گروه اجتماعی مشرق - کشورهایی که به لحاظ سلامت در رتبه های بالای جهانی قرار دارند به میزان کافی از پروتئین ها و مواد لبنی استفاده می کنند. بنابراین هر چه مصرف این دو مؤلفه در هر کشور افزایش پیدا کند سلامت آن جامعه هم تضمین می شود اما به گفته مسئولان، میانگین مصرف لبنیات در ایران پایین­تر از میانگین مصرف لبنیات در جهان است .

مصرف پایین این محصولات در حالی است که همین محصولات لبنی نیز از استانداردهای لازم بهداشتی برخوردار نیستند و روز گذشته وزیر بهداشت با تایید خبر استفاده از "روغن پالم" در تولید شیر، از ارائه گزارش این تخلفات به رئیس جمهور خبر داد.

قاضی زاده هاشمی همچنین به مردم توصیه کرد تا به جای استفاده از شیر پرچرب از شیر کم‌چرب استفاده کنند و تاکید کرد: باید این تخلف در صنایع لبنی به صورت تدریجی اصلاح شود چرا که نمی‌توان صنایع لبنیات را به یکباره تعطیل کرد.

وزیر بهداشت همچنین یادآور شد که "بسیاری از چربی‌های شیر به خاطر روغن پالم است نه بخاطر چربی طبیعی و مردم بدانند که هزینه را برای چه شیری پرداخت می‌کنند."

استفاده از روغن پالم به دلیل ارزان بودن

وی امروز نیز در حاشیه افتتاحیه تدوین سند راهکارهای اجرایی سیاستهای کلی نظام سلامت در رابطه با وجود روغن پالم بیش از حد مجاز در روغن‌های خوراکی و لبنیات، گفت: روغن پالم روغنی است که سال‌های سال است که از کشور مالزی می‌آید و به دلیل قیمت ارزان و سودآوری بالا بیشتر از گذشته وارد شده است.



هاشمی ادامه داد: این روغن به دلیل کیفیتی که دارد برای سلامتی مضر است و تخلفات موجود در لبنیات به بازار آمده، نشان می‌دهد که به جای چربی طبیعی از بدترین نوع چربی صنعتی استفاده کرده‌اند.

وی در پاسخ به تکذیب صنایع لبنی در استفاده از روغن پالم گفت: گزارشهای ما موجود است اگر لزوم داشته باشد آن را رسانه‌ای می‌کنیم.

معرفی شرکت های متخلف به رسانه ها

هاشمی تصریح کرد: این موضوع در شورای عالی سلامت غذا بحث شده و قرار است مصرف آن کاهش یابد، این در حالی است که هم‌اکنون 50 درصد روغن‌های وارداتی پالم است که قرار است در مرحله اول به 30 درصد و سپس به 15 درصد برسد.

هاشمی ادامه داد: از لبنیات موجود در بازار نمونه‌گیری می‌شود تا شرکت‌های متخلف شناسایی شوند، به عنوان مثال در ماست با چربی 12 درصد روغن پالم وجود دارد به همین دلیل نظارت‌ها را افزایش می‌دهیم چرا که حق سایر شرکت‌هاست که اسامی متخلفان را اعلام کنیم تا هم آنها متهم نشوند و هم مردم بتوانند از محصول سالم خریداری کنند؛ با شرکت‌های متخلف طبق قانون برخورد خواهد شد.

روغن پالم چیست؟

حال که موضوع استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی ثابت شده لازم است بدانیم این افزودنی به محصولاتی که در بین کودکان بیشترین استفاده را دارد، چیست.

 گیاه پالم یا نخل روغنی از گیاهان بومی آفریقا است. این گیاه اولین بار در کشورهایی مثل انگولا و توگو به عمل آمد. تکثیر و داشت آن در کشورهایی مانند مالزی و اندونزی و فیلیپین از سال 1848 میلادی شروع شد. امروزه روغن پالم دومین روغن نباتی جهان از نظر تولید به شمار می آید ضمن آنکه بالاترین میزان صادرات را در میان روغنهای نباتی به خود اختصاص داده است . کشور مالزی با کمی اختلاف نسبت به رقبا،تولید کننده و صادر کننده تراز اول روغن پالم در جهان است.

