گروه فرهنگی مشرق - بر اساس شنیده ها طی روزهای گذشته، برخی نهادهای فرهنگی و مراکز سینمایی، مباحث اخیر شمقدری را نوعی طرح مطالبات جدی جریان حاکمیت از مدیران فعلی سینما دانسته و در برخی محافل و رسانه های سینمایی نیز به تبع گستردگی فضاسازی های منفی علیه حضور شخص شمقدری بر سینمای ایران در ۴ سال گذشته، احیای این مسائل را دغدغه های شخصی وی و همراهان فکری اش از سالهای دور تاکنون ارزیابی نمودند.
 
این تحلیل ها تا جایی پیش رفت که یکی از سایتهای منتسب به جریان اصولگرا در یادداشتی بدون در نظر گرفتن نقش رییس سابق سازمان سینمایی در تقویت جریان ارزشی و متعهد در سینمای کشور آنهم با رعایت اعتدال و لزوم اعتمادسازی بعد از وقایع انتخاباتی سال ۸۸ و طبق منویات مقام معظم رهبری، وی را حامی فیلمهای فتنه و یآس آور معرفی نمود! غافل از اینکه در صورت نگاه واقع بینانه و عادلانه و در نظر گرفتن محدودیت های بسیار که درک آنها نیازمند فعالیت مستقیم منتقدین محترم در حوزه سینماست، شمقدری پایه گذار موارد سخت افزاری بسیاری در سینما بوده است که به مرور زمان بر جامعه سینمایی هویدا خواهد شد.
 
البته در این میان بودند افرادی که با حضور شمقدری در تجمعات دانشجویی و آغاز تلاش وی برای ایستایی خط فکری صحیح و انقلابی در عرصه سینما بجای نگاه بی تفاوت و منفعلانه را خطری برای منافع خود در دوره جدید تلقی کرده و با ایجاد رعب در میان سینماگران، ورود مجدد جواد شمقدری در مباحث سینمایی را سرآغاز چالش های جدی میان طیف های مختلف سینما با مدیران فعلی قلمداد نمودند.
 
نظر خوانندگان گرامی را به گفت‌وگوی جواد شمقدری با دانشجویان بسیجی دانشگاه صنعتی شریف تحت عنوان"افسران جنگ نرم" جلب می نماییم:
 
شمقدری با بیان اینکه ۸۰ درصد از فیلم های سی و دومین جشنواره فیلم فجر طبق رویکردهای مدیریت گذشته جلو رفت، گفت: اگرچه با توجه به نتیجه انتخابات در روز ۲۵ خرداد معلوم بود باتغییر دولت و انتصاب تدریجی مدیران، با رویکردهای جدید در حوزه اجرایی سینما روبرو خواهیم شد، و از آنجایی که تقریبا عمده تولیدات سینمای ایران فیلمبرداری آن از همان اوایل تابستان آغاز می شود، فیلم های جشنواره امسال این فرصت را داشتند که اگر بخواهند بدون توجه به شروط و نظرات شورای پروانه ساخت، اصطلاحا کار خودشان را انجام دهند و نگران مجوز نمایش نباشند، یعنی با پدیده جالبی روبرو بودیم که از یک طرف اغلب تولیدات اگرچه متعلق به دولت قبلی بود اما نوع بیان و رویکرد می توانست با نگرش مدیران جدید و دولت یازدهم باشد واین اتفاقی بود که در خصوص بعضی فیلم ها رخ داد.
 
وی ادامه داد: هر چند که برخی فیلمها مانند "چ" هم بودند که تولیدشان برای سال گذشته بود اما به جهت پربار کردن سبد آثار جشنواره سال گذشته راضی نبودیم در مراحل پس تولید با شتاب آسیب زننده آن را حتما به جشنواره دوره مدیریتمان برسانیم وقرار شد آن را برای جشنواره امسال در نظر بگیریم، چرا که ارتقای سینمای ایران و کیفیت نهایی این فیلم برای ما مهم تر بود تا اینکه بخواهیم افتخار نمایش آن را هم به نام خود تمام کنیم.
 
