گروه سیاسی مشرق- طبق توافقنامه ژنو، قرار بود که تحریم های مربوط به قطعات یدکی و تعمیرات و ایمنی پرواز خطوط هواپیمایی غیرنظامی ایران؛ برداشته شود. در خلال متن «برنامه مشترک اقدام» چنین آمده بود: «در مقابل، سه کشور اروپایی، اتحادیه اروپا به اضافه سه کشور دیگر، انجام اقدام های داوطلبانه زیر را متعهد می گردد: ... صدور مجوز تأمین و نصب قطعات یدکی برای ایمنی پرواز هواپیماهای غیرنظامی ایرانی و خدمات مرتبط. صدور مجوز بازرسی مربوط به ایمنی و تعمیرات در ایران و همچنین خدمات مرتبط ... رفع تحریم ها، می تواند دربرگیرنده هر خط هوایی ایرانی تحریم نشده و نیز ایران ایر گردد.»

به‌رغم اینکه بسیاری از مردم به اشتباه فکر می کنند، غربی ها این بخش از تعهدات مندرج شان در توافق ژنو را بطور کامل و طبق ایده آل ایران، انجام داده اند؛ هنوز انجام درست و دقیق این بخش از تعهدات آمریکا زیر سئوال است و حسن نیت طرف مقابل به اثبات نرسیده است.

روز هفدهم فروردین ماه امسال بود که خبرگزاری های جهانی از صدور مجوز برای شرکت های بوئینگ و ایرباس برای تجارت با ایران در پی تعهدات آمریکا در توافق ژنو؛ خبر دادند. آن زمان، «روزنامه ایران» با شوق و ذوق خاصی به نقل از «علیرضا جهانگیریان» (معاون وزیر راه، مسکن و شهرسازی و رئیس سازمان هواپیمایی) نوشت: ««رئیس سازمان هواپیمایی»، صدور مجوز فروش قطعات هواپیما برای برخی شرکت ها را نتیجه توافق ژنو دانست و گفت: شرکت های خارجی از رفع مشکلات مربوط به صدور قطعات هواپیما به ایران خبر داده اند ... در داخل کشور نیز تمهیداتی برای تجهیز ناوگان هوایی در نظر گرفته شده که اختصاص تسهیلات 400 میلیون دلاری از محل «صندوق توسعه ملی»؛ برای خرید هواپیماهای جدید از این دست است ... بسیاری از شرکت های هواپیمایی کشور برای خرید هواپیما و استفاده از این تسهیلات، درخواست های خود را ارائه کرده اند. در توافقنامه ژنو، در مورد فروش هواپیما اشاره‌ای نشده و فقط فروش و تعمیر قطعات هواپیما جزء این توافقنامه است ... شرکت های خارجی از برطرف شدن مشکلات مربوط به صادرات قطعات هواپیما به کشور خبر داده‌اند و ما منتظر اقدام های عملی آنها هستیم»[1].

با این حال و یک هفته بعد از آن، «رئیس سازمان هواپیمایی کشور» دوباره دست به یک مصاحبه زد و اینبار در کمال تعجب؛ درباره کارشنکی های طرف های غربی در انجام به تعهدات توافق ژنو گفت: «در حالیکه تقریباً سه ماه از توافق ژنو می گذرد، «وزارت خزانه داری آمریکا» بالاخره مجوز صادرات قطعات هواپیما به ایران را تنها برای شرکت های «بوئینگ» و «جنرال الکتریک» صادر کرد اما تاکنون؛ اجرای کامل این بند توافقنامه محقق نشده است ... از مدت ها پیش، ارتباط میان شرکت های ایران با این شرکت ها برای واردات قطعه انجام شده بود اما تاکنون؛ نتیجه ای حاصل نشده است ... مجوز صادره از سوی «وزارت خزانه داری آمریکا»، تعداد کمی از هواپیماهای فعال ایران را در بر می‌گیرد و این امر؛ بیانگر تعلل شرکت های آمریکایی برخلاف توافقات ژنو، علیرغم صداقت ایران است»[2].

این اعتراف زودهنگام و تلخ «معاون وزیر راه»، بدین معنا بود که به‌رغم انتظار دولت، مجوز واردات قطعات یدکی بطور محدود صادر شده و البته شرکت های آمریکایی؛ در عمل به همین مجوز نصفه و نیمه نیز تعلل تشکیلاتی می کنند. جالب تر اینکه طبق گزارش های منتشر شده، شرکت های اروپایی در اینباره حتی از آمریکایی ها هم عقب ترند.

