به گزارش مشرق، روزنامه لبنانی السفیر در مقاله ای به واکاوی ریشه ها و شرایط تاسیس گروهک تروریستی انصار بیت المقدس بعد از انقلاب 25 ژانویه در مصر پرداخت.
این سازمان در سینا مستقر است و احتمالا عناصر آن در داخل غارهایی در کوهستان الحلال مستقر هستند، کوهستانی که در مرکز شبه جزیره مصر قرار دارد، آنهم در منطقه‌ای که تعداد نیروهای مصری و نحوه تجهیز آنها بر اساس معاهده کمپ دیوید مشخص می شود.
عناصر انصار بیت المقدس رویکردهای القاعده را برای خود انتخاب کرده‌اند و از روش‌هایی تروریستی این گروه ها یعنی انفجار خودروهای بمب گذاری شده از راه دور یا عملیات انفجار انتحاری استفاده می کنند. این همان مشخصه ای است که این گروه را از سایر گروه‌های جهادی از جمله جند الله لبنان جدا می کند، چرا که آن گروه ها از سلاحهای دیگر از جمله آر پی جی برای انجام عملیات خود استفاده می کنند.
با توجه به پیچیدگی های منطقه سینا و تداخل فعالیت های جهادی بین شبه جزیره مصر و نوار غزه امکان تشخیص روندی که این گروه ها از زمان تاسیس با آن مواجه بوده اند، مشکل است. این روند تا جایی است که این جریان بعد از انقلاب 25 ژانویه وارد فضای امنیتی این کشور شده و با سقوط اخوان المسلمین در انقلاب 30 ژوئن نیز به معادله ای سخت در صحنه مبارزه با تروریسم در این کشور تبدیل شده است.
با وجود پیچیدگی های موجود عناصری وجود دارد که بتوان هویت این گروه و ارتباطات فعلی و احتمالی آن با دیگر گروه‌های اسلامگرا چه گروه‌های اخوانی یا دیگر گروه ها مشخص شود. پیگیری کنندگان جریان های جهادی اعلام می کنند که انصار بیت المقدس یک جریان فلسطینی الاصل است که از ابتدا تحت عنوان "مجلس شورای مجاهدان اطراف بین المقدس" تشگیل شده است. جنبش حماس بنا به دلایل مختلف با این گروه وارد جنگ شد. از جمله این عوامل عدم تمایل حماس برای از بین رفتن معاهده آتش بس با دشمن اسرائیلی بود که بعد از جنگ سال 2008 و 2008 بین دو طرف به امضا رسیده بود. حماس نگران بروز جنبش های مسلح بود که کنترل بر آنها سخت باشد و در نهایت به عنوان یک جنبش اسلامی مقاومت با آن وارد جنگ شد.
بعد از درگیری بین انصار بیت المقدس و جنبش حماس این گروه‌ها از طریق تونل های قاچاق کالا در طول مرزهای مصر و غزه به سینا نقل مکان کردند، تعداد آنها در آن زمان بالغ بر 150 نفر اعلام شده است، آنها با گروه های جهادی فعال در این منطقه چه جریانهای معروف و شناخته شده شامل "التوحید و الجهاد " که مسئول انفجارهای طابا و شرم الشیخ در سال 2004 و 2005 بود یا سایر گروه های محلی کوچک دارای تفکرات القاعده ائتلاف کردند و به این ترتیب قدرت خود را در این منطقه افزایش دادند.
بنا بر اعلام منابع آگاه انصار بیت المقدس به دست فردی به نام هشام السعیدنی ملقب به ابو الولید المقدسی از اردوگاه البریج در غزه تاسیس شد. وی متولد سال 1969 از پدری فلسطینی و مادری مصری بود. اسرائیل در یک عملیات هوایی وی را در تاریخ 13 اکتبر سال 2012 به قتل رساند.
السعیدنی یکی از فرماندهان سلفی و جهادی در غزه بود که به نام جماعت توحید و جهاد معروف است. "مجلس شورای مجاهدان در اطراف بیت‌المقدس" که نام دیگر انصار بیت‌المقدس بود از این حزب ایجاد شده است.
