به گزارش مشرق، جلسات هفتگی نشست فیلمسازان جوان سینمای انقلاب اسلامی با اکران و بررسی فیلم های داستانی «شربت سینه» و «یک روز دیرتر» پیگیری شد.
هجدهمین جلسه از دور جدید نشست فیلمسازان جوان سینمای انقلاب در حسینیه هنر برگزار شد. در این نشست که به اکران و نقد فیلم های داستاني کوتاه «شربت سینه» و نیمه بلند «یک روز دیرتر» اختصاص داشت علاوه بر جمعي از علاقه مندان و فيلمسازان جوان سينماي انقلاب، موسی خانزاده پور و امیر داسارگر کارگردان هاي اين دو فیلم و سيد ناصر هاشم زاده، فيلمنامه نويس و منتقد سینما حضور داشتند. همچنين احسان ثقفي، فيلمنامه نويس جوان سينماي انقلاب، مجري كارشناس اين نشست بود. حضور فعال شرکت کنندگان در جلسه و سؤالات متعدد آن ها از دو کارگردان و استاد هاشم زاده نكته اي بود که در جلسه این هفته بیشتر از گذشته به چشم می آمد.
بازسازی خاطره ای که مرا منهدم کرد
امیر داسارگر نخستین مهمان اين نشست بود که پس از اکران فیلم ها صحبت کرد. «یک روز دیرتر» او در چهارمین دوره جشنواره مردمی فیلم عمار فانوس بهترین طراحی صحنه را از آن خود کرده بود.
«ایده یک روز دیرتر وقتی به ذهنم رسید که من به واسطه شنیدن یک خاطره منهدم شدم، یک روز دیرتر بازسازی همان خاطره است. فیلم با حمایت سازمان هنری اوج تولید شد و حدود 13-14 جلسه تصویربرداری داشت.»
با این موضوعات ارتباط درونی دارم
یک روز دیرتر درباره مقطعی از زمان گذشته است که کارگردان جوان فیلم حضور نداشت. با این وجود چرا او سراغ چنین سوژه ای رفته است؟
«منظور ورود من به سینما خیلی ایدئولوژیک بود، من پیش از ورود به سینما کارهای فرهنگی مختلفی را تجربه کرده بودم که در همین فضا بودند، این موضوعات برای من جذابیت دارد. می گویند اولین شرط تولید یک کار موفق، برقراری ارتباط درونی با موضوع کار است، من با این موضوعات ارتباط درونی دارم و احساس می کنم این سوژه ها مثل خوره من را می خورند.»
«درباره سوژه های روز هم کار می کنم، یک فیلمنامه درباره کرانه باختری دارم که چون امکانات ساختش را ندارم ترجیح می دهم در کشوی پایینی میزم بگذارم»
فیلمی برای محاکمه
یکی از گفتارمتن های «یک روز دیرتر» به سرنوشت مردودی های کنکور سراسری در دوران دفاع مقدس اشاره می کند که باید به خدمت سربازی در جبهه بروند. یکی از شرکت کنندگان در نشست دست روی همین نقطه از فیلم می گذارد و می گوید این حکایت را در فیلم ها نشان نداده اند که بعضی ها در آن زمان برای نرفتن به جبهه به هر در و دیواری می زدند.
«اتفاقاً من می خواستم فیلمم محاکمه باشد، محاکمه ای برای کسانی که در دوران دفاع مقدس به جنگ نرفتد. اصلاً معتقدم کسی که در تنها عاشورای زندگی اش مردود شود باید محاکمه شود.»
دنبال چفت و بست فیلمنامه نبودم
یکی دیگر از حضار درباره خرده پی رنگ های فیلم از داسارگر سؤال کرد، اینکه آیا خرده پی رنگ هایی مثل مجروح شدن شخصیت اصلی، موضوع جدایی دو رزمنده از هم، عکس دختر رفیق رزمنده یا فامیل شدن او با فرمانده، این ها جزئی از داستان هستند یا برای تکمیل قصه از بیرون به آن چسبانده شده اند.