روغن پالم روغنی خوراکی است که از قسمت گوشتی میوه درخت نخل روغنی استخراج شده و اما روغن هسته پالم از مغز هسته های میوه پالم استخراج و از نظر ترکیب و خصوصیات فیزیکی با روغن پالم متفاوت و مصارف و بازار جداگانه ای دارد.

ترکیبات شیمیایی پالم آفریقایی حاوی بیش از 4% گوشت میوه بوده در صورتیکه پالم آسیایی حاوی 65%  گوشت میوه است. گوشت میوه پالم آسیایی در حدود4% روغن دارد. میوه پالم به علت خواص فیزیکی و شیمیایی اش در مدت کوتاه قابل نگهداری است، به همین دلیل باید آنرا در کارخانه های روغن کشی کوچک که در محل برداشت محصول احداث شده ، فرایند نمود.

اما هسته میوه پالم را می توان به نقاط دوردست جهت روغن کشی ارسال نمود. روغن پالم سرشار از اسید پالمتیک و اسید اولئیک است. روغن پالم حاوی 8/0 % اسید پالمیتولئیک،اسید لینولئیک و همچنان 1/1% اسید آراشیدونیک است. به علت وجود اسیدهای چرب خاص،روغن پالم در دمای اتاق به 2 بخش مایع و جامد تبدیل می شود. روغن پالم خام دارای ترکیبات ضداکسیداسیون طبیعی یعنی توکوفرولها و توکوتری انل هاست. پس از تصفیه حدود 50% این ترکیات در روغن پالم می ماند.

میزان اشباع روغن پالم ۵۰ درصد بوده و درصد اسیدهای چرب تشکیل دهنده آن نیز به قرار زیر است:

الف ـ ۵۰ درصد اسیدهای اشباع (عمدتاُ اسید پالمیتیک)
ب ـ ۴۰ درصد اسیدهای غیراشباع با یک پیوند دوگانه (عمدتاُ اسید اولئیک)
ج ـ ۱۰ درصد اسیدهای غیراشباع با چند پیوند دوگانه

مصارف روغن پالم

مصرف روغن پالم در صنایع صابونسازی و همچین مشتقات روغن پالم در صنایع مختلف آرایشی، بهداشتی و شیمیایی از گذشته مطرح بوده است. البته از روغن پالم و محصولات حاصل از آن می توان در سطح وسیعی استفاده کرد. در مالزی و بعضی از کشورها از این روغن برای سرخ کردن مواد غذایی و تهيه شرینی‌جات استفاده می کنند. روغن پالم از مقاومت خوبی در مقابل عوامل اکساينده برخوردار است. به دلیل اینکه سرشار از اسیدهای چرب اشباع شده است یک روغن مطلوب برای سرخ کردن محسوب می شود.

طرح مطالعاتی جایگزیني روغن پالم به جای سایر روغن‌های وارداتی در کشور ما از سال 1362 آغاز گردید و بالاخره ورود روغن پالم در کشور از سال 1368 آغاز شد. در سال 1368 طبق پیشنهاد اداره نظارت بر مواد غذایی کشور به کارخانه های روغن نباتی کشور مجوز داده شد که روغن پالم پالایش شده را به روغن های جامد نباتی اضافه كنند مشروط به اینکه میزان اسید های چرب اشباع لوریک، استئاریک و پالمتیک بیش از 20% نشود.

تشدید مهمترین عامل مرگ و میر کشور با روغن پالم

مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان اینکه متاسفانه در سال های اخیر واردات روغن پالم (روغن نخل) بدلیل ارزانتر بودن آن افزایش یافته، گفت: این روغن با افزایش کلسترول بد خون LDL در نهایت سکته های قلبی را به همراه دارد.

دکتر ˈزهرا عبداللهیˈ افزود: روغن پالم دارای بیشترین میزان اسید چرب اشباع یعنی حدود 50 درصد است. این روغن حتی اگر از نوع پالم اولئین وسوپر اولئین وارد کشور شود که ادعا می شود سالمتر است در حدود 30درصد اسید چرب اشباع دارد که حداقل زیان مصرف آن انسداد وتنگی عروق وبیماری های قلبی عروقی است که در حال حاضر مهمترین علت مرگ ومیر در کشور به شمار می رود.

