به گزارش گروه اجتماعی مشرق، این تنها یک جمله‌ی هشداردهنده از گفت‌وگوی کمتر محافظه‌کارانه‌ی دیپلماتی است که حدود شش‌ماه پیش با حکم محمدعلی نجفی - رییس پیشین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری - بر کرسی معاونت گردشگری تکیه زد تا این‌بار روابط بین‌المللی را از دریچه‌ی گردشگری تجربه کند و حالا تأکید اصلی‌اش این است که «گردشگری محل تسویه حساب‌های سیاسی نیست.»

«مرتضی رحمانی‌موحد» در یک بعدازظهر بهاری به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) آمد و در گفت‌وگویی که نزدیک به سه ساعت طول کشید، درباره‌ی جریان‌ها و دیدگاه‌های مخالفی که در چند دهه‌ی اخیر مانع توسعه‌ی گردشگری شده است، خطر ربایش گردشگران ایرانی توسط کشورهای اطراف ایران، مواضع و برخوردهای نهادهای امنیتی، انتظامی و قانون‌گذار نسبت به گردشگری، تبلیغات و همچنین تناقض‌های زیرساختی در حوزه‌ی گردشگری و گرانی هزینه‌ی سفر، در جایگاه یک مقام مسوول و سیاست‌گذار، اظهار نظر کرد و به پرسش‌های خبرنگاران ایسنا پاسخ داد.

خطر در کمین گردشگری ایران

معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درباره‌ی هشداری که نسبت به جذب گردشگران ایرانی به کشورهای اطراف داده، صراحتا گفت: روزی خواهد رسید که اطراف ایران‌، محل تفریح مردم این سرزمین خواهد شد‌، بندر «ترکمن‌باشی» در ترکمنستان‌، بندر «آکتاو» در قزاقستان‌، «باکو» در جمهوری آذربایجان‌، کشور امارات و یا «استانبول» در ترکیه، این یک خطر است.

وی تصریح کرد: اگر در درون به مفاهمه‌ی جامع و سراسری و حمایت عمومی از این فرآیند نرسیم، از بی‌توجهی به حوزه‌های اقتصادی و فرهنگی گردشگری و توسعه‌ی آن‌، ضربه می‌خوریم و به روزی می‌رسیم که فرزندان نسل بعدی‌ ما، سیاحت و اوقات فراغت خود را قطعا به خارج از مرزها می‌برند.

او همچنین تأکید کرد: بزرگان ما باید این خطر را جدی بگیرند و برای همین باید پشتِ سر گردشگری و توسعه‌ی آن در داخل قرار گیرند.

گردشگری، دکانی برای مخالفان

رحمانی‌موحد در ادامه درباره‌ی جریان‌های مخالفی که در چند دهه‌ی گذشته مانع توسعه‌ی گردشگری شده‌اند، با تأکید بر این‌که باید تکلیف‌مان را با گردشگری معلوم کنیم‌، به بخشی اشاره کرد که گردشگری را نه فرهنگی و نه اقتصادی می‌داند و از آن به‌عنوان یک «گرفتاری» برای صنعت گردشکری یاد و اظهار کرد: آنچه در حاشیه‌ی تورهای گردشگری رخ می‌دهد، در همه‌جا می‌تواند اتفاق بیفتد، حتا در یک پاساژ یا در ساحل‌؛ اما چرا با تابلوی گردشگری‌؟ به‌نظر می‌رسد اینجا، برای عده‌ای دکان شده است.

وی همچنین با بیان این‌که در کشوری با این تنوع فرهنگی و مذهبی باید تعامل فرهنگی بین مهمان و میزبان حاکم شود، گفت: اگر این اتفاق رخ ندهد، هیچ شکلی از گردشگری داخلی یا خارجی موفق نخواهد شد‌، چه بسا گردشگری خارجی در معرض تهدید بیشتری از عدم توفیق این دو سازگاری قرار دارد.