«در هیچ قسمت از فیلمنامه دنبال درآوردن قصه نبودیم که چنین کاری بکنیم و اتفاقاتی را اضافه کنیم تا فیلمنامه چفت و بست شود. در ماجرای مجروح شدن رزمنده، او مجروح شد چون قبلاً هم یک بار به جبهه آمده بود و نسبت به رفیق کم سابقه تر خود، احساس غرور و برتری می کرد. خرده پی رنگ های دیگر هم به همین صورت جزء قصه هستند، البته شاید بعضی جاها آن طور که خواستم درنیامده باشد و این طور احساس شود که از بیرون وارد قصه شده است.»
شربت سینه؛ دراماتیزه کردن یک واقعیت
پس از امیر داسارگر، موسی خانزاده پور درباره «شربت سینه» صحبت کرد.
«شربت سینه اولین تجربه داستانی من بود که با همراهی عوامل حرفه ای و نیمه حرفه ای در سال 92 تصویربرداری شد و سازمان اوج هم سرمایه گذار کار بود. برای تصویربرداری مجبور شدیم در شهرک غزالی یک داروخانه بسازیم، پلان دیگر فیلم هم مربوط به خانه اي در يكي از محلات تهران است.»
«شربت سینه از یک داستان واقعی گرفته شده است، اتفاقی که در دوره پهلوی در یکی از داروخانه های خيابان پیروزی تهران افتاد و تا حدی هم زبان به زبان چرخیده و معروف شده است. ما فقط این اتفاق واقعی را دراماتیزه کردیم تا حرف های امام را درباره دوران پهلوی در قاب تصویر نشان داده باشیم.»
قهرمانان ملی فقرزایی
یکی از حاضران از خانزاده پور درباره چگونگی تبدیل این واقعیت به داستان یک فیلم سؤال کرد.
«الان خیلی ها دارند سعی می کنند رضاشاه و محمدرضا را قهرمان ملی جلوه دهند ولی واقعیت این است که آن زمان چهل و شش درصد مردم ایران زیر خط فقر بودند. اصل قصه این بود که زنی از فرط فقر در زمان شاه از داروخانه شربت سینه می گرفت و می برد با آن غذا درست می کرد. ما قصه ساواک و شخصیتی مثل عباس را به فیلم اضافه کردیم. »
شرکت کننده دیگری شربت سینه را فیلمی قابل تقدیر و عاری از خودنمایی توصیف کرد و از کارگردان درباره نحوه تصویربرداری فیلم در شب سؤال کرد.
«تصویربرداری فیلم با آقای موسوی و آقای میرکریمی بودند که شاید جوان باشند ولی خیلی خوش ذوق هستند، کلاً برای اینکه تصاویر خوب در بیاید همه را شب گرفتیم، درباره جزئیات تصویربرداری شاید من بعضاً پیشنهاداتی به این دو نفر می دادم اما کار اصلی روی دوش آن ها بود.»
ارزیابی دو تلاش ارزشمند
سيدناصر هاشم زاده به عنوان مهمان اصلی، آخرین سخنران برنامه بود که صحبت هایش را با نکته ای درباره نشست شروع کرد:
«زحمت این جوان ها ارزشمند است، اما لازم نیست ما هم مثل صدا و سیما در چنین برنامه هایی برای هم نوشابه باز کنیم، ترجیح می دهم در این برنامه ها هم دیگر را ارزیابی کنیم و به این روش به هم کمک کرده باشیم.»
هنوز نگران عدالت هستیم
چرایی پرداختن به سوژه های مربوط به گذشته، چیزی بود که هاشم زاده هم مثل کارگردان فیلم ها ترجیح داد از دو بعد درباره اش صحبت کند.
«لازمه پرداختن به یک موضوع، لمس کردن و دیدن آن نیست، البته اگر کارگردان خودش چیزی را تجربه کند کار بهتر در می آید، الآن خیلی از فیلمنامه ها درباره غزه و فلسطین نوشته شده اند که به خاطر دوری نویسنده از ظرف مکانی موضوع، پر از اشکال هستند، دقیقاً مثل بعضی از فیلم های پر هزینه ای که در این مورد ساخته شده اند.»
«هنوز به جایگاهی که باید نرسیده ایم و با موضوعاتی مثل عدالتخواهی درگیریم و نگرانش هستیم، این موضوع گم نشده است که بخواهیم رهایش کنیم، هنوز ماجرای شربت سینه در قالب مشکل مسکن و مشکلات دیگر وجود دارد. همین دیشب تلویزیون درباره بازیکنان خارجی فوتبال صحبت می کرد که چطور دلالان از قضیه استفاده می کنند و با آوردن بازیکنان کم کیفیت دنبال اهداف اقتصادی خودشان هستند و درصد بیشتر قراردادی را که از بیت المال به آن بازیکنان داده می شود برای خودشان بر می دارند.»
