گروه اجتماعی مشرق- گنبدهای نمکی در بسیاری از مناطق جهان از جمله؛ در کشور عزیزمان ایران، به ویژه در نواحی مرکزی و جنوبی آن وجود دارند که بیشتر به عنوان معدن نمک طعام مورد بهره برداری و استفاده قرار می گیرند. هرچندوابسته به موقعیت و شرایط تشکیل آنها املاح دیگری در ترکیبات آنها وجود دارد.

لزوم برنامه ریزی کلان و جامع برای این مناطق و تهیه امکانات و تسهیلات لازم برای جلوگیری از تخریب و آلودگی و شورشدن منابع آب و خاک از یک سو و توجه به غنای محیطی(از لحاظ حفاظتی و اقتصادی) از سوی دیگر، محور مهمی است که در این گزارش به آن پرداخته می شود.

دکتر عبدالرسول قنبری از اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی لارستان در گفتگو با خبرنگار تسنیم، گفت: به طور کلی نمک وديگر رسوبات تبخيري به علل مختلف ممكن است، ازجايگاه اوليه خود (درون زمين) خارج شده وبا جنبش هايي خاص به سمت بالا حركت ،وباعث ايچاد ناهمواري وبرجستگي هايي مي شوند،كه اصطلاحا آنها را ، گنبدنمکی گويند.

وی افزود: اشکال خارجی تمامی گنبدهای نمکی یکسان و یک شکل نبوده و بستگی به سنگهای پوششی آن و میزان فشار درونی آن دارد وهمچنين وابسته به ديگر شرايط منطقه اي نحوه برونزد ورسيدن به سطح انها كاملا متفاوت است.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد:در كشور بين 275تا300 گنبد نمكي برونزدشده شناخته شده است،كه در نواحي آذربايجان،سمنان ،قم،كرمان و غیره پراكنده است اما اوج تمركز در جنوب كشور(در هرمزگان ،فارس وبوشهر)است كه در مقياس جهاني درمباحث مختلف مطرح است.

وی اضافه کرد: گنبدهاي نمكي و آبراهاي منشهب شده از آنها عمدتاً باعث شور شدن خاك ومنابع آبي پيرامون خود مي شوند که مي توان اين مشكل را با احداث سازه های مکانیکی ويا به طرق بيولوزيكي با هدف کنترل نمک و ديگر املاح تا حدودي حل نمود. اما از پتانسيل هاي مثبت گنبدهاي نمكي از جمله استخراج انواع مواد از انها، وجود تله هاي نفتي وديگر ذخاير هيدروكربني،اورانيم ومواد راديواكتيو؛مسايل اكوتوريسمي و ژئوتوريسمي و غیره نبايستي غافل شد.

قنبری عنوان کرد: طبق مطالعات انجام گرفته، در لارستان حدود 21 گنبد نمکی برون زد، یافته شده که مهمترین آنها عبارتنداز؛ گنبدنمکی شمال غرب کرموستج، جنوب شرق کرموستج، چهاربرکه، شاه غیب، هرمود میرخوی، دهکویه، کهنه اوز، دنگز، بادینی، کوه شب، سیاه تک، پاسخند، بنارویه، کهنه لار، شرق دشت بنارویه و جویم، تاقدیس گاله شور، گنبدیال تاقدیس گچ در شمال شرقی لارستان، گنبد آوین، گنبد حد فاصل بین تاقدیس گاله شور و زاهدمحمود و غیره نام برد.

ژئوتوریسم گنبدهای نمکی لارستان

ژئوتوریسم یا زمین گردشگری راهکاری نوین برای تبیین و تشریح علوم زمین و شناخت سرمایه های طبیعی هر منطقه است که علاوه بر ایفای نقش آموزشی - علمی سبب توسعه توریستی منطقه و ارائه روشی برای توسعه پایدار در مناطق ژئوتوریستی می شود.
جهانگردی روندی است که همیشه در جوامع انسانی وجود داشته و تدریجاً سیرتکاملی خود را پیموده است.

صنعت توریسم امروزه به قدری در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نام نهاده اند.

