گروه تاریخ مشرق- قالي ايران در گذر قرن‌ها نه تنها جلوه‏اي بزرگ از هنر و صنعت اين سرزمين بلكه جزيي از زندگي مردم نيز بوده است. درباره تاريخچه گستردني در ايران، فردوسي در شاهنامه خود اشاره‌‏اي به تهمورث ديوبند، پسر هوشنگ (از سلسله پيشداديان) دارد كه هنگامي كه به تخت نشست، گفت:

هر آن چيز كاندر جهان سودمند 

کنم آشكارا، گشايم، ز بند

پس، از پشت ميش و بره، پشم و موي  

بريد و به رشتن نهادند روي

به كوشش ازو كرد پوشش، به راي

به گستردني بود هم او رهنماي

براساس نوشته رودنكو دانشمند شوروي و كاشف قالي‌هاي پازيرك قرنها پيش از ميلاد قالي‌هاي زيبايي در بابل، آشور، پارس و ماد بافته مي‌شد.

كهن‏ترين نمونه نقش قالي را دانشمندان آشور شناس در نقش‌هاي برجسته كاخ نينوا (پايتخت آشور، سرزمين قديمي در بخش وسطاي رود دجله) يافته‌‏اند كه گل و حاشيه آن تقليدي از گلدوزي‏‌هاي بابل به نظر مي‏‌رسد. تاريخ اين نقش‌ها را قرن هفتم پيش از ميلاد مي‌‏دانند بهترين نمونه اين نقش متعلق به خورس‌‏آباد در موزه لوور نگهداري مي‌شود.

كهن‏ترين نمونه قالي، فرشهايي است كه در پازيريك (1949م) به دست آمده است. در پازيريك پنج مقبره بزرگ و نه مقبره كوچك كشف شد. در مقبره پنجم آثاري از صنعت بافندگي زمان هخامنشيان پيدا شد كه از جمله دو فرش از گونه قاليچه براي زين اسب (فرش غاشيه) است كه اندازه يكي از آنها 83/1×2 متر و كلفتي 2 ميليمتر است با رنگ قرمز سير، آبي، سبز، زرد كمرنگ و نارنجي كه به جز بخش كوچكي از آن بقيه سالم مانده است.

فرش دوم نيز قاليچه‌‏اي است كه چند تكه شده است و نقش آن چهار گوشه‌‏هايي است به رنگ قهوه‏‌اي روشن يا آبي با نقش چند زن هخامنشي در برابر آتشدان كه نمونه آن در مهرهاي عصر هخامنشي نيز ديده مي‏شود.

فرش معروف دوره ساسانيان فرش بهارستان است كه گفته مي‏شود براي خسرو انوشيروان بافته شد و تا زمان يزدگرد سوم در موارد خاصي در قصر مدائن از آن استفاده مي‏شد. به كارگيري نخهاي عالي و ابريشم و زر و سيم و به نخ كشيدن انواع جواهر رنگارنگ در آن از قابليت بافت هنرمندان آن عصر نشان دارد. پس از آن زمان تا پيش از قرن نهم هجري نمونه‏‌اي از فرش بجا نمانده است. جز آنكه در كتاب جهانگردان و تاريخ‏نويسان اشاره‏‌هايي به شهرت قالي ايران آمده است. دوره شكفتگي صنعت فرش ايران (و گسترش بازرگاني آن) به قرنهاي دهم و يازدهم هجري در زمان صفويه ( 907-1135ه.ق) مربوط مي‌شود.

توجه هنرمندان و گسترش امكانات از يك سو و همكاري استادان تذهيب و پيشرفت صنعت رنگرزي از سوي ديگر باعث شد كه قاليبافي در اين زمان مقامي ويژه در زمينه هنر و صنعت پيدا كند همچنان كه معماري و پارچه‏‌بافي. كارگاه‌هاي بزرگ براي بيشتر هنرها در اصفهان داير شد و قالي‌هايي كه امروزه به نام فرش‌هاي نفيس ايران در موزه‌‏هاي عمومي و خصوصي جهان نگهداري مي‏شود و نشاني از استادي ايرانيان در نقش و بافت دارد، ثمره تلاش بافندگان، طراحان و زنگرزان اين دوره است. در همين زمان است كه تبريز به مركز بزرگ هنر و صنعت ايران تبديل مي‌‏شود و فرش ايران به دوره طلايي خود مي‌رسد. و از جمله، به عنوان هديه به پادشاهان و اميران كشورهاي ديگر داده مي‌شود.