چراغی برای آینده نه مرثیه برای گذشته
«پرداختن به موضوعات گذشته اشکال ندارد، مسئله مهم چگونه پرداختن به این موضوعات است، این که طوری مسئله مطرح شود که به کار امروز بیاید نه اینکه فقط مرثیه ای برای گذشته باشد. عزاداری امام حسین (ع) هم دقیقاً همینطور است، تکرار یک موضوع مربوط به گذشته است که به درد امروز می خورد.»
هنوز این فیلم ها زنده هستند
«اسم فیلم یک روز دیرتر من را یاد ماجرایی در کربلا می اندازد که یکی از یاران اباعبدالله (ع) قبل از بسته شدن آب و بعد از اینکه حرف های امام را شنید داشت می رفت. امام از او پرسیدند با ما نمی مانی؟ او جواب داد کاری دارم که می روم اما برمی گردم. آدم برنگشتن هم نبود، رفت اما یک روز دیر برگشت. اکثر توابین هم که بعداً با مختار قیام کردند کسانی بودند که یک روز دیر آمده بودند یا یک روز دیر متوجه شده بودند.»
«هنوز این دو فیلم زنده هستند، چون هنوز ما برخی مواقع دیر تصمیم می گیریم، فقط هم درباره مسائل سیاسی و جبهه نیست، در هر جایی که هستیم، هر شغلی که داریم، در همان شغل عاشورایی بودن مهم است، پیام این یک روز دیرتر و شربت سینه را باید به همه جای زندگی توسعه بدهیم.»
فیلم «افسرده» نسازیم
«امروز در بسیاری از فیلم ها نوعی افسردگی می بینیم، حتی در موسیقی ها و طراحی صحنه ها. قرار نیست همه آنهایی که می مانند زاری کنند، حتی برخی از فیلم های نام آوری که مانده ها را محاکمه می کنند بعضاً همین نگاه را دارند. فیلم یک روز دیرتر هم در یک جای فیلم که وقتی آن رزمنده از جبهه بر می گردد قدری به این سمت و سو میل پیدا کرده است که گویی همه چیز از بین رفته و سیاه است.»
ضد جنگ یعنی مرثیه بدون حماسه
یکی از حضار از آقای هاشم زاده خواست صفت «ضدجنگ» را که برای برخی از فیلم ها به کار برده می شود تعریف کند و ملاکی برای تشخیص فیلم ضد جنگ از فیلم های دیگر ارائه کند. سؤالات شرکت کنندگان از هاشم زاده بهانه ای شد تا وی در بعضی از قسمت های صحبتش به نقد فیلم های دفاع مقدسی هم بپردازد.
«یک بار فیلمی را با حضور کارگردانش در یکی از دانشگاه ها نقد می کردم. در این فیلم یک طرف ماجرا سرداری ایرانی است که با گلوله دشمن به شهادت رسیده است و آن سوی جبهه هم فرماندهی عراقی نشان داده می شود که از جنگ ناراحت است و تک تیرانداز ایرانی هم که او را می بیند حاضر نیست به سمتش شلیک کند، این یعنی شبیه هم نشان دادن دو طرف قصه، یعنی قاطی کردن حق با باطل، یک نگاه روشنفکری زده به جنگ، وگرنه صرف اینکه در فیلمی حسرت خورده شود که اگر ما فلان جور عمل می کردیم مشکل پیش نمی آمد دلیل ضد جنگ بودن نیست.»
«قاطی کردن حق با باطل دارد با رنگ و لعاب دینی توسعه پیدا می کند، در فیلم هایی مثل مهمان داریم، امروز و بیشتر محصولات حوزه هنری این قضیه دیده می شود، جمله آقای کیارستمی را هم شنیدید که گفت اصل قصه جنگ بیهوده بوده است، در روضه خوانی های ما هم تدریجاً جنبه حماسی دارد کم رنگ می شود.»