عبداللهی از مسوولان خواست تا هزینه های صرفه جویی شده برای واردات روغن ارزان قیمت وبی کیفیت را با هزینه های سنگینی که برای مراقبت ودرمان بیماری های قلبی عروقی به کشور تحمیل می شود مقایسه کرده و با اصلاح سیاستگذاری در واردات مواد غذایی اقدامات جدی تری برای تامین وحفظ سلامت تغذیه ای جامعه انجام شود.

وی ادامه داد: روغن هایی مانند روغن پالم که حاوی مقادیر زیادی اسید چرب اشباع هستند، موجب افزایش کلسترول بد خون یعنی LDL شده و در نهایت تنگی و انسداد عروق وسکته های قلبی را به دنبال دارد. منبع عمده دریافت اسیدهای چرب اشباع از طریق لبنیات پرچرب(کره ، خامه، سرشیر، شیر پرچرب) و انواع گوشت و چربی همراه آن (گوشت قرمز و سفید، پیه و دنبه ) و روغن های خوراکی است.

استفاده از روغن پالم با مجوز وزارت بهداشت است و مشکلی ندارد!

ماجرای روغن پالم البته به همین جا ختم نمی شود و در کنار مخالفتهای وزارت بهداشت با استفاده از این محصول در لبنیات، موافقانی نیز وجود دارند که به دفاع از فواید استفاده پالم در لبنیات می پردازند.

انجمن صنایع لبنی استفاده از این روغن را در برخی محصولات مجاز و بی خطر اعلام کرده و در این خصوص رضا باکری دبیر انجمن صنایع لبنی ایران گفته است: مقدار کمی روغن پالم در فرآورده های لبنی پر چرب با مجوز سازمان غذا و دارو و پروانه سازمان ملی استاندارد ایران استفاده می شود که این میزان متناسب با استاندارد های جهانی است.

وی افزود: امروزه استفاده از روغن گیاهی پالم در تولید روغن های خوراکی همچون نباتی و گیاهی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و روغن پالم پایه اصلی تمام روغن های خوراکی را تشکیل می دهد که هیچ کدام مضر نیستند و مصرف آنها حتی مجاز است. کارخانجات لبنی برای تولید محصولات لبنی پرچرب برای مصرف کنندگانی که با مشکل کلسترول و گرفتگی عروق مواجه هستند، از روغن های گیاهی همچون روغن پالم استفاده می کنند.

باکری یادآور شد: براساس نیاز مصرف کنندگان برای تهیه محصولات لبنی پرچرب به جای پایه چربی حیوانی از پایه چربی گیاهی استفاده می شود که این امر در تمام دنیا مرسوم است و استفاده روغن پالم هیچ مشکلی ندارد. میزان استفاده از این روغن در صنایع لبنی براساس ضوابط تعیین شده از سوی سازمان غذا و دارو و سازمان ملی استاندارد و طبق استانداردهای جهانی است. به طور معمول قیمت روغن گیاهی از روغن حیوانی ارزان تر است اما استفاده از این روغن در صنایع لبنی ربطی به نرخ آن ندارد بلکه این اقدام تنها با هدف پاسخ به تقاضای مصرف کنندگان صورت می گیرد، کیفیت روغن پالم از دیگر روغن های گیاهی کمتر نیست.

به تمام محصولات لبنی روغن پالم اضافه نمی شود

حسین چمنی مشاور انجمن صنایع لبنی نیز در این خصوص گفت: استفاده از روغن نباتی در تولید محصولات لبنی از سال های قبل انجام شده و مشکلی هم نداشته است.

وی افزود: هیچ محصول لبنی بدون مجوز استاندارد و وزارت بهداشت تولید نمی شود هرچند این موضوع که در همه محصولات لبنی پرچرب به جای چربی شیر از روغن استفاده می شود، عمومیت نداشته و حرف نادرستی است. درصد لبنیات پرچرب تولیدی با روغن چندان بالا نیست. در برخی از محصولات لبنی به جای چربی شیر از روغن استفاده می شود که این کار نیز طبق استاندارد و مجوزهای مربوطه انجام می شود و مشتری نیز از طریق اطلاعات درج شده روی بسته بندی از این موضوع آگاه است. در زمینه استفاده از روغن به جای چربی شیر برای تولید لبنیات پرمصرف فقط موضوع قیمت مطرح نیست، بلکه مباحثی مانند طعم و ذائقه موردپسند مشتریان هم مطرح است.