رحمانی‌موحد بیان کرد: ممکن است در گردشگری داخلی وساطت‌هایی شود و مشکلات آن از این راه، حل شود‌؛ اما در گردشگری خارجی ‌وساطتی وجود ندارد‌. در هر حال، اگر هویت ایرانی و اسلامی محور تعامل نباشد، هیچ‌وقت این تنوع‌، تحرک و تردد را به معنای گردشگری نخواهیم داشت.

او در عین حال اظهار کرد: تعداد آن‌هایی که گردشگری را قبول ندارند،‌ در کشور ما زیاد نیستند‌، مثلا از منظر این گروه، اشخاصی که به آنتالیا سفر می‌کنند، مطلوب جلوه نمی‌کند، در حالی‌ که شاید این انتخاب نه با هدف بی‌بندوباری، بلکه از سر ناگزیری یا سلیقه بوده است‌، یعنی شخصی 5 / 1 میلیون تومان داشته و می‌خواسته بین کیش و آنتالیا‌، یکی را انتخاب کند‌ و پس از بررسی عوامل مختلف به این نتیجه می‌رسد که به آنتالیا برود. مخالفت با این گردشگران حتا در داخل سیستم دولت یا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم وجود دارد.

چرا «نخجوان» با یک خیابان جذاب است؟

او همچنین گفت: عده‌ای هستند که می‌گویند با گردشگر خروجی مقابله کنید‌، چرا باید این کار را انجام دهیم‌، وقتی زیرساخت‌های داخلی با این تنوع مالی افراد جامعه‌، قابل استفاده نیست؟! به طبع، در چنین شرایطی این انتظار را باید داشت که ایرانی‌ها از سوی بازارهای دیگر جذب شوند‌، مثلا «کردستان» عراق چه چیزی دارد که تعدادی از ایران به آنجا می‌روند یا «نخجوان» در جمهوری آذربایجان که یک خیابان بیشتر نیست‌. هرچند حالا زیرساخت‌های بهتری را ایجاد کرده‌اند.

معاون گردشگری سپس با بیان این‌که گردشگری در کشور ما بیشتر مدیریت هماهنگی است تا اجرا‌، اظهار کرد: طبق مصوبه‌ی دولت، 19 دستگاه کانون ملی گردشگری هستند و 59 دستگاه و تشکل، مستقیم و غیرمستقیم با گردشگری درارتباطند‌، واقعا کار سختی است که برای گردشگری یک متولی تعیین کنیم. من به‌عنوان یک مقام گردشگری فقط می‌توانم در افکار مردم تأثیرگذار باشم‌، آرام‌آرام فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی کنم و به ترغیب سرمایه‌گذاران بپردازم و مقاصد را معرفی کنم‌؛ اما مهم‌ترین و موثرترین عاملی که گردشگر را در مقصد می‌تواند راضی کند‌، جامعه‌ی میزبان است.

وی با بیان این‌که برخورد و تعامل درست جامعه‌ی میزبان با گردشگر سبب رفت‌وآمد بیشتر در آن مقصد خواهد شد‌، افزود: در برقراری این تعامل چه کسانی تأثیرگذارند‌، آیا این در اختیار دولت است‌؟ خیر.

مقام معظم رهبری حامی گردشگری است، پس مشکل چیست؟

او با تأکید بر ضرورت وجود اهتمام جدی‌تر در حوزه‌ی گردشگری، گفت: در سطوح رسمی و کلان مملکت برای حمایت از گردشگری‌، هیچ مشکلی نداریم‌، مقام معظم رهبری و رییس‌جمهور در این‌باره مکرر صحبت و تأکید کرده‌اند و حالا باید اطلاع‌رسانی را بیشتر کنیم که بخشی از آن، به سازمان متولی گردشگری مربوط می‌شود، باید تماس‌های‌مان را با نیروهای اثرگذار منطقه‌ای‌، ملی و محلی بیشتر کنیم و دیدگاه‌های‌مان را شرح دهیم.