غلط های رایج فیلمسازی دفاع مقدس
«ما تا حالا درباره جنگ دو نوع فیلم ساخته ایم. یک دسته فیلم های آرنولدی بودند که قهرمانان ما دو سه نفره می رفتند یک گردان عراقی را شکست می دادند که این ها نه قابل باور است و نه کسی باور کرده است، یک دسته هم فیلم های مرثیه خوانی بوده اند که با مرثیه هایی که در فرهنگ ما هستند كه با حماسه نسبت دارد فاصله دارند. در سینما باید دنبال این باشیم که یک مرثیه جنبه حماسی اش را از دست ندهد.»
با طولانی تر شدن فیلم موافق نیستم
یکی از حاضران نشست در صحبت های خود گفت فیلم یک روز دیرتر باید طولانی تر می شد که با نظر منفی استاد هاشم زاده همراه بود.
«من با این نظر که فیلم یک روز دیرتر باید طولانی تر می شد موافق نیستم، برخی از قسمت های فیلم جاهایی که می توانست بهتر باشد دیده می شد که نشانه خیلی خوبی است، اما بعضی جاها هم اضافاتی بیرون می زند که قدری قصه را طولانی می کند. یک قصه وقتی بضاعت طولانی شدن را دارد که بتوانیم شخصیت ها را تصویر کنیم، اگر این بضاعت نباشد ما شخصیت را توصیف می کنیم نه تصویر، یعنی حالات را به جای اینکه تصویر کنیم از زبان این و آن توصیف می کنیم. توصیف کردن شاید به درد ادبیات می خورد اما در سینما باید به فکر تصویر کردن و نشان دادن باشیم. به هر حال شايد همه قصه ها و اتفاقات بضاعت استفاده در مدیوم سینما را نداشته باشند.»
در انتظار کارهای بعدی...
«این کار دوستان به عنوان تجربه اول آن ها ارزشمند بود، ما نگاه می کنیم که در کارهای بعدی سراغ چه موضوعاتی می روند، به هر حال وقتی سراغ موضوعاتی درباره گذشته می رویم باید دقت کنیم که برای امروز ما مفید باشد، تاریخ را هم باید به همین شکل نگاه کرد که با خواندنش مسئله امروز را حل کنیم. این جلسات مفید است و من خوشحالم در این جلسه درباره این دو فیلم بحث کردیم.»
هجدهمین جلسه از دور جدید نشست فیلمسازان جوان سینمای انقلاب در حسینیه هنر برگزار شد. در این نشست که به اکران و نقد فیلم های داستاني کوتاه «شربت سینه» و نیمه بلند «یک روز دیرتر» اختصاص داشت علاوه بر جمعي از علاقه مندان و فيلمسازان جوان سينماي انقلاب، موسی خانزاده پور و امیر داسارگر کارگردان هاي اين دو فیلم و سيد ناصر هاشم زاده، فيلمنامه نويس و منتقد سینما حضور داشتند. همچنين احسان ثقفي، فيلمنامه نويس جوان سينماي انقلاب، مجري كارشناس اين نشست بود. حضور فعال شرکت کنندگان در جلسه و سؤالات متعدد آن ها از دو کارگردان و استاد هاشم زاده نكته اي بود که در جلسه این هفته بیشتر از گذشته به چشم می آمد.
بازسازی خاطره ای که مرا منهدم کرد
امیر داسارگر نخستین مهمان اين نشست بود که پس از اکران فیلم ها صحبت کرد. «یک روز دیرتر» او در چهارمین دوره جشنواره مردمی فیلم عمار فانوس بهترین طراحی صحنه را از آن خود کرده بود.
«ایده یک روز دیرتر وقتی به ذهنم رسید که من به واسطه شنیدن یک خاطره منهدم شدم، یک روز دیرتر بازسازی همان خاطره است. فیلم با حمایت سازمان هنری اوج تولید شد و حدود 13-14 جلسه تصویربرداری داشت.»
با این موضوعات ارتباط درونی دارم
یک روز دیرتر درباره مقطعی از زمان گذشته است که کارگردان جوان فیلم حضور نداشت. با این وجود چرا او سراغ چنین سوژه ای رفته است؟
«منظور ورود من به سینما خیلی ایدئولوژیک بود، من پیش از ورود به سینما کارهای فرهنگی مختلفی را تجربه کرده بودم که در همین فضا بودند، این موضوعات برای من جذابیت دارد. می گویند اولین شرط تولید یک کار موفق، برقراری ارتباط درونی با موضوع کار است، من با این موضوعات ارتباط درونی دارم و احساس می کنم این سوژه ها مثل خوره من را می خورند.»
