به گزارش مشرق، روجا رحیمی دکترای تخصصی داروسازی سنتی و عضو شورای سیاست‌گذاری طب سنتی ایران در پاسخ به این پرسش "سطح آگاهی جامعه و عموم مردم نسبت به طب سنتی را چگونه ارزیابی می‌کنید و به‌عقیده شما چگونه می‌شود در زمینه طب سنتی اقدام به فرهنگ‌سازی کرد؟" اظهار داشت: از آنجا که طب سنتی ایران ریشه در فرهنگ مردمان این مرز و بوم دارد، بخش وسیعی از عموم مردم به آن اعتقاد دارند. البته باید توجه داشت که از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت، طب سنتی شامل مجموعه تمام علوم نظری و عملی است که در تشخیص طبی، پیشگیری و درمان بیماری‌های جسمی، ذهنی یا ناهنجاری‌های اجتماعی به کار می‌رود و به‌صورت گفتاری یا نوشتاری از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته است. آنچه عموم مردم از طب سنتی می‌دانند، به‌طور معمول همان بخشی است که به‌صورت گفتاری انتقال پیدا کرده است که می‌توان آن را بخش پایه طب سنتی تلقی کرد.
رحیمی ادامه داد: گرچه آنچه امروزه در دانشکده‌های طب سنتی تدریس می‌شود دانشی است که توسط حکما به‌صورت نوشتاری انتقال یافته است و شامل مبانی عمیق فلسفی و بر پایه اصول عقلانی و منطقی است که عموم مردم کمتر به آن اشراف دارند و می‌توان گفت آگاهی چندانی نسبت به این بخش ندارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران بیان داشت: همان‌طور که بارها تأکید شده است طب سنتی برای پیشگیری بیش از درمان اهمیت قایل است، به‌گونه‌ای که ربیع‌بن احمد اخوینی در کتاب هدایت المتعلمین که جزو نخستین کتب پزشکی به‌زبان فارسی است، پزشکی را چنین تعریف می‌کند: «بجشکی (پزشکی) پیشه‌ای بود که تندرستی آدمیان نگاه دارد و چون رفته بود (سلامتی از دست رفت) باز آرد به علم و عمل». بخشی از طب سنتی که قابلیت آموزش به عموم مردم را دارد نیز همین بخش پیشگیری یا خودمراقبتی یا حفظ سلامتی است و فرهنگ‌سازی در این خصوص از طرق مختلف هم‌چون رادیو، تلویزیون، کتاب‌ها، روزنامه‌ها و مجلات امکان‌پذیر است.
رحیمی در پاسخ به "از آنجا که تأکید طب سنتی بر اصلاح سبک زندگی است، فکر می‌کنید خودمراقبتی چه جایگاهی پیدا می‌کند و در کل چه تفاوت‌های عمده‌ای میان خودمراقبتی و خوددرمانی وجود دارد؟" افزود: خودمراقبتی از دیدگاه طب سنتی ایران، رعایت اصول 6گانه مد نظر این مکتب، به‌منظور حفظ سلامتی و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها است. این اصول شامل آب و هوا، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، خواب و بیداری، حرکت و سکون، حفظ مواد ضروری و خروج مواد زائد از بدن و حالات روانی است و اهمیت این موضوع به‌حدی است که میان منابع مکتوب طب سنتی تعداد قابل ملاحظه‌ای از کتاب‌ها به‌شکل ویژه به مبحث حفظ‌الصحه یا همان خودمراقبتی پرداختند.
معاون پژوهشی دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: برای نمونه، در خصوص آب و هوا به نکاتی که هر شخص در فصول مختلف سال باید رعایت کند و تدابیری که بر حسب محل جغرافیایی سکونت باید در نظر گرفته شود، پرداخته شده است. در مورد خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها به اصولی که رعایت آنها در زمینه خوردن و آشامیدن باعث حفظ سلامتی بدن می‌شود اشاره شده است و زمان مناسب خوردن، آشامیدن، کیفیت و کمیت آن و حتی نحوه پخت غذا و ظروف مناسب برای پخت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
رحیمی تصریح کرد: آموزش این اصول به عموم مردم می‌تواند نقش مهم و مؤثری در حفظ سلامتی آنها و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها و در نهایت کاهش هزینه‌های درمانی داشته باشد. پس خودمراقبتی از دیدگاه طب سنتی رعایت اصول 6گانه مذکور برای حفظ سلامتی و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران بیان داشت: در طرف مقابل خوددرمانی به‌معنای استفاده خودسرانه از دستورات و تدابیر طب سنتی برای درمان بیماری‌ها است که ناپسند و غیر قابل قبول است. در زمان ابتلا به بیماری باید به پزشک متخصص مراجعه شود و دستورات و تدابیر طب سنتی طبق صلاحدید پزشک مورد استفاده قرار گیرد.