آنچه از گردشگری بیشتر در ذهن خطور می کند، دیدن بناهای تاریخی و آثار باستانی است اما این مسئله تنها بخش کوچکی از گردشگری به شمار می آید.

فرآینده ها و پدیده های مختلف طبیعی و زمین شناسی یکی از جالب ترین زمینه های گردشگری و جذب گردشگر است.

دکتر محمدابراهیم عفیفی از اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان با برشمردن پتانسیل بالای پدیده های طبیعی در جذب توریست، اظهار داشت: گنبدهای نمکی از جمله پدیده های استثنائی و کم نظیر زمین شناسی و ژئومرفولوژی هستند که دارای چشم اندازها و مناظر زیبای طبیعی می باشد.

وی تصریح کرد: گنبدهای نمکی یکی از جاذبه های ژئوتوریسمی لارستان است و با توجه به اقلیم مناسب تر لارستان نسبت به نواحی پیرامون که در صورت معرفی دقیق آنها به جوامع برون و درون مرزی می توان به مرکزی پرارزش جهت توسعه منطقه تبدیل شود.

عفیفی تأکید کرد: گنبدهای نمکی لارستان، تقریباً بیش از یک پنجم پراکنش گنبدهای نمکی جنوب کشور را به خود اختصاص داده است و پدیده های ژئومرفولوژی مانند: یخچال نمکی، چشمه های کارستی، غارنمکی، اشکال قارچی و غیره مربوط به گنبدهای نمکی لارستان است که قابلیت بالایی برای جذب جهانگردان علمی، آموزشی و سایر جهانگردان برخوردار است.

وی با ابراز تأسف از این موضوع که، علی رغم اینکه فعالیت های توریستی و جلب گردشگران و ارائه خدمات مورد نیاز به آنها یکی از مهمترین منابع درآمدی برخی کشورها محسوب می شود، گفت: متأسفانه در کشور ما هنوز این صنعت جایگاه لازم را نیافته است.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه، در صورتی که با توجه به ضرورت کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، یافتن منابع دیگر درآمدی، لازمه استقلال اقتصادی کشور است، عنوان کرد: در این میان توسعه صنعت گردشگری یکی از راهکارهایی است که می تواند با ارزآوری خارجی به اقتصاد ملی کمک کند و نیز موجب رشد مادی و معنوی مردم بومی شود.

وی اضافه کرد: با توجه به چشم اندازهای جالب و بسیار زیبایی که در بسیاری از گنبدهای نمکی وجود دارد، گردشگری ژئومرفولوژی نیز می تواند در ایران و به خصوص لارستان مورد توجه قرار گیرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی لارستان با اشاره به اینکه، گنبدنمکی کرموستج لارستان با توجه به قرارگیری در موقعیتی با شرائط اقلیمی مناسب، دسترسی آسان، فاصله کم از جاده اصلی، امنیت، برخورداری از امکانات رفاهی پیرامون و غیره می تواند زمینه های لازم برای جذب گردشگران باشد، افزود: ویژگی های فوق، اهمیت گنبدنمکی کرموستج لارستان را نسبت به دیگر گنبدهای نمکی در جلب ژئوتوریسم روشن تر و واضح تر می کنند.

اهمیت اقتصادی گنبدهای نمکی

نمک از جمله منابع اقتصادی با اهمیت در گنبدهای نمکی، می باشد. این ماده از زمانهای بسیار دور، بعنوان یک ماده خوراکی مورد استفاده قرار می گیرد. در گذشته به دلیل عدم دسترسی به امکانات نگهدارنده، مواد غذایی فاسدشدنی بخصوص گوشت در فصول گرما به سرعت غیرقابل مصرف می شد. به همین دلیل، مقادیری نمک می توانست از فساد آن جلوگیری و مدتهای زیادی آنرا قابل استفاده نگه دارد.

امروزه نیز، این خاصیت نمک در بسیاری از نقاط دنیا و ایران مورد استفاده است. با توجه به رونق صنایع کوچک، ارزش و اهمیت این کانی بیشتر و مورد استفاده است.

صنایع نساجی، دباغی، غذائی ، ماده اولیه صنایع شیمیایی، تولید گچ، صنعت سیمان، نمک های منیزیم دار، مواد شیمیایی کشاورزی