد.
علاوه بر اين امكان از دست دادن سلاح هاي شيميايي تاثير زيادي بر روند جنگ در سوريه نخواهد داشت؛ بلكه بر عكس مخالفان به استفاده نظام سوریه از سلاح هاي شيميايي چشم اميد دوخته بودند تا شرايط براي حمله نظامي عليه دولت سوريه فراهم شود.
در مقابل به نظر مي رسد كه شانس "باراك اوباما"، رئيس جمهوری آمريكا به خاطر عدم افتادن در ورطه جنگي جديد در خاورميانه براي تحقق بيش از آنچه كه مي خواست افزایش یافته است. اوباما درصدد ممانعت از حمله مجدد نظام سوريه با گازهاي سمي بود، ولي در مقابل آن به تعهد روسيه مبني بر انهدام كامل سلاح هاي شيميايي نيز دست يافت. آمريكا به حمله نظامي تهديد كرد، ولي مجبور به اجراي آن نشد و اكنون مي تواند به جاي اين اقدام به بررسي مسائل ضروري كشورش بپردازد. اما تصميم شايان اتخاذ گام هاي عملي، حمايت آمريكا از اپوزيسيون غير مسلح یا همان معارضان سیاسی سوريه است.
اما به نظر مي رسد كه اسرائيل از اين وضعيت راضي است، چرا كه سران آن تنها از سلاح هاي شيميايي اسد بيم نداشتند، بلكه ترس آن داشتند كه اين سلاح ها به دست حزب الله يا ديگر گروه هاي سلفی جهادي اپوزيسيون سوريه در صورت سقوط اسد برسد. به همين خاطر انهدام كامل سلاح هاي شيميايي سوريه بهترين سناريو براي اسرائيل است و بايد به اين نكته تاكيد كرد كه اگر آمريكا توانايي مهار سوريه تنها با تهديد به حمله نظامي عليه اين كشور را دارد، بنابراين همچنان اين توانايي بازدارندگي را در قبال برنامه هسته اي ايران دارد.
در اين ميان "ولادمير پوتين"، رئيس جمهوری روسيه به عنوان بازيگر بين المللي داراي مهارت ديپلماتيك نشان داد، ولي همچنان از توان استراتژيك بي بهره است. كشورهاي ديگر در منطقه به ويژه ايران مي دانند، زماني كه آمريكا سوريه را به حمله نظامي تهديد كرد و اسد به دامن هم پيمان بين المللي اش پناه برد، مسكو نتوانست آمريكا را از تصميم خود بازدارد و بهترين نصيحت براي مشتريان خود را اينگونه بيان كرد: "از سلاحي كه در اختيار داري چشم پوشي كن".
ولي همچنان اين سوال مطرح است كه دستاورد ديپلماتيكي كه در زمينه سلاح هاي شيميايي محقق شد، منجر به پيشرفت ديپلماتيك در روند حل و فصل بحران سوريه خواهد شد يا نه؟
بدون ترديد همكاري آمريكا و روسيه در عرصه بین المللی مورد استقبال قرار گرفت، اكنون نظام سوریه آمادگي بيشتري براي شركت در كنفرانس ژنو 2 را دارد. با اين وجود همچنان حل و فصل بحران سوريه صعب الوصول به نظر مي رسد. نظام سوریه همچنان به مخالفانش به عنوان دست نشانده و تروريست هايي كه بايد از شر آنها خلاص شود، نگاه مي كند و از سوي ديگر جبهه مخالفين نيز همچنان از اتخاذ يك موضع يكپارچه ناتوان است و براي مذاكره با نظام سوریه آمادگي ندارد.
در نهايت بايد گفت كه وظيفه جامعه بين الملل تشويق طرفين به نشستن بر سر ميز مذاكره و ارائه كمك هاي انساني به ميليون ها سوري است كه از اين درگيري هاي ويرانگر آسيب ديده اند.