بنابر این امروز، حتی آنهایی که با اشاره به جوک های سیاسی مختلف، لغو تحریم های هواپیمایی را یک دستاور بزرگ می دانستند، خیلی نمی توانند از این دستاور بزرگ چیزی بگویند؛ چرا که اگر هم دستاورد بوده باشد، به عالم واقع نپیوسته است. همانطور که بسیاری از خوش بین ها و ذوق زده ها، منتظر خوش قولی طرف آمریکایی در انجام تعهدات شان در ژنو هستند و همچنان؛ منتظر انتقال اموال آزادشده از حساب بانک مرکزی از کشورهای سوئیس و کره به حساب های داخلی بانک مرکزی هستند، آنها همینطور، منتظر آزادسازی واردات قطعات یدکی هواپیماهای غیرنظامی به ایران هستند!

چند روز پیش، «خبرگزاری رویترز» سعی کرده که ضمن مصاحبه با تیم های مذاکره کننده دو شرکت آمریکایی مزبور با طرف های ایران؛ جزیئات جدید و بیشتری درباره نحوه عمل به تعهدات هواپیمایی توافق ژنو، بدست آورد. با این حال، در صورتیکه از گلایه های فرودین ماه «رئیس سازمان هواپیمایی کشور» بیش از دو هفته گذشته، این گزارش «رویترز» نشان می دهد که رویه فوق؛ تحولات چشم گیری نداشته و توافق ژنو، پست دیوار بروکراتیک دیوان سالاری «ایالات متحده» گیر کرده است. «صدای آمریکا»، دو روز پیش بخش اصلی این گزارش «خبرگزاری رویترز» را به فارسی منتشر کرده است:

***

مصاحبه کتبی رویترز با «تیم نیل»، «سخنگوی بوئینگ»:

"رویترز: این مجوز، مشخصاً چه کاربردی دارد و چه موقع منقضی خواهد شد؟

سخنگوی بوئینگ: مجوز به ما اختیار می دهد، قطعات یدکی مربوط به ایمنی پرواز را به ایران ارائه دهیم. مجوز یازدهم فروردین ماه، در راستای توافق به دست آمده میان 5+1 و دولت ایران صادر شد که دریچه ای را برای چنین مبادلاتی باز کرد و قرار است بیست و نهم تیر ماه بسته شود.

...

رویترز: آیا مجوز شامل خرید موتور نیز می شود؟

سخنگوی بوئینگ: درباره مسئله خرید موتور، باید به «جنرال الکتریک» مراجعه کنید. خطوط هوایی، همیشه موتور و قطعات موتور را مستقیماً، از سازنده موتور هواپیما خریداری می کنند؛ نه از «بوئینگ» یا «ایرباس».

رویترز: آیا برنامه ای برای اعزام متخصصان آمریکایی به ایران دارید؟

سخنگوی بوئینگ: ما هیچ برنامه ای برای فرستادن کسی به ایران نداریم."

***

مصاحبه کتبی رویترز با «ریک کندی»، «سخنگوی جنرال الکتریک»:

"رویترز: آیا ملاقات میان مقامات «جنرال الکتریک» با مقامات خطوط هوایی ایران در استانبول، انجام گرفت؟

سخنگوی جنرال الکتریک: ملاقاتی با «ایران ایر»، هنوز انجام نشده است.

رویترز: آیا تماس هایی انجام گرفته است؟

سخنگوی جنرال الکتریک: تماس های بسیار محدودی صورت گرفته اما ملاقاتی انجام نشده است.

رویترز: «جنرال الکتریک»، چه موقع مجوز را از «وزارت دارایی آمریکا»، درخواست کرد؟

سخنگوی جنرال الکتریک: درباره «مجوز وزارت دارایی»، درخواست ما بر اساس ایمنی پرواز بود. ما به سادگی می خواهیم مطمئن شویم که موتورهای «جنرال الکتریک» که بیش از بیست و پنج سال عمر دارند؛ به درستی نگهداری شوند. اینها، هیجده هواپیمای خطوط هوایی «ایران ایر» است که موتور «جنرال الکتریک» بر روی آنها نصب است ]همانطور که رئیس هواپیمایی گفته مجوز محدودتر از انتظار دولت است[.

رویترز: «جنرال الکتریک»، قصد فروش موتور هواپیما هم دارد؟

سخنگوی جنرال الکتریک: برنامه ما جایگزینی یک به یک قطعات موتور است، یعنی به ایرانی ها می گوییم: توربین قدیمی تان را بدهید و توربین جدیدی؛ تحویل بگیرید. مجوز بسیار محدود و مختص تعمیرات است"[3].

لذا اکنون، هنوز سؤال اساسی در افکار عمومی ایران این است: در حالی که ایران به تعهدات توافق ژنو بصورت کامل پایبند بوده و این پایبندی بصورت رسمی توسط «آژانس انرژی اتمی سازمان ملل» هم اعلان شده؛ چرا تیم مذاکره کننده درباره عدم اجرای توافقنامه توسط طرف آمریکایی، هیچ شکایتی را به «کمیسیون نظارت بر اجرای توافق ژنو» تسلیم نمی کند؟