وی افزود: با تغییر رویکرد و شعارهای دولت جدید، به تبع آن اعضای شورای پروانه ساخت و نمایش هم عوض شدند، لذا یک سری از فیلمسازان که شروطی را برای صدور پروانه ساخت در زمان مدیریت قبلی پذیرفته بودند طبیعی بود که این شرایط را زیرپا بگذارند و نظرات خود را اعمال و یا القا کنند مثل فیلم «عصبانی نیستم» که من به جزییات آن اشاره می کنم.
 
رییس سابق سازمان سینمایی خاطرنشان کرد: اساسا «عصبانی نیستم» یک فیلم اجتماعی بود که بحث فتنه در آن مطرح نبود. در فیلمنامه اولیه این فیلم که پس از اصلاحاتی مجوز تولید گرفت، آن طور که گزارش شده بود داستان حول محور جوان دانشجویی است که پدر دختر مورد علاقه اش برای پاسخ مثبت به خواستگاری وی، غیر مستقیم مسیر و آزمایشاتی را برایش طراحی می کند تا در مسیر اتفاقاتی پسر مجبور به دروغ، رشوه و کارهای خلاف شود تا. بتواند کسب درآمد کند، اما پسر از این مسیر سربلند خارج می شود و در نتیجه پدر با ازدواج آنها موافقت می کند.حال شما فیلم را ببینید، با آنچه که ساخته شده تا چه حد متفاوت است.
 
وی با اشاره به اینکه رییس سازمان سینمایی نمی تواند در جریان جزییات همه فیلمنامه ها باشد، یادآور شد: این واقعیت وجود دارد که وقتی فیلمنامه‌ای مصوب می شود و گروه برای ساخت آن اقدام می کند در فرآیند تولید ممکن است تغییراتی بوجود آید. یادم می آید فیلمی در سالهای دور بود که نسخه نهایی آن نسبت به فیلمنامه اولیه آن ۹۵ درصد تغییر داشته و برای همین قانون گذار شورای پروانه نمایش را تعریف کرده است تا قبل از اکران همه نظارتها و ملاحظات نمایش عمومی لحاظ شود، اما آیا مجوز نمایش نسخه غیر قانونی و به تعبیری جعلی" عصبانی نیستم"در اختیار مدیریت بنده بوده است؟
 
شمقدری همچنین با اشاره به فیلم «خانه پدری» گفت: نمی شود در سینما همواره به همه بدبین بود، کیانوش عیاری شخصآ انسان مثبتی است و این فیلم را هم با همین نگاه ساخته و نیت تخریبی نداشته است اما «خانه پدری» بسیار فیلم بد و ناجوانمردانه ای درآمده ، به نوعی توهین به گذشته و حتی حال ماست، فیلم تلخ وناراحت کننده است، حتی من شنیدم که برخی تماشاگران جشنواره بعد از دیدن بخش اول سالن سینما را ترک کردند، جمع بندی ما این بود که این فیلم به هیچ وجه امکان نمایش عمومی ندارد به جز نمایش های خاص آن هم با یادآوری و توصیه که فیلم مناسب همه افراد نیست، اما در جشنواره امسال به راحتی در سینماهای کشور در معرض دید عموم قرار گرفت.
 
وی ادامه داد: اکران موقت این فیلم ها در جشنواره نوعی تست زدن برای اکران عمومی در سراسر کشور است، وقتی هم که کارگردان فیلم را به عنوان داور بخش اصلی جشنواره انتخاب می کنند ، نشان از یک هماهنگی مضاعف دارد. آنچه در این چند ماهه مسلم است برخی فیلمسازان حس کردند جهت هایی را که ما منع کرده بودیم تا به این شکل فیلم نسازند، توسط مدیران جدید تغییر کرده و در این دوره می توانند از آنها عبور کنند که البته با نگاه تساهلی برخی دوستان دولتی عبور هم کردند و در نهایت واکنش ها و اتفاقاتی را هم در پی داشت.
 