نمایندگان مجلس؛ جریان مخالف یا موافق گردشگری؟

معاون گردشگری در ادامه به جریان‌های اثرگذار داخل کشور بر ورود گردشگران خارجی و طرح دو فوریتی برای انگشت‌نگاری از اتباع اروپایی که اخیرا نمایندگان مجلس در اقدامی مقابله‌جویانه با بیانیه‌ی اخیر پارلمان اروپا ارائه کرده‌اند‌، اشاره و اظهار کرد: در سال، 180هزار گردشگر از کشورهای ثروتمند به ایران سفر می‌کنند‌ و در مقابل، یک‌میلیون و 800هزار عراقی به ایران می‌آیند،‌ پولی که آن 180هزار نفر در ایران خرج می‌کنند، بیشتر از آن جمعیت میلیونی است که از عراق می‌آیند. البته توجه به توسعه‌ی گردشگری زیارتی و محتوای فرهنگی آن و جذب میلیون‌ها شیعه از سراسر جهان به سمت زیارت شهرهای مذهبی کشورمان، یک راهبرد استراتژیک برای سازمان است که بیشتر با اهداف فرهنگی و تأثیرگذاری انجام می‌شود؛ اما اگر قرار است گردشگر خارجی برای تقویت اقتصاد ملی به ایران جذب کنیم، باید از همین کشورهای ثروتمند اروپایی باشد که حالا قصد برای انگشت‌نگاری از آن‌ها شده است. ما با این کار فقط خودمان را محدود می‌کنیم.

وی این اقدام نمایندگان مجلس را نمونه‌ای از آن جریان‌های اثرگذار بر گردشگری دانست و ادامه داد: ما قبلا هم طرح انگشت‌نگاری را در برخی کشورها اجرا می‌کردیم‌؛ اما قانونی برای آن وجود نداشت‌، حالا اگر به قانون کلی کشور تبدیل شود، این مقامات اروپایی نیستند که چیزی را از دست می‌دهند، چراکه به جای ایران‌، کشور دیگری انتخاب می‌شود؛ این ما هستیم که با چنین تصمیم‌هایی فرصت دیدار مردم این کشورها را برای خودمان محدود می‌کنیم.

رحمانی‌موحد با تأکید بر این‌که گردشگری حوزه‌ی تسویه‌حساب‌های سیاسی نیست‌، یادآوری کرد: گردشگری تنها بخشی است که دقیقا به شعار امسال برمی‌گردد، چراکه هم حوزه اقتصاد وهم فرهنگ را شامل می‌شود و اگر سفر یک گردشگر در ایران به‌خوبی اجرا شود‌، او به پیام‌رسان فرهنگی ایران تبدیل خواهد شد.

برخوردهای سلیقه‌ای آزاردهنده‌تر از جریان‌های مخالف است

او با اعتقاد به این‌که نگاه‌ها و جریان‌های فکری مختلف درباره‌ی گردشگری را با گفتمان و تعامل‌، بدون پاک کردن صورت‌مسأله و صحبت از موضع بالا می‌توان حل کرد‌، تأکید کرد: قانون و مقام بالادستی و چارچوب‌های ما در رعایت منافع ملی، کاملا مشخص است و من هیچ‌یک را در سیاستگذاری و اعمال نظر مورد تعرض و اشکال قرار نمی‌دهم؛ اما همه‌ی این‌ها فقط 20 درصد کار را شامل می‌شود‌، 80 درصد دیگر، اعمال سلیقه‌های مختلف است که ما را آزار می‌دهد، مثلا فرمانده راهور ناجا به استان‌ها دستور می‌دهد اتوبوس گردشگران به شهر وارد شود‌؛ اما فرمانده استان زیر بار نمی‌رود، در حالی‌ که اگر هر کسی وظایف خود را مطابق قانون انجام دهد، هیچ مشکلی نخواهیم داشت.

معاون گردشگری در ادامه درباره‌ی تعامل با نهادهای اثرگذار که در عین حالی‌ که ظاهرا جزو جریان‌های فکری مخالف با گردشگری هستند‌، برخوردهای سلیقه‌ای هم دارند‌، گفت: ما این تعامل را شروع کرده‌ایم‌، سه‌ماه پیش، با معاون امنیتی - انتظامی وزارت کشور درباره‌ی ضرورت هماهنگی دستگاه‌های انتظامی و امنیتی برای توفیق گردشگری صحبت کردیم که او هم کاملا با این موضوع موافق بود. بنابراین فهرستی از مشکلات را ارائه کردیم که امیدواریم ابتدای امسال به آن‌ها رسیدگی شود.