رحیمی گفت: بعضی مواقع این تفکر مشاهده می‌شود که چون تدابیر دارویی مورد استفاده در طب سنتی بر پایه مواد طبیعی است، بنابراین می‌توان بدون نیاز به نسخه پزشک و خودسرانه از آنها استفاده کرد، در حالی که این تفکر غلط است و داروهای طبیعی نیز همانند داروهای شیمیایی می‌توانند عوارض، موارد منع مصرف جدی و تداخل خطرناکی با داروهای شیمیایی داشته باشند.
عضو شورای سیاست‌گذاری طب سنتی ایران عنوان کرد: بنابراین تجویز آنها باید زیر نظر پزشک متخصص صورت پذیرد. اهمیت این موضوع به‌اندازه‌ای است که مرکزی تحت عنوان مرکز ثبت و بررسی عوارض جانبی و ناخواسته فرآورده‌ها و داروهای طب سنتی ایران توسط معاونت طب سنتی پایه‌گذاری و ایجاد شده است.
رحیمی در پاسخ به این مسئله "با توجه به اهمیت بالای طب ایرانی و منابعی که در این حوزه وجود دارد همچنان شاهد هستیم که طب سنتی مهجور است، به‌عقیده شما علت این موضوع چیست؟" گفت: علت اصلی آن را در فعالیت افراد ناآگاه و غیرمتخصص در حیطه طب سنتی می‌بینم که با ادعاهای دروغ و خلاف واقع سلامت مردم را به خطر می‌اندازند و با جان انسان‌ها بازی می‌کنند. شاید یکی از دلایل بی‌اعتمادی عده‌ای از پزشکان به طب سنتی همین موضوع باشد.
وی ادامه داد: یکی از قدم‌های مؤثری که به‌منظور تفکیک آموزه‌ها و روش‌های درمانی مکتب اصیل طب سنتی از روش‌های درمانی که به اسم طب سنتی استفاده می‌شود برداشته شده است، آکادمیک کردن این مکتب طبی و تأسیس دانشکده‌های طب سنتی و رشته‌های مرتبط در دانشگاه‌ها بوده است. من معتقدم که راه مبارزه با روش‌های نادرست برخوردهای سلبی و قلع و قمع کردن نیست. راه اصلی، گسترش روش‌های درست در جامعه است.
رحیمی تصریح کرد: به‌هرحال بخواهیم یا نخواهیم مردم به طب سنتی که ریشه در فرهنگ و اعتقادات آنها دارد علاقه دارند و اگر بخواهیم با رویکرد صحیح به این مسئله نگاه کنیم باید شرایطی فراهم آوریم که بتوانیم با بهره از آزمایشات و مطالعات نوین، روش‌ها و آموزه‌های طب سنتی را به بوته آزمایش بگذاریم و سره را از ناسره تشخیص دهیم. مسیر صحیح ورود به این امر مبتنی بر شواهد کردن طب سنتی همین مسیر آکادمیکی است که از سال 1386 بنیان نهاده شده است.
معاون پژوهشی دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار داشت: در این میان برگزاری سمینارهای تخصصی در حیطه طب سنتی نیز می‌تواند گام مؤثری در جهت شناساندن این مکتب به جامعه پزشکی کشور بردارد، اما باید دقت شود که در این سمینارها مسائلی مطرح شود و مورد تأکید قرار بگیرد که مبتنی بر شواهد علمی باشد.
رحیمی درباره اینکه تاکنون چه اقداماتی از سوی شورای سیاست‌گذاری طب سنتی در زمینه توسعه این شیوه صورت گرفته است، گفت: شورای سیاست‌گذاری طب سنتی در راستای سیاست‌گذاری کلان، وحدت رویه، تعیین راهبرد و نظارت کلی بر عملکرد بخش‌های آموزش، پژوهش و سلامت در حوزه طب سنتی در وزارت بهداشت با ریاست وزیر بهداشت تشکیل شده است.
وی بیان داشت: در جلسه نخست این شورا مصوباتی برای توسعه آموزش طب سنتی، توسعه سلامتکده‌های طب سنتی، حمایت از خدمات طب سنتی و قرار گرفتن این خدمات تحت پوشش بیمه، توسعه رشته‌های پشتیبان طب سنتی، قرار دادن درس طب سنتی به‌صورت دو واحد اجباری در برنامه آموزشی دانشجویان رشته‌های علوم پزشکی، آموزش اصول و مبانی طب سنتی به‌خصوص اصول خودمراقبتی یا حفظ سلامتی به جامعه پزشکی در قالب برنامه‌های آموزش مداوم و به کارکنان وزارت بهداشت در قالب برنامه‌های آموزشی ضمن‌خدمت و به دانش‌آموزان در قالب گنجاندن در کتب درسی، سامان‌دهی خدمات طب سنتی، ادغام خدمات طب سنتی در نظام سلامت کشور و تغییر مقطع رشته طب سنتی از دکترای تخصصی به دستیاری مورد موافقت و تصویب قرار گرفت.