وی اظهار داشت: یکی از نمونه ها در این خصوص فیلم ویدئویی قصه هاست که بر خلاف رویه قانونی و جاری، پروانه و مجوز ساخت را پس از ساخت فیلم می گیرد که همین جا از خانم بنی اعتماد باید تشکر کرد که بالاخره پذیرفت در چارچوب قوانین نظام کار کند و فیلمی را که بدون مجوز ساخت تمام کرده بود برای جبران مافات که الگویی هم برای جوانان خطاکار باشد پروانه ساخت اخذ کند. البته ما به هیچ وجه تصمیم نداشتیم این فیلم را سینمایی تلقی کنیم ولی خب ظاهرا مدیریت جدید تعهداتی داده بود و حتی به دنبال آن بودند که جایزه مطرحی هم از جشنواره بگیرد.
 
شمقدری اضافه کرد: به نظرم باید همه روی چرخشی که رخ داد و بانوی سینمای ایران و فیلمش کنار گذاشته می شود و خانم کارگردانی از نسل جدیدی که نمی خواهد ارزشها را به چالش بکشد واتفاقا عاشقانه آن را ارج می نهد و برای یک فیلم ارزشی جایزه ویژه را از آن خود می کند تامل کنند. این نشان از دوره جدیدی در سینماست که مردم ، منتقدان، رسانه ها دیگر اهل مماشات و سیاسی بازی نیستند و این نوع بازی ها هم در بین مردم و هم در سینما جایی ندارد. اتفاق دیگر از این جنس، مطرح نشدن فیلمی بود که علی القاعده به خاطر فیلمساز جنجالی اش و موقعیت خاصش و موضوع التقاطی اش باید مطرح میشد، اگر چه سعی کردند با جایزه ای از بخش مظلوم و رها شده بین الملل برخوردار شود ولی همان طور که گفتم این جایزه برایش آورده جدی نداشت و این از برکات حرکت رو به جلو سینمای ایران است که نباید آن را دست کم گرفت.
 
شمقدری خطاب به متولیان فعلی سینمای کشور تاکید کرد: هنوز هم دیر نشده و قطعا اگر دوستان پیگیر ۱۲ محور راهبردی که تشریح شد باشند سالهای آینده به نقطه ای می رسیم که فیلم ها جایگاه ارزشمندی پیدا می کنند و مدیریت سینما با نخبگان و دلسوزان نظام چالش کمتری خواهند داشت. ضمن اینکه می توانند با رعایت دقیق ، هوشمندانه و متعهدانه خط قرمزها، مسائل سیاسی و نقد اجتماعی را هم در فیلم هایشان مطرح کنند.
 
وی در پایان سخنان خود گفت: طبق اظهار مسئولان جشنواره امسال ۱۵۰ فیلم متقاضی حضور در جشنواره بودند و ۵۳ فیلم به جشنواره راه یافتند که از سطح کیفی و تکنیکی قابل قبولی برخوردار بودند، جدا از ضرورت تنوع موضوعی برای طیف های مختلف مردم و رعایت حق و آزادی عمل سینماگران در چارچوب قوانین نظام جمهوری اسلامی، در یک ارزیابی می توان گفت امسال هم در راستای تحقق آن ۱۲رویکرد گامی به جلو برداشته شده است، اگر ما فرضآ دغدغه تقویت دفاع مقدس را داریم که طبق برآورد ما حداقل ده درصد تولیدات سالیانه باید به سمت این موضوعات برود، خوشبختانه این اتفاق افتاده و می توانیم بگوییم که از میان صد فیلم ساخته شده ده فیلم به دفاع مقدس و مقاومت و انقلاب اختصاص داشته است که باید سالهای بعد افزایش هم پیدا کند.
 