نام ابو الولید المقدسی در پرونده ترور ویکتور آریگونی از همبستگی کنندگان ایتالیایی مطرح شد. در آن زمان نیروهای امنیتی حماس موفق شدند ربایندگان را از جنبش توحید و جهاد را به تسلیم شدن قانع کنند، البته دولت حماس وی را چهار روز قبل از عملیات سینا که در جریان آن 16 نظامی مصری کشته شدند، آزاد کرد.
اولین ظهور علنی انصار بیت المقدس در تاریخ 25 ژولای سال 2012 بود و این جریان در نواری ویدیویی در شبکه اینترنتی یوتیوب مسئولیت انفجار خط لوله انتقال گاز از مصر به اسرائیل در سینا را بر عهده گرفت.
در این نوار ویدیویی عناصر مسلح با نقاب و لباس های نظامی مسئولیت و طرح خود برای انجام این عملیات انفجار را اعلام کردند. دومین ظهور رسمی این جریان در 16 آگوست سال 2012 بود که این گروه حمله موشکی از نوع گراد به مجتمع ایلات در جنوب فلسطین اشغالی را بر عهده گرفت. سپتامبر سال 2012 سومین ظهور علنی این گروه بود که این جریان قتل یکی از مزدوران اسرائیل در انتقام مشارکت وی در عملیات ترور ابراهیم بریکات یکی از اعضای گروه های جهادی را بر عهده گرفت. این موضوع نیز از طریق صدور بیانیه صورت گرفت. مدتی بعد این جریان از کشته شدن مزدور دوم اسرائیلی و فرار نفر سوم به سرزمین های اشغالی خبر داد.
در اواخر سپتامبر نیز انصار بیت المقدس از قتل 8 نظامی اسرائیلی در واکنش به انتشار فیلم توهین آمیز علیه پیامبر اعظم اسلام خبر دادند. تا آن زمان گفتمان این سازمان و عملیات های آن مبتنی بر اقدامات ضد اسرائیلی بود و وارد درگیری های سیاسی که بعد از 25 ژانویه درمصر ایجاد شد، نشده بود.
با وجود تلاش های گروه های سلفی جهادی در عرض اندام در سینا بعد از تظاهرات روز جمعه مشروعیت در تاریخ 19 نوامبر سال 2011 که در رسانه ها به جمعه قندهار معروف شد، این گروه ترجیح داده بود که خود را از درگیبری ها بین گروه های سلامی و نیروهای مدنی دور نگه دارد، دیدگاه آنها مبتنی بر این بود که تمامی طرف های موجود در عرصه سیاسی مصر کافر هستند، چرا که به روند دموکراتیک و حاکمیت صندوق های رأی پناه برده‌اند و مشروعیت الهی را نمی پذیرد. آنها اعتقاد داشتند تمرکز این گروه ها باید بر آزادی بیت المقدس باشند.
این گروه البته از تکفیر جامعه مصر خودداری کرد و حتی دستگاه های دولتی یا جریانهای سیاسی را نیز به صورت کامل تکفیر نکرد، بلکه مفهوم کفر در نزد این گروه بیشتر نزدیک به کفر عام و نه کفر خاص بود. این دیدگاه از لحاظ فقهی بیشتر از گروه‌های تکفیری معروف، به دیدگاه های سلفی جهادی نزدیک بود که در اندیشه‌های ابن تیمیه و سید قطب وجود داشت.
در این راستا باید به نقش ابو محمد المقدسی از رهبران جماعت توحید و جهاد اشاره کرد که در نوار غزه معروف شد. این شهرت بویژه بعد از درگیری وی با حماس ایجاد شد که در پی این درگیری‌ها وی به اردن گریخت، اما در آنجا بازداشت شد. صحبت از ابو محمد المقدسی در مورد ارائه رویکردهای جدید از تحولات سینا مفید است، چرا که دیدگاه سلفی تاثیرات زیادی بر رویکردهای گروه های جهادی در این شبه جزیره داشته است و توانسته بسیاری از آنها را زیر چتر اعتقادات خود قرار دهد. ابو الولید المقدسی یکی از مهم ترین شاگردان همین مکتب است.