عضو شورای سیاست‌گذاری طب سنتی ایران خاطرنشان کرد: همچنین وزیر بهداشت بر راه‌اندازی داروخانه‌های طبیعی به‌منظور ارائه فرآورده‌های طبیعی و سنتی به‌شکل بهینه و با رعایت استانداردها و اصول مطرح در داروسازی نوین توسط داروسازان متخصص تأکید کردند.
رحیمی ادامه داد: گرچه آنچه امروزه در دانشکده‌های طب سنتی تدریس می‌شود دانشی است که توسط حکما به‌صورت نوشتاری انتقال یافته است و شامل مبانی عمیق فلسفی و بر پایه اصول عقلانی و منطقی است که عموم مردم کمتر به آن اشراف دارند و می‌توان گفت آگاهی چندانی نسبت به این بخش ندارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران بیان داشت: همان‌طور که بارها تأکید شده است طب سنتی برای پیشگیری بیش از درمان اهمیت قایل است، به‌گونه‌ای که ربیع‌بن احمد اخوینی در کتاب هدایت المتعلمین که جزو نخستین کتب پزشکی به‌زبان فارسی است، پزشکی را چنین تعریف می‌کند: «بجشکی (پزشکی) پیشه‌ای بود که تندرستی آدمیان نگاه دارد و چون رفته بود (سلامتی از دست رفت) باز آرد به علم و عمل». بخشی از طب سنتی که قابلیت آموزش به عموم مردم را دارد نیز همین بخش پیشگیری یا خودمراقبتی یا حفظ سلامتی است و فرهنگ‌سازی در این خصوص از طرق مختلف هم‌چون رادیو، تلویزیون، کتاب‌ها، روزنامه‌ها و مجلات امکان‌پذیر است.
رحیمی در پاسخ به "از آنجا که تأکید طب سنتی بر اصلاح سبک زندگی است، فکر می‌کنید خودمراقبتی چه جایگاهی پیدا می‌کند و در کل چه تفاوت‌های عمده‌ای میان خودمراقبتی و خوددرمانی وجود دارد؟" افزود: خودمراقبتی از دیدگاه طب سنتی ایران، رعایت اصول 6گانه مد نظر این مکتب، به‌منظور حفظ سلامتی و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها است. این اصول شامل آب و هوا، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، خواب و بیداری، حرکت و سکون، حفظ مواد ضروری و خروج مواد زائد از بدن و حالات روانی است و اهمیت این موضوع به‌حدی است که میان منابع مکتوب طب سنتی تعداد قابل ملاحظه‌ای از کتاب‌ها به‌شکل ویژه به مبحث حفظ‌الصحه یا همان خودمراقبتی پرداختند.
معاون پژوهشی دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: برای نمونه، در خصوص آب و هوا به نکاتی که هر شخص در فصول مختلف سال باید رعایت کند و تدابیری که بر حسب محل جغرافیایی سکونت باید در نظر گرفته شود، پرداخته شده است. در مورد خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها به اصولی که رعایت آنها در زمینه خوردن و آشامیدن باعث حفظ سلامتی بدن می‌شود اشاره شده است و زمان مناسب خوردن، آشامیدن، کیفیت و کمیت آن و حتی نحوه پخت غذا و ظروف مناسب برای پخت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
رحیمی تصریح کرد: آموزش این اصول به عموم مردم می‌تواند نقش مهم و مؤثری در حفظ سلامتی آنها و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها و در نهایت کاهش هزینه‌های درمانی داشته باشد. پس خودمراقبتی از دیدگاه طب سنتی رعایت اصول 6گانه مذکور برای حفظ سلامتی و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران بیان داشت: در طرف مقابل خوددرمانی به‌معنای استفاده خودسرانه از دستورات و تدابیر طب سنتی برای درمان بیماری‌ها است که ناپسند و غیر قابل قبول است. در زمان ابتلا به بیماری باید به پزشک متخصص مراجعه شود و دستورات و تدابیر طب سنتی طبق صلاحدید پزشک مورد استفاده قرار گیرد.
رحیمی گفت: بعضی مواقع این تفکر مشاهده می‌شود که چون تدابیر دارویی مورد استفاده در طب سنتی بر پایه مواد طبیعی است، بنابراین می‌توان بدون نیاز به نسخه پزشک و خودسرانه از آنها استفاده کرد، در حالی که این تفکر غلط است و داروهای طبیعی نیز همانند داروهای شیمیایی می‌توانند عوارض، موارد منع مصرف جدی و تداخل خطرناکی با داروهای شیمیایی داشته باشند.
عضو شورای سیاست‌گذاری طب سنتی ایران عنوان کرد: بنابراین تجویز آنها باید زیر نظر پزشک متخصص صورت پذیرد. اهمیت این موضوع به‌اندازه‌ای است که مرکزی تحت عنوان مرکز ثبت و بررسی عوارض جانبی و ناخواسته فرآورده‌ها و داروهای طب سنتی ایران توسط معاونت طب سنتی پایه‌گذاری و ایجاد شده است.
رحیمی در پاسخ به این مسئله "با توجه به اهمیت بالای طب ایرانی و منابعی که در این حوزه وجود دارد همچنان شاهد هستیم که طب سنتی مهجور است، به‌عقیده شما علت این موضوع چیست؟" گفت: علت اصلی آن را در فعالیت افراد ناآگاه و غیرمتخصص در حیطه طب سنتی می‌بینم که با ادعاهای دروغ و خلاف واقع سلامت مردم را به خطر می‌اندازند و با جان انسان‌ها بازی می‌کنند. شاید یکی از دلایل بی‌اعتمادی عده‌ای از پزشکان به طب سنتی همین موضوع باشد.
وی ادامه داد: یکی از قدم‌های مؤثری که به‌منظور تفکیک آموزه‌ها و روش‌های درمانی مکتب اصیل طب سنتی از روش‌های درمانی که به اسم طب سنتی استفاده می‌شود برداشته شده است، آکادمیک کردن این مکتب طبی و تأسیس دانشکده‌های طب سنتی و رشته‌های مرتبط در دانشگاه‌ها بوده است. من معتقدم که راه مبارزه با روش‌های نادرست برخوردهای سلبی و قلع و قمع کردن نیست. راه اصلی، گسترش روش‌های درست در جامعه است.
رحیمی تصریح کرد: به‌هرحال بخواهیم یا نخواهیم مردم به طب سنتی که ریشه در فرهنگ و اعتقادات آنها دارد علاقه دارند و اگر بخواهیم با رویکرد صحیح به این مسئله نگاه کنیم باید شرایطی فراهم آوریم که بتوانیم با بهره از آزمایشات و مطالعات نوین، روش‌ها و آموزه‌های طب سنتی را به بوته آزمایش بگذاریم و سره را از ناسره تشخیص دهیم. مسیر صحیح ورود به این امر مبتنی بر شواهد کردن طب سنتی همین مسیر آکادمیکی است که از سال 1386 بنیان نهاده شده است.
معاون پژوهشی دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار داشت: در این میان برگزاری سمینارهای تخصصی در حیطه طب سنتی نیز می‌تواند گام مؤثری در جهت شناساندن این مکتب به جامعه پزشکی کشور بردارد، اما باید دقت شود که در این سمینارها مسائلی مطرح شود و مورد تأکید قرار بگیرد که مبتنی بر شواهد علمی باشد.
رحیمی درباره اینکه تاکنون چه اقداماتی از سوی شورای سیاست‌گذاری طب سنتی در زمینه توسعه این شیوه صورت گرفته است، گفت: شورای سیاست‌گذاری طب سنتی در راستای سیاست‌گذاری کلان، وحدت رویه، تعیین راهبرد و نظارت کلی بر عملکرد بخش‌های آموزش، پژوهش و سلامت در حوزه طب سنتی در وزارت بهداشت با ریاست وزیر بهداشت تشکیل شده است.
وی بیان داشت: در جلسه نخست این شورا مصوباتی برای توسعه آموزش طب سنتی، توسعه سلامتکده‌های طب سنتی، حمایت از خدمات طب سنتی و قرار گرفتن این خدمات تحت پوشش بیمه، توسعه رشته‌های پشتیبان طب سنتی، قرار دادن درس طب سنتی به‌صورت دو واحد اجباری در برنامه آموزشی دانشجویان رشته‌های علوم پزشکی، آموزش اصول و مبانی طب سنتی به‌خصوص اصول خودمراقبتی یا حفظ سلامتی به جامعه پزشکی در قالب برنامه‌های آموزش مداوم و به کارکنان وزارت بهداشت در قالب برنامه‌های آموزشی ضمن‌خدمت و به دانش‌آموزان در قالب گنجاندن در کتب درسی، سامان‌دهی خدمات طب سنتی، ادغام خدمات طب سنتی در نظام سلامت کشور و تغییر مقطع رشته طب سنتی از دکترای تخصصی به دستیاری مورد موافقت و تصویب قرار گرفت.
عضو شورای سیاست‌گذاری طب سنتی ایران خاطرنشان کرد: همچنین وزیر بهداشت بر راه‌اندازی داروخانه‌های طبیعی به‌منظور ارائه فرآورده‌های طبیعی و سنتی به‌شکل بهینه و با رعایت استانداردها و اصول مطرح در داروسازی نوین توسط داروسازان متخصص تأکید کردند.