وی بیان کرد: برای درگیر نشدن این موضوع با برخوردهای سلیقه‌ای نیز فرمولی را در نظر گرفته‌ایم، چون در سیستم من، کار ناتمام وجود ندارد‌، کار باید تعیین تکلیف شود. این توافق ما بوده است و پیگیر آن هستیم و کار را رها نمی‌کنیم، اگر کار انجام نشد به مکانیزم بالاتر اطلاع می‌دهیم. خوشبختانه همیت و پشتکار آقای سلطانی‌فر - رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری‌ - روحیه‌ی ما در این زمینه تقویت می‌کند.

این استخوان را نمی‌شود لای زخم نگه داشت

او تأکید کرد: ما باید یک‌دفعه در مناسبات خود بازبینی کنیم‌، مناسبات اعضای خانواده‌ی گردشگر در سال‌های اخیر‌، دچار و دستخوش تغییرات و تحولات بی‌پایه و غیرکارشناسی شده است. این مناسبات باید به منطق درست آن برگردد.

معاون گردشگری کل کشور ادامه داد: باید تکلیف با گردشگری مشخص شود‌، اگر موافق‌اند با چه رویکردی و اگر مخالف‌اند به چه دلیلی. این استخوان را نمی‌شود لای زخم نگه داشت، من در مدیریتم موافق تعیین تکلیف گردشگری با معضلات هستم.

با فرمان 30 سال پیش دیگر نمی‌توان جلو رفت

او همچنین با تأکید بر این‌که مناسبت ما در حوزه‌ی انتظامی گردشگری نیز باید بازبینی شود‌، افزود: آیین‌نامه‌های این بخش به 30 سال پیش مربوط است، دوره‌ی ابتدای شکل‌گیری نظام، زمانی که نگاه‌ها و شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه‌، شکل دیگری بود‌. اکنون با تحولات بسیاری روبه‌رو شده‌ایم و دیگر نمی‌توان با فرمان 30 سال پیش، جلو رفت.

وزارت اطلاعات لغو ویزا با 13 کشور را پیشنهاد کرد

رحمانی‌موحد همچنین با دفاع از موضع وزارت اطلاعات نسبت به گردشگری، گفت: در کارگروه تسهیل و لغو روادید، وزارت اطلاعات یکی از همراه‌ترین دستگاه‌های حاضر بود. آن‌ها نام 13 کشور را برای لغو روادید پیشنهاد کردند. وزارت اطلاعات به سرعت این آمادگی را دارد تا تعاملات و مناسباتش در موضوع گردشگری بازبینی شود.

او در حالی‌ که غیرمستقیم به یکی از بخشنامه‌های دفتر هماهنگی معاونت گردشگری، مربوط به اعمال محدودیت برای گردشگرانی که با وسایل نقلیه‌ی شخصی خود به ایران سفر می‌کنند، اشاره می‌کرد، افزود: اصلا زیبنده‌ی جمهوری اسلامی با این امنیت و اقتدار نیست که اگر یک زوج با ماشین خود به ایران سفر کردند‌، حتما یک راهنمای تور هم از ابتدا تا انتهای سفر‌، آن‌ها را همراهی کند.

بهانه نمی‌پذیریم؛ همه‌ی محدودیت‌ها و سیاست‌ها را ما ابلاغ می‌کنیم

وی همچنین در واکنش به بخشنامه‌هایی که هر از گاهی خارج از سیاست‌های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و از سوی نهادهای مختلف با موضوع گردشگری صادر می‌شود و مجریان تور و گردشگران خارجی ملزم به اجرای آن‌ها می‌شوند، ‌تأکید کرد: سیاست‌های گردشگری را معاونت گردشگری ابلاغ می‌کند‌، هرچه محدودیت‌ و توسعه است،‌ ما باید اعلام کنیم و غیر از این‌، هیچ بهانه‌ای را نمی‌پذیریم. اگر هم دستگاهی، نظری در این حوزه دارد باید صحبت کنیم و تصمیم مشترک‌مان را اعلام کنیم.