وی بعد از بازداشت در اردن اقدام به بازبینی دیدگاه های خود کرد و به این نتیجه رسید که مرحله کنونی که بویژه مقامات محلی در غزه یا در مصر از جریان های اسلامی هستند، باید رویکرد تکفیر آنها متوقف شد. وی بر ضرورت انحصار جهاد بر ضد اسرائیل تاکید کرد. این تغییر دیدگاه جنجالی در میان جهادگرایان و تکفیری ها ایجاد کرد، اما از زمان رسیدن اسلامگرایان مصری حاکمیت این کشور موفق به ایجاد آرامش در سینا شد. در این زمان عملیات نظامی این جریان ها در حمله موشکی به سرزمین های اشغالی خلاصه می شد.
آغاز درگیری‌های دولت مصر با عناصر انصار بیت المقدس
تحولات دراماتیک در دیدگاه های انصار بیت المقدس زمانی روی داد که 16 نظامی مصری در 15 آگوست در سال 2012 کشته شدند. بیانیه های این گروه‌ها در دوری جستن از این حادثه نتوانست فرماندهان نظامی را قانع به دست نداشتن آنها در عملیات در ماه مبارک رمضان نماید و خشم عمومی ملت مصر را آرام کند. واکنش طبیعی نیروهای مسلح مصر به حادثه رفح آغاز عملیات عقاب با هدف خشک کردن منابع تروریسم در سینا بود، این موضوع باب درگیری های مستمر بین عناصر امنیتی با عناصر گروه‌های جهادی در شبه جزیره سینا را آغاز کرد.
در حالی که عملیات رفح تردیدهای زیادی را در مورد هدف قرار دادن نظامیان مصری به دست عناصر جهادی به دنبال داشت، در سایه بازبینی های ابو محمد المقدسی می توان گفت طرف سومی در این عرصه وارد شد تا بتواند درگیری بین این دو گروه ایجاد کند تا به این ترتیب از دست جماعت های جهادی و تکفیری راحت شود. با آغاز این عملیاتها، تکفیر ارتش مصر به عنوان ارتش طاغوت که از یهودیان حمایت می کند، آغاز شد. البته دولت اخوان المسلمین خیلی زود متوقف شد با تعامل محرمانه ای که با این گروه‌های جهادی داشت، اوضاع را مدیریت کند.
یک منبع سابق جهادی اعلام کرد که محمد مرسی رئیس جمهور سابق به دستور خیرت الشاطر معاون رهبر اخوان المسلمین از اختیارات خود به عنوان فرمانده نیروهای مسلح استفاده کرده و دستور توقف عملیات عقاب را صادر کرد، در مقابل عناصر جهادی نیز تعهد دادند که این دولت را با آمریکایی ها به سختی نیندازند. بویژه اینکه توافقنامه های آشتی با غزه به امضا رسیده و همین موضوع به آرامش در جبهه سینا در ماههای آتی منجر می شد که برکناری مرسی در سوم ژولای این روند را متوقف کرد.
بعد از برکناری مرسی مشخص بود که انصار بیت المقدس به صراحت علیه دولت مصر اعلام جنگ کنند، این موضوع در سلسله عملیاتی بعد از متفرق کردن تظاهرات رابعة العدویه و میدان النهضه دنبال شد که نقطه آغازین آن حمله به کاروان محمد ابراهیم وزیر کشور مصر و ترور سرهنگ محمد مبروک از اعضای عناصر امنیتی این کشور بود و با انفجارهای مراکز امنیتی در اسماعیلیه و المنصوره ادامه پیدا کرد تا اینکه به انفجار دفتر امنیتی قاهره رسید که جمعه گذشته انجام شد.
روابط انصار بیت المقدس با اخوان المسلمین
شاید این روند باعث آغاز روابط بین انصار بیت المقدس با اخوان المسلمین شد، اگر در ابتدا عده‌ای نسبت به وجود مناسبات بین این دو به علت اختلافات ایدئولوژیک بین آنها تردید داشتند، اما بعد از سقوط دولت اخوانی در مصر اطلاعات محرمانه ای که در ماههای اخیر درز کرده، تردیدها در مورد ارتباط این گروه را از بین برده است.