«درباره سوژه های روز هم کار می کنم، یک فیلمنامه درباره کرانه باختری دارم که چون امکانات ساختش را ندارم ترجیح می دهم در کشوی پایینی میزم بگذارم»
فیلمی برای محاکمه
یکی از گفتارمتن های «یک روز دیرتر» به سرنوشت مردودی های کنکور سراسری در دوران دفاع مقدس اشاره می کند که باید به خدمت سربازی در جبهه بروند. یکی از شرکت کنندگان در نشست دست روی همین نقطه از فیلم می گذارد و می گوید این حکایت را در فیلم ها نشان نداده اند که بعضی ها در آن زمان برای نرفتن به جبهه به هر در و دیواری می زدند.
«اتفاقاً من می خواستم فیلمم محاکمه باشد، محاکمه ای برای کسانی که در دوران دفاع مقدس به جنگ نرفتد. اصلاً معتقدم کسی که در تنها عاشورای زندگی اش مردود شود باید محاکمه شود.»
دنبال چفت و بست فیلمنامه نبودم
یکی دیگر از حضار درباره خرده پی رنگ های فیلم از داسارگر سؤال کرد، اینکه آیا خرده پی رنگ هایی مثل مجروح شدن شخصیت اصلی، موضوع جدایی دو رزمنده از هم، عکس دختر رفیق رزمنده یا فامیل شدن او با فرمانده، این ها جزئی از داستان هستند یا برای تکمیل قصه از بیرون به آن چسبانده شده اند.
«در هیچ قسمت از فیلمنامه دنبال درآوردن قصه نبودیم که چنین کاری بکنیم و اتفاقاتی را اضافه کنیم تا فیلمنامه چفت و بست شود. در ماجرای مجروح شدن رزمنده، او مجروح شد چون قبلاً هم یک بار به جبهه آمده بود و نسبت به رفیق کم سابقه تر خود، احساس غرور و برتری می کرد. خرده پی رنگ های دیگر هم به همین صورت جزء قصه هستند، البته شاید بعضی جاها آن طور که خواستم درنیامده باشد و این طور احساس شود که از بیرون وارد قصه شده است.»
شربت سینه؛ دراماتیزه کردن یک واقعیت
پس از امیر داسارگر، موسی خانزاده پور درباره «شربت سینه» صحبت کرد.
«شربت سینه اولین تجربه داستانی من بود که با همراهی عوامل حرفه ای و نیمه حرفه ای در سال 92 تصویربرداری شد و سازمان اوج هم سرمایه گذار کار بود. برای تصویربرداری مجبور شدیم در شهرک غزالی یک داروخانه بسازیم، پلان دیگر فیلم هم مربوط به خانه اي در يكي از محلات تهران است.»
«شربت سینه از یک داستان واقعی گرفته شده است، اتفاقی که در دوره پهلوی در یکی از داروخانه های خيابان پیروزی تهران افتاد و تا حدی هم زبان به زبان چرخیده و معروف شده است. ما فقط این اتفاق واقعی را دراماتیزه کردیم تا حرف های امام را درباره دوران پهلوی در قاب تصویر نشان داده باشیم.»
قهرمانان ملی فقرزایی
یکی از حاضران از خانزاده پور درباره چگونگی تبدیل این واقعیت به داستان یک فیلم سؤال کرد.
«الان خیلی ها دارند سعی می کنند رضاشاه و محمدرضا را قهرمان ملی جلوه دهند ولی واقعیت این است که آن زمان چهل و شش درصد مردم ایران زیر خط فقر بودند. اصل قصه این بود که زنی از فرط فقر در زمان شاه از داروخانه شربت سینه می گرفت و می برد با آن غذا درست می کرد. ما قصه ساواک و شخصیتی مثل عباس را به فیلم اضافه کردیم. »
شرکت کننده دیگری شربت سینه را فیلمی قابل تقدیر و عاری از خودنمایی توصیف کرد و از کارگردان درباره نحوه تصویربرداری فیلم در شب سؤال کرد.
