در ابتدای این مراسم مهدی محقق رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سخنانی با اشاره به آشنایی خود با خانواده مرحوم حبیبی از دوران کودکی عنوان کرد: آقای حبیبی فردی جامع الاطراف بود. هم فرانسه را خوب می دانست و هم عربی را و در علم حقوق نیز سرآمد بود و به طور کلی علم را جدی می گرفت و هر طرحی را به عهده می گرفت به تمامی معنا آن را به پایان می رساند. او همواره من را به یاد عنایات خواجه نصیرالدین طوسی به شاگردانش می انداخت. برخورد او با اعضای فرهنگستان و بنیاد ایران شناسی به کیفیتی بود که من هرگز مانند آن ندیدم.

در ادامه این مراسم دکتر شهرستانی از همکاران و دوستان قدیمی مرحوم حبیبی در سخنانی او را حاکمی حکیم، کاردان، آگاه و صبور معرفی کرد و گفت: در سال های ۵۵ و ۵۶ به اتفاق یکی از دوستان کتاب انسان برای خویشتن اریک فروم را ترجمه می کرد. در آن کتاب فروم یکی از والاترین منش های انسانی را منش مولد معرفی کرده بود و صاحب آن را کسی می دانست که هم خودش را می‌سازد و هم جامعه اش را به نظر من دکتر حبیبی مصداق عالی این صفت بودند.

حبیبی از کارهای ناپخته پرهیز داشت

وی ادامه داد: آقای حبیبی اعتقاد شدیدی به کار کارشناسی داشت و از کارهای ناپخته انتقاد می کرد همواره از اینکه برخی کارها به صورت ضربتی انجام شود پرهیز داشت و می گفت این نوع کارها برای دولت هزینه زا است.

وی در ادامه با اشاره به حمایت دقیق و صحیح مرحوم حبیبی از اصحاب فرهنگ گفت: ایشان خدماتی نامرئی و آرامش بخش برای اهالی فرهنگ است آنقدر بی سر و صدا کار می کرد که برخی می گفتند اصلا معاون اولی رئیس جمهور دیگر چه صیغه ای است و نمی دانستند که اگر ایشان در دولت نبودند در کنار ناشی گری های برخی تازه کارها چه اتفاقاتی برای کشور می افتد آقای حبیبی به باور من در پشت پرده بخت نیک دولت بود که می توانست به خوبی مسائل را حل کند.

شهرستانی افزود: من شاهد بودم که گاهی آقای حبیبی برای حمایت از یک صحاف قدیمی با وجود آن پست سیاسی که داشتند به دیدار او در مغازه ای در خیابان می رفتند و ساعاتی با او صحبت می کردند که راضی اش کند به کار خود ادامه دهد. یادم هست زمانی که کتابخانه فرهنگستان را می‌خواستیم درست کنیم با من به میدان انقلاب آمدند و در یک بالاخانه دو سه ساعت برای دیدن و انتخاب کتاب زمان صرف کردند. او به معنای واقعی بر این باور بود که به خاطر سمتش نباید پاداشی دریافت کند بر این باور بود که اساس انقلاب بر مدار فرهنگ است و بقیه موضوعات باید بر این اساس معنا شود.

تعجب آیت الله صدر از کتاب حبیبی

دیگر سخنران این مراسم حجت الاسلام سید محمود دعایی سرپرست موسسه اطلاعات بود.

وی در سخنان خود درباره آشنایی اش با مرحوم حبیبی گفت: زمانی که برای اولین بار اتحادیه های انجمن های اسلامی دانشجویان خارج از کشور تصمیم داشتند به خدمت حضرت امام در نجف برسند آقای صادق طباطبایی را به عنوان نماینده خود به عراق فرستاد. طباطبایی به من گفت که مایل است به خدمت آیت الله سید محمدباقر صدر برسد. او در دیدارش با آقای صدر اثری آورده بود که بتواند ایشان را با فعالیت های دانشجویان ایرانی در اروپا آشنا کند. این کتاب اثری بود که آقای حبیبی با نگاه به آثار هگل و ترجمه آنها آن را نوشته بود.