شمقدری در ادامه این جلسه به سوالات برخی دانشجویان بسیجی پیرامون مسائل مختلف سینما پاسخ داد.
 
وی با در پاسخ به سوالی در خصوص چگونگی نظارت بر تولید فیلمها توسط سازمان سینمایی با اشاره به تغییرات فیلمنامه برخی فیلمها در زمان تغییر مدیریت سالجاری توسط فیلمسازان توضیح داد: نظارت در سینما با تلویزیون متفاوت است و شاید برای پروسه های کوتاه فیلمسازی که اغلب با سرمایه بخش خصوصی در حال تولید است باید به اعتماد تکیه کرد، اگرچه در زمان مجوز نمایش، فیلم باید با فیلمنامه مصوب تطابق کامل داشته باشد که متاسفانه امسال در برخی موارد بطور آگاهانه این موضوع در صدور مجوز برخی فیلمها لحاظ نشد.
 
وی در پاسخ به دانشجوی دیگری كه بیان داشت یك فیلم یا به لحاظ محتوا مسموم است یا نیست و مدیران نباید برای دریافت بازخوردهای مردمی، آن فیلم را در جشنواره ها نمایش دهند گفت: حوزه فرهنگ مثل حوزه ریاضی یا یجیتال نیست كه متکی به صفر و یك باشد، همانطور كه سیگار مضر است اما با این حال عرضه می شود ولی روی آنها توصیه هایی را در نکشیدن سیگار درج می كنند.
 
وی با بیان اینكه در جایی برای نمایش فیلم‌ها باید مرز تعریف كرد خاطر نشان ساخت: در حوزه فرهنگ ما باید قدرت مانور را برای مخاطب و فیلمساز در حد خودش لحاظ کنیم و به همین دلیلما در برخی فیلم ها طبقه بندی سنی را مطرح و اجرا كردیم، ضمن اینكه اكران فیلمهایی که با مجوز قانونی تولید شده اند و از نظر شورای پروانه نمایش ، رد مجوز آن قطعیت ندارد ، می تواند برای مردم در جشنواره ها و یا رسانه ها، که مخاطبین خاص تری هستند و روی رای‌ و نظرشان حساب كرد به نمایش در بیایند تا تکلیف فیلم هم روشن تر شود به هر حال باید توجه کرد این موارد نمی تواند از انگشتان یک دست فراتر رود.
 
كارگردان «بر بال فرشتگان» با تاكید بر مهم بودن رای و نظر مردم خاطرنشان كرد: به طور مثال مخالفان نمایش فیلم به رنگ ارغوان معتقد بودند نمایش این فیلم در میان مردم واکنش های منفی و غیر قابل پیش بینی به همراه دارد اما من به طور جد معتقد بودم نه تنها اینگونه نیست ونشانه اقتدار و چشمان باز نظام است که حتی پس از دوران فتنه ۸۸ این فیلم تاثیرات درخشان تری هم خواهد داشت. دیدید که فیلم «به رنگ ارغوان» وقتی با مردم ، در جشنواره روبرو شد، مشخص شد كه فیلم خطرناكی نیست در حالی كه این فیلم در دوره اصلاحات و دوم خرداد با سرمایه آنها ساخته شده بود و به دلایل گوناگون و شاید هم نظرات سلیقه ای امکان اکران عمومی پیدا نکرده بود و جلوی نمایش عمومی آن را گرفته بودند.
 
شمقدری با توجه به پرسش یکی از دانشجویان در خصوص فیلم «طبقه حساس» گفت: در ابتدا نام این فیلمنامه «قبر دو طبقه» بود، سازنده فیلم حدود یك سال درخواست پروانه ساخت برای تولید آن را داده بود، تا اینكه او در حالی كه خیلی شاكی بود موضوع را با من در میان گذاشت و من بعد از اینكه فیلمنامه را خواندم كارگردان و تهیه کننده فیلم را خواستم و گفتم كه این فیلمنامه بدی است كه لحظات و معانی زشتی دارد و چه ضرورتی دارد که می خواهید این فیلم را بسازید؟ بعد هم گفتم شورا را بتوانید قانع کنید من با ساخت آن مخالفتی نخواهم کرد سرانجام هم با تغییراتی كه در فیلمنامه می دهند شورای پروانه ساخت با تولید آن موافقت می كند.
 