«تصویربرداری فیلم با آقای موسوی و آقای میرکریمی بودند که شاید جوان باشند ولی خیلی خوش ذوق هستند، کلاً برای اینکه تصاویر خوب در بیاید همه را شب گرفتیم، درباره جزئیات تصویربرداری شاید من بعضاً پیشنهاداتی به این دو نفر می دادم اما کار اصلی روی دوش آن ها بود.»
ارزیابی دو تلاش ارزشمند
سيدناصر هاشم زاده به عنوان مهمان اصلی، آخرین سخنران برنامه بود که صحبت هایش را با نکته ای درباره نشست شروع کرد:
«زحمت این جوان ها ارزشمند است، اما لازم نیست ما هم مثل صدا و سیما در چنین برنامه هایی برای هم نوشابه باز کنیم، ترجیح می دهم در این برنامه ها هم دیگر را ارزیابی کنیم و به این روش به هم کمک کرده باشیم.»
هنوز نگران عدالت هستیم
چرایی پرداختن به سوژه های مربوط به گذشته، چیزی بود که هاشم زاده هم مثل کارگردان فیلم ها ترجیح داد از دو بعد درباره اش صحبت کند.
«لازمه پرداختن به یک موضوع، لمس کردن و دیدن آن نیست، البته اگر کارگردان خودش چیزی را تجربه کند کار بهتر در می آید، الآن خیلی از فیلمنامه ها درباره غزه و فلسطین نوشته شده اند که به خاطر دوری نویسنده از ظرف مکانی موضوع، پر از اشکال هستند، دقیقاً مثل بعضی از فیلم های پر هزینه ای که در این مورد ساخته شده اند.»
«هنوز به جایگاهی که باید نرسیده ایم و با موضوعاتی مثل عدالتخواهی درگیریم و نگرانش هستیم، این موضوع گم نشده است که بخواهیم رهایش کنیم، هنوز ماجرای شربت سینه در قالب مشکل مسکن و مشکلات دیگر وجود دارد. همین دیشب تلویزیون درباره بازیکنان خارجی فوتبال صحبت می کرد که چطور دلالان از قضیه استفاده می کنند و با آوردن بازیکنان کم کیفیت دنبال اهداف اقتصادی خودشان هستند و درصد بیشتر قراردادی را که از بیت المال به آن بازیکنان داده می شود برای خودشان بر می دارند.»
چراغی برای آینده نه مرثیه برای گذشته
«پرداختن به موضوعات گذشته اشکال ندارد، مسئله مهم چگونه پرداختن به این موضوعات است، این که طوری مسئله مطرح شود که به کار امروز بیاید نه اینکه فقط مرثیه ای برای گذشته باشد. عزاداری امام حسین (ع) هم دقیقاً همینطور است، تکرار یک موضوع مربوط به گذشته است که به درد امروز می خورد.»
هنوز این فیلم ها زنده هستند
«اسم فیلم یک روز دیرتر من را یاد ماجرایی در کربلا می اندازد که یکی از یاران اباعبدالله (ع) قبل از بسته شدن آب و بعد از اینکه حرف های امام را شنید داشت می رفت. امام از او پرسیدند با ما نمی مانی؟ او جواب داد کاری دارم که می روم اما برمی گردم. آدم برنگشتن هم نبود، رفت اما یک روز دیر برگشت. اکثر توابین هم که بعداً با مختار قیام کردند کسانی بودند که یک روز دیر آمده بودند یا یک روز دیر متوجه شده بودند.»
«هنوز این دو فیلم زنده هستند، چون هنوز ما برخی مواقع دیر تصمیم می گیریم، فقط هم درباره مسائل سیاسی و جبهه نیست، در هر جایی که هستیم، هر شغلی که داریم، در همان شغل عاشورایی بودن مهم است، پیام این یک روز دیرتر و شربت سینه را باید به همه جای زندگی توسعه بدهیم.»
فیلم «افسرده» نسازیم
«امروز در بسیاری از فیلم ها نوعی افسردگی می بینیم، حتی در موسیقی ها و طراحی صحنه ها. قرار نیست همه آنهایی که می مانند زاری کنند، حتی برخی از فیلم های نام آوری که مانده ها را محاکمه می کنند بعضاً همین نگاه را دارند. فیلم یک روز دیرتر هم در یک جای فیلم که وقتی آن رزمنده از جبهه بر می گردد قدری به این سمت و سو میل پیدا کرده است که گویی همه چیز از بین رفته و سیاه است.»