 اثرات مثبت تغذیه ای روغن پالم

یک کارشناس تغذیه درخصوص فواید استفاده از این روغن در محصولات غذایی گفته است:

منبع انرژی در رژیم غذایی: این روغن نقش مهمی در برآوردن انرژی و اسیدهای چرب مورد نیاز در بسیاری از مناطق جهان به عهده دارد.

عاری بودن از کلسترول و اسیدهای چرب غیر اشباع ترانس: این روغن به علت اینکه دارای سطح متوسطی از اسیدهای چرب اشباع است، نیاز به هیدروژناسیون ندارد و به همین دلیل فاقد اسیدهای چرب غیراشباع ترانس است که در حین هیدروژناسیون روغن تولید می شود. اسیدهای چرب(ترانس) یکی از عوامل ایجاد بیماری قلبی هستند.

غنی از آنتی اکسیدان ها: روغن پالم قرمز که به مقدار کمی فرآوری شده حاوی توکرفرول و توکوتری انول های طبیعی(ویتامین E) و کاروتنوئیدها می باشد که علت رنگ قرمز روغن است. روغن پالم قرمز حاوی مقداری زیادی آلفا و بتا کاروتن می باشد که حدود 90 درصد کل محتوای کاروتنوئید آن است. آلفا کاروتن دارای اثرات ضد سرطان قوی بوده و به طور کلی کاروتنوئیدها فعالیت پیش سازی ویتامین A را دارند. در بدن کاروتنوئیدها به ویژه بتا کاروتن می تواند به ویتامین A تبدیل شود و از این رو عملکرد سیستم ایمنی را افزایش داده و از کمبود ویتامین A در بدن جلوگیری می کند.

ویتامین E یکی دیگر از ترکیبات آنتی اکسیدانی مهم در ترکیب روغن پالم است که می توان به کاهش LDL و تری گلیسیرید کمک کرده و سطح کلسترول HDL(کلسترول خوب) را افزایش دهد و بدین ترتیب خطر حمله قلبی کاهش می یابد و عملکرد ایمنی و مبارزه با سرطان افزایش می یابد.

آنتی اکسیدان های طبیعی به عنوان پاک کننده های رادیکال آزاد اکسیژن عمل می کنند و نقش محافظتی در برابر پیری سلولی، آترواسکلروز، سرطان، التهاب مفاصل و بیماری آلزایمر دارند.

ترکیب متعادل اسیدهای چرب: روغن پالم حاوی مخلوطی از اسیدهای چرب با چند پیوند دوگانه، یک پیوند دوگانه و اسیدهای چرب اشباع هستند.

تری گلسیرید: تری گلسیریدهای روغن پالم حامل اسید لینولئیک هستند که جذب و دسترسی آن را برای بدن آسان می کند.

جلوگیری از تشکیل لخته در خون: تحقیقات نشان داده که موش هایی که با رژیم غذایی غنی از روغن پالم تغذیه شدند، تشکیل لخته در خون آنها کمتر است.

آیا استفاده از پالم منع قانونی دارد؟

ضد و نقیض گویی اظهارات مسئولان در خصوص مضرات و فواید استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی باعث سردرگمی مصرف کنندگان شده چرا که وزیر بهداشت با توصیف این اقدام با لفظ "تخلف"، از ارجاع آن به رئیس جمهور خبر داده است اما "درصورتی که استفاده از پالم غیر قانونی و تخلف باشد" دیگر چه نیازی به اقدام خاص رئیس جمهور خواهد بود؟

در این فرض، ادامه فعالیت این کارخانه های لبنی نشان از عدم برخورد نهادهای نظارتی قانونی است.

اما اگر هم استفاده از روغن پالم بنا بر گفته مسئولان لبنی بر اساس قانون صورت گرفته است، مخالفت وزارت بهداشت، آنهم با این پوشش وسیع رسانه ای و ارائه گزارش به رئیس جمهور چه توجیهی می تواند داشته باشد؟