وی ادامه داد: با دیدن «طبقه حساس» در جشنواره متوجه شدم كه برخی لحظات كه توافق شده بود حذف شود در فیلم وجود دارد، حتی یك جاهایی دیالوگ ها را حذف كرده بود اما بجای آن با دست اشاره می كرد كه این هم از آن دسته كلك‌هایی است كه در سینما زده می شود که شاید کارگردان با این صحنه های جایگزین فكر كرده اثرش هنری تر شده است.
 
شمقدری گفت: در فیلمنامه اولیه «طبقه حساس» غیرت ایرانی و اسلامی مورد مضحكه قرار می گرفت اما با لحاظ برخی تغییرات که در مرحله ساخت داده شده ، می توانم بگویم كه تقریبا این اتفاق نیافتاده است همین مقدار باز جای شکرش باقی است به خصوص در آخر فیلم کارگردان با زیرکی كاری كرد كه باعث می شود به نوعی از معایب دیگر کار هم عبور كنی ، خب این هوشمندی فیلمساز است كه فیلم را به این مرحله رسانده است، هر چند که من هنوز فیلم را به شکل نسخه ای که در جشنواره به نمایش در آمد برای عموم خانواده ها مناسب نمی بینم و به نظرم باید یك سری اصلاحاتی در آن لحاظ شود که بر عهده تیم جدید مدیریتی در سازمان سینمایی است.
 
رییس سابق سازمان سینمایی در پاسخ به سوالی مبنی بر میزان دخالت مدیران دولتی در آرای جشنواره فیلم فجر تصریح کرد: این به روحیه و روش کاری مدیران برمی گردد، من در سالهای گذشته چهار دوره داور فیلم فجر بودم فقط یکبار به طور اکید از ما خواستند به فیلم خاصی، فکر کنم نار ونی بود ،جایزه ویژه دهیم، اما وقتی با واکنش منفی داوران روبرو شدند آن سال پرونده فیلم های اول را بستند و در اختتامیه نگذاشتند مطرح شود. البته در سه دوره بعد که داور بخش اصلی بودم احساس می کردم از طریق دبیرخانه القائات خاصی می شود اما رای نهایی، رای اجماع یا اکثریت بود. اساسا وقتی داوران بر مبنای اصول و انتظارات جامعه مخاطب اعم از سینماگران، مردم و حاکمیت انتخاب شوند نیازی به دخالت نیست و داوران میتوانند مستقل عمل کنند هر چند که امسال به هر دلیل در حق فیلم"چ" کم لطفی شد و این فیلم در بخش فیلمنامه، کارگردانی و بهترین فیلم مستحق جوایزی بود.
 
وی تصریح کرد: نمیخواهم بدبینانه نگاه کنم ولی به نظر می رسد عوامل دیگری در داوری با هدف یک توازن تاثیراتی داشته است. شاید در خصوص رستاخیز در یک فرصت دیگری مفصل صحبت کنم ولی همین قدر بگویم اشکال اساسی این فیلم زاویه روایت حادثه کربلاست. نمی شود از زاویه دید یزید و ابن زیاد عاشورا را روایت کرد، نتیجه این اشتباه بزرگ این می شود که مخاطب از شهادت سلیمان ، حضرت مسلم ، حضرت علی اکبر و ابوالفضل العباس به راحتی می گذرد و از آن احساسات عاشورایی محرم در مخاطب خبری نمی شود مگر آنکه مخاطب خودش معرفتی داشته باشد.
 