ضد جنگ یعنی مرثیه بدون حماسه
یکی از حضار از آقای هاشم زاده خواست صفت «ضدجنگ» را که برای برخی از فیلم ها به کار برده می شود تعریف کند و ملاکی برای تشخیص فیلم ضد جنگ از فیلم های دیگر ارائه کند. سؤالات شرکت کنندگان از هاشم زاده بهانه ای شد تا وی در بعضی از قسمت های صحبتش به نقد فیلم های دفاع مقدسی هم بپردازد.
«یک بار فیلمی را با حضور کارگردانش در یکی از دانشگاه ها نقد می کردم. در این فیلم یک طرف ماجرا سرداری ایرانی است که با گلوله دشمن به شهادت رسیده است و آن سوی جبهه هم فرماندهی عراقی نشان داده می شود که از جنگ ناراحت است و تک تیرانداز ایرانی هم که او را می بیند حاضر نیست به سمتش شلیک کند، این یعنی شبیه هم نشان دادن دو طرف قصه، یعنی قاطی کردن حق با باطل، یک نگاه روشنفکری زده به جنگ، وگرنه صرف اینکه در فیلمی حسرت خورده شود که اگر ما فلان جور عمل می کردیم مشکل پیش نمی آمد دلیل ضد جنگ بودن نیست.»
«قاطی کردن حق با باطل دارد با رنگ و لعاب دینی توسعه پیدا می کند، در فیلم هایی مثل مهمان داریم، امروز و بیشتر محصولات حوزه هنری این قضیه دیده می شود، جمله آقای کیارستمی را هم شنیدید که گفت اصل قصه جنگ بیهوده بوده است، در روضه خوانی های ما هم تدریجاً جنبه حماسی دارد کم رنگ می شود.»
غلط های رایج فیلمسازی دفاع مقدس
«ما تا حالا درباره جنگ دو نوع فیلم ساخته ایم. یک دسته فیلم های آرنولدی بودند که قهرمانان ما دو سه نفره می رفتند یک گردان عراقی را شکست می دادند که این ها نه قابل باور است و نه کسی باور کرده است، یک دسته هم فیلم های مرثیه خوانی بوده اند که با مرثیه هایی که در فرهنگ ما هستند كه با حماسه نسبت دارد فاصله دارند. در سینما باید دنبال این باشیم که یک مرثیه جنبه حماسی اش را از دست ندهد.»
با طولانی تر شدن فیلم موافق نیستم
یکی از حاضران نشست در صحبت های خود گفت فیلم یک روز دیرتر باید طولانی تر می شد که با نظر منفی استاد هاشم زاده همراه بود.
«من با این نظر که فیلم یک روز دیرتر باید طولانی تر می شد موافق نیستم، برخی از قسمت های فیلم جاهایی که می توانست بهتر باشد دیده می شد که نشانه خیلی خوبی است، اما بعضی جاها هم اضافاتی بیرون می زند که قدری قصه را طولانی می کند. یک قصه وقتی بضاعت طولانی شدن را دارد که بتوانیم شخصیت ها را تصویر کنیم، اگر این بضاعت نباشد ما شخصیت را توصیف می کنیم نه تصویر، یعنی حالات را به جای اینکه تصویر کنیم از زبان این و آن توصیف می کنیم. توصیف کردن شاید به درد ادبیات می خورد اما در سینما باید به فکر تصویر کردن و نشان دادن باشیم. به هر حال شايد همه قصه ها و اتفاقات بضاعت استفاده در مدیوم سینما را نداشته باشند.»
در انتظار کارهای بعدی...
«این کار دوستان به عنوان تجربه اول آن ها ارزشمند بود، ما نگاه می کنیم که در کارهای بعدی سراغ چه موضوعاتی می روند، به هر حال وقتی سراغ موضوعاتی درباره گذشته می رویم باید دقت کنیم که برای امروز ما مفید باشد، تاریخ را هم باید به همین شکل نگاه کرد که با خواندنش مسئله امروز را حل کنیم. این جلسات مفید است و من خوشحالم در این جلسه درباره این دو فیلم بحث کردیم.»