وی افزود: آقای صدر با دیدن این کتاب تعجب کرد که چگونه دانشجویان ایرانی در خارج از کشور با این توانایی مشغول فعالیت هستند. من برای اولین بار آنجا با نام آقای حبیبی آشنا شدم اما در سفر امام به پاریس آقای حبیبی یکی از پناه‌های مرحوم احمد آقا و امام بودند به واقع یکی از دلگرمی‌ها این دو این بود که جایی می‌روند که امثال دکتر حبیبی در آن حضور دارد اما حتی مرحوم احمد آقا در فرودگاه بغداد به من گفت به حبیبی گفته ام از کنار تلفن تکان نخورد تا به او زنگ بزنم چون اعتماد و امیدمان اوست.

دعایی ادامه داد: آقای حبیبی پناه کسانی بود که تصمیمات بزرگ می‌گرفت وقتی دکتر شریعتی هم برای اولین بار به فرانسه می‌رود به منزل حبیبی می‌رود. آقای حبیبی به او پیشنهاد می دهد که خانواده اش را نیز به پاریس بیاورد و در کنار خانواده وی در آنجا زندگی کند و برنامه مشترک داشته باشند من برای اولین بار او را نوفل لوشاتو دیدم و حس کردم که یک الگوی اخلاقی و بی نهایت فروتن و صمیمی است هیچگاه ندیدم که خودش را جلوی دوربینی ببرد و نیاز مصاحبه گری را برطرف کند.

وقتی حبیبی رأی نیاورد گفت: مشکلی نیست مردم نخواستند

وی افزود: با پیروزی انقلاب اسلامی آقای حبیبی با پیشنهاد امام به تبیین پیش‌نویس قانون اساسی پرداخت متن را هم به یک خبرنگار مطمئن داد که اگر در مسیر پرواز مشکلی برای آنها پیش آمد بتواند متن را به تهران برساند. در مسیر پرواز انقلاب خیلی‌ها بودند که می‌خواستند خودشان را به امام نزدیک کنند و برای ثبت خودشان در تاریخ با ایشان عکس بگیرند اما آقای حبیبی این کارها را نکرد و تازه سه روز بعد از رسیدن به انقلاب به خدمت امام آمد که البته از سوی ایشان مورد عتاب نیز قرار گرفت که چرا سه روز است از خودت به ما خبر نمی‌دهی. در انتخابات دور اول ریاست جمهوری نیز وقتی رای نیاورد گفت مشکلی نیست مردم نخواستند.

دعایی همچنین با اشاره به اینکه بعد از اینکه آقای حبیبی تصمیم به انصراف از کاندیداتوری از دور دوم مجلس گرفت سعی کرده است تا مسئولیت نشریه ژورنال تهران به زبان فرانسوی را به وی بدهد تصریح کرد: آقای حبیبی به تمام کسانی که علاقه داشت وفادار ماند به امام اعتقاد صددرصدی داشت و تابع محض ایشان بود. اجازه نمی داد نسبت به شخصیت هیچ اندیشمند و خدمتگزاری گستاخی شود در دو دوره و با بزرگواری تمام مسئولیت معاون اولی رئیس جمهوری را پذیرفت و خود را آبروی دولت آقای هاشمی کرد.

وی افزود: در دوره اصلاحات نیز تنها به خاطر اعتقادش به آقای خاتمی این مسئولیت را پذیرفت و در نهایت نیز به خاطر علاقه‌اش به فرهنگ در دور دوم ریاست جمهوری، ایشان را قانع کرد تا بتواند به فعالیت در بنیاد ایران شناسی بپردازد.

دعایی همچنین با اشاره به فعالیت‌های آقای حبیبی در زمان بیماری نیز گفت: آقای حبیبی حتی در زمانی که تحت دیالیز بود هم کتاب تدوین کرد اعتقاد من این است که خداوند به او کرامت داد و بندگان پاکش را در مسیر او قرار داد تا پناه بگیرند. او حتی با ترجمه کتاب اسلام و دوران عصر ما روژه گارودی پایه گذار انتشارات اطلاعات نیز بود همیشه به من می گفت آرزویم زیارت حضرت موسی بن جعفر و امام رضا است اما چون تنها و مثل مردم عادی نمی توانم به زیارت بروم این کار را نمی کنم و دوست ندارم به این خاطر هزینه ای بر کسی یا چیزی تحمیل شود.