رحمانی‌موحد افزود: دولت برای تمام دستگاه‌ها‌، مکانیزم تعریف کرده است و طبق آن‌، هیچ دستگاهی نمی‌تواند در موضوع گردشگری اعمال نظر کند و خود را متولی آن بداند‌، بحث ما گردشگری است نه اتباع بیگانه. اتباع بیگانه متولی خاص خود را دارد که طبق مکانیزم تعریف‌شده، اختیار اعمال نظر درباره‌ی آن را هم دارد.

این روش اداره‌ی امور نیست

او با بیان این‌که تمام وظایف ذاتی و ساختاری معاونت گردشگری به خودش برمی‌گردد‌، گفت: گردشگری یک متولی دارد و آن سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است و هر کسی در این‌باره نظری دارد، باید رسما به ما ابلاغ کند، مثلا به‌تازگی نیروی انتظامی مصاحبه‌ای داشته که در آن اعلام کرده با تورهای خلاف برخورد می‌کند، ‌این در حالی است که در طول شش‌ماه مسوولیتم‌، حتا یک گزارش از طرف فرمانده‌ی نیروی انتظامی یا معاون او درباره‌ی تخلف تورها دریافت نکرده‌ایم.

وی اظهار کرد: ما باید عادت کنیم از شفاهی حرف‌ زدن و گفتار بدون عقوبت خودداری کنیم. همه‌چیز باید شفاف باشد. اگر آژانس یا توری تخلف کرده است، کتبی همراه اسناد و مدارک به ما اعلام کنند تا ما هم برخورد کنیم. مطلوب نیست که از طریق رسانه‌ها با هم صحبت کنیم.

معاون گردشگری تأکید کرد: وقتی نتوانیم با هم صحبت کنیم‌، مطالب‌مان را در رسانه‌ها منتشر می‌کنیم‌، این‌که روش اداره‌ی امور نیست.

او ادامه داد: ما ساز و کار قانونی برای بررسی مسائل و گفت‌وگو داریم، فقط کافی است سطح مشارکت خود را تعیین کنیم و با حضور در جلسات و گفتمان، مشکلات را از پیش رو برداریم.

معاون گردشگری در پاسخ به این نگرش که برخی دستگاه‌ها و نهادها، خود را در جایگاهی نمی‌دانند که با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وارد تعامل شوند یا مسائل را به آن‌ها اطلاع دهند و ترجیح می‌دهند راسا اعمال نظر یا برخورد کنند،‌ گفت: این بالاتر یا پایین‌تر بودن را حرف تعیین نمی‌کند‌، قانون تعیین می‌کند. دولت «ستاد هماهنگی خدمات سفر» را تصویب کرد که اعضای آن هم مشخص است. اگر عضوی از این ستاد‌، کمتر یا بیشتر ظاهر شود، ‌من برای مدتی آن‌ها را مدیریت و همراهی می‌کنم، وقتی کار انجام نشد‌، گزارش را به مقام بالاتر یا در نهایت، به رییس‌جمهور ارجاع می‌دهم‌، بیشتر از این، کاری نمی‌توانم انجام دهم و وظیفه‌ای ندارم.

من حرف اول و آخر را نمی‌زنم

رحمانی‌موحد اضافه کرد: من نمی‌گویم معاون گردشگری، حرف اول و آخر را می‌زند‌، من میزبان 59 دستگاه‌، نهاد و تشکلی هستم که در این حوزه خدمت می‌کنند و محترمانه و دوستانه دست همه آن‌ها را می‌فشارم، چون اگر گردشگری را با هم اداره کنیم، قطعا از تبعات و تأثیرات منفی آن کاسته می‌شود و تبعات اقتصادی و حوزه‌ی نفوذ و توسعه‌اش بیشتر خواهد شد و همراهان بیشتری پیدا خواهد کرد.