وی افزود: در دوره مدیریتم من به دبیران هم تاکید می کردم حساسیتها و رویکردها منتقل شود اما وقتی داوران وارد مرحله داوری شدند دیگر باید مستقل عمل کنند ،تنها یک بار به دبیر جشنواره دوره سی و یکم برای اهدای سیمرغی که از سوی داوران تحت عنوان «یك عمر فعالیت هنری» به علیرضا داودنژاد و خانواده‌اش قرارشد بدهند تذکر دادم و گفتم من مخالفم و قانون جشنواره هم چنین اجازه‌ای را به ما نمی دهد و داور فقط می تواند به رشته های مختلف یك فیلم جایزه بدهد،ا ما در نهایت با توجه به شرایط خاص و مستقل بودن داوران كه به یك همچنین اجماعی رسیده بودند من بیش از حد اصرار نکردم و نتیجه آن شد كه داودنژاد به اتفاق خانواده اش بالای سن رفت و حرفهایی هم زد که جالب نبود، شاید هم اتفاقا یكی از نقاط ضعف جشنواره سال گذشته جایزه داودنژاد و حرف های بی ربطی بود كه مطرح كرد و هیچ مبنایی هم نداشت، البته بعد متوجه شدیم كه یكی از داوران به دنبال این موضوع بوده و می خواسته ادای دینی به وی بکند و داوران دیگر هم روی حسن نیت رای ایشان را پذیرفته بودند.
 
شمقدری در پاسخ به یكی از دانشجویان مبنی بر اینكه چرا فیلمسازان رتبه بندی نمیشوند و همه اجازه ساخت هرگونه اثر سینمایی را دارند گفت: اینکه ما بخواهیم تا این مرحله نظارت كنیم نمی دانم چقدر صلاح است اما یك مورد خاص در دوره ما اتفاق افتاد كه یك شازده قجری كه با خانواده پهلوی هم ارتباط نزدیك داشت و پس از انقلاب هم ۲۰ سال خارج نشین شده بود وپس از بازگشت به كشور، اولین فیلمش «بوی کافور، عطر یاس» را در دوره دوم خرداد می سازد، احساس من این بود که ضرورتی ندارد حتما دوره ما هم فیلم بسازد، هرچند که گویا خودش هم متوجه شده بود، ظاهرا این هم از استثنائاتی است که می گویند دل به دل راه دارد و گفته بود كه من در چهار سال مدیریت شمقدری فیلم نمی سازم که من هم خدا راشکر کردم .
 
وی ادامه داد: البته اینكه آدمها را در یك قالب بگذاریم امكانش نیست و نباید آزادی عمل مشروع و قانونمند اهالی فرهنگ و هنر را سلب کرد چرا كه اعتقاد داریم آدمها همواره قابل تغییر هستند، چه بسا زمانی افرادی بودند که در قبل از انقلاب فعالیت داشتند و بعد از انقلاب برای اعتلای سینمای دفاع مقدس و مورد تایید نظام بسیار تلاش کردند و در مقابل کسانی هم هستند که روزی در جبهه انقلاب بودند و امروز در مقابل آن قرار گرفته اند.
 
وی گفت: البته این موضوع در در دنیای غرب به شدت لحاظ می شود و هركسی را نمی گذارند كه فیلمساز شود و باید از یك سری گزینش ها عبور کند، به عنوان مثال. فیلمسازان اصلی آمریکا باید پای ارزش های هالیوود ونظام آمریکایی حتما بایستند تا بتوانند آنجا کار کنند و به محض اینكه خطایی را انجام دهند آنها را محدود می کنند. به بیان واضح تر مرگ سینماگری چون استانلی كوبریك هنوز هم مشكوك است یا خود چارلی چاپلین که به محض اینكه مواضع مخالف گرفت از دور خارجش كردند. و دیدیم که هر دو هم به تبعید نا نوشته از سرزمین آمریکا محکوم می شوند