جامعه ای که در آن شایسته سالاری حاکم است و همه مردم نسبت به امور جامعه احساس وظیفه می‌کنند و از عمران و آبادانی آن گرفته تا انتخاب رهبران و زمامداران مشارکت دارند. چنین جامعه ای علاوه بر آزادیهای معمول همچون آزادی انتخاب، آزادی بیان و آزادی احزاب و جمعیت ها به دنبال آزادی بالاتری است و آن آزادی انسان از قید و بندهایی است که مانع از سیر او سوی رشد و کمال می‌شود.

در این جامعه قانون و حق مداری بر روابط حاکم است و همگان در برابر آن یکسانند و نسبت به کسی تبعیض روا داشته نمی‌شود. علاوه بر قانون از مهمترین ویژگیهای این جامعه پیروی از حق در همه حال است، حتی اگر به زیان شخص باشد و یا بی آنکه اجباری در کار باشد.

جامعه مطلوب امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام) جامعه ای عقل گراست و عملکردهای احساسی، افراط و تفریط و خشونت در آن راهی ندارد، بلکه اساس آن بر منطق و میانه روی و رفق و مداراست. به دنبال علم و دانش رفتن نیز از ویژگیهای فرهنگی چنین جامعه ای است که در سایه آن جهالت ها و سنت های جاهلی همچون عصبیت و خرافه گرایی زدوده می‌شود و جایی برای بروز آنها نمی‌ماند. مردمان در چنین جامعه ای خود را کریم می‌بینند و برای دنیا و ظاهر آن ارزشی قایل نیستند و آن را گذرگاهی می‌دانند که محل آسایش و راحتی نیست و با استفاده از آن سعی می‌کنند که خود را آزاد کرده و از تباهیها رها کنند.

در این جامعه مردمان سخت کوش و پرتلاش اند و از تنبلی و کسالت سخت گریزان، و فرهنگ کار و تلاش بر همۀ اجزای آن حاکم است و قرآن در این جامعه دیگر غریب و مهجور نیست؛ بلکه راهنمای زندگی فردی و اجتماعی انسانهاست. مردم دوای دردهای خود را در آن می‌جویند و با اندیشه در آیات آن از معارف بلندش بهره می‌گیرند و با آن به قرب الهی نزدیک می‌شوند.

در چنین جامعه ای از فقر و محرومیت خبری نیست و مردم به دنبال انبوه داری و تکاثر نیستند. امکانات به یکسان در اختیار همگان قرار دارد و حکومت به رشد و توسعۀ اقتصادی و رفاه جامعه توجه دارد؛ همچنین نسبت به ازکار افتادگان و محرومان نیز توجه ویژه ای دارد و آنها را دارای حقوقی می‌داند که مردم و حکومت موظف به ادای آن هستند.

تشکیل حکومت و نظامی که بتواند امور اجتماعی مردم را سامان دهد و بستر مناسب دستیابی به سعادت و کمال حقیقی را فراهم کند از اهداف ابتدایی چنین جامعه ای است و در سطحی بالاتر تحقق عدالت، برقراری امنیت، تأمین رفاه عمومی و تربیت از اهداف والایی هستند که زمینه ساز هدف نهایی، یعنی عبودیت است. در واقع مقصد و هدف نهایی در جامعۀ مطلوب امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام کمال و سعادت حقیقی انسان است که در پرتو عبودیت و بندگی خدا حاصل می‌شود و هر چه انسان بیشتر به اسماء و صفات الهی متصف شود به همان میزان به کمال خود نزدیک شده است.

منبع: مجله سپیده سحر-شماره 25/مرکز تخصص مهدویت/حوزه علمیه قم