برخی اطلاعات موجود نشان می دهد که روابط بین اخوانی ها با انصار بیت المقدس در روزهای اولیه انقلاب 25 ژانویه شکل گرفت و عبدالناصر ابوالفتوح از رهبران جهادی در فراری دادن رهبران اخوان المسلمین از زندان دست داشت.
ناجح ابراهیم از رهبران سابق گروه‌های جهادی گفت که اتفاقاتی که در سینا روی داده، از طریق توافق بین محمد مرسی و ایمن الظواهری رهبر القاعده انجام شده است. الظواهری خواهر زاده رفاعه الطهطاوی رئیس دفتر ریاست جمهوری مصر در زمان مرسی بود. وی تلاش های زیادی را نیز برای آزادی خواهرزاده دیگرش یعنی محمد الظواهری برادر رهبر القاعده انجام داد.
ابراهیم می‌گوید ارتباط بین مرسی و الظواهری از طریق طهطاوی صورت گرفت و نزدیک بود دیداری سه جانبه بین این افراد در زمان سفر محمد مرسی به پاکستان انجام شود، اما رسیدن اطلاعاتی در مورد احتمال اقدام دستگاه‌های جاسوسی آمریکا برای به اسارت گرفتن رهبر القاعده این دیدار را منتفی کرد.
این اطلاعات را نبیل نعیم موسسه گروه الجهاد در مصر نیز تایید کرده و در یکی از مصاحبه‌های تلویزیونی خود گفت که ارتباط بین اخوان المسلمین و انصار بیت المقدس از طریق خیرت الشاطر و محمد الظواهری صورت می گیرد. این مقام جهادی سابق گفت که این دو نفر موفق شدند یک مجموعه جهادی متحد در سینا تحت بیعت ایمن الظواهری ایجاد کنند که با هزینه های مالی فراوان تامین مالی می شود و با سلاح های زیادی از غزه، لیبی و ترکیه تجهیز می شود.
نعیم هدف از تمام این اقدامات را تخریب ارتش مصر مانند مدل های سوریه و عراق اعلام و تاکید کرد که کنگره بین المللی اخوان المسلمین که اخیرا در لاهور پاکستان تشکیل جلسه داده، مبلغ یک و نیم میلیارد دلار از سوی قطر برای این منظور اختصاص داده است. در این راستا قرار است بر اساس تجربه سوریه، ارتش آزاد مصر در این کشور تشکیل شود.
عمار علی حسن از تحلیلگران مسایل مربوط به گروه های اسلامگرا می گوید که اخوان المسلمین از این روند سه دستاورد را برای خود محقق خواهند کرد:
- ایجاد لغزش در روند سیاسی مصر و به فرسایش کشاندن دولت این کشور.
- انتقام از ارتش مصر از تمام اتفاقات علیه اخوان المسلمین از سال 1952 تاکنون.
- حضور عناصر اخوانی به عنوان قطب تعامل با گروه های افراطی گرا که حتی در زندان هم این روند ادامه پیدا کرده است.
اگر بین اخوان المسلمین و انصار بیت المقدس روابط ساختاری جدید وجود داشته باشد یا اینکه تنها تقاطع منافع بین آنها ایجاد شده باشد، یورش جهادگرایان به اوضاع امنیتی مصر احتمال حضور آنها در ویترین حوادث امنیتی کشور را افزایش داده و آنها را به عنصر سرسخت معادلات مصر در مرحله آینده تبدیل کرده است.
شاید با وجود نفوذ عناصر انصار بیت المقدس از سینا به وادی النیل و دلتا از طریق صحرای شرقی، خطرات کنونی در مصر افزایش یابد، چرا که این روند زمینه مناسبی برای ایجاد علمیات مختلف و بازگشت کشور به سناریوهای دهه نود قرن گذشته ایجاد می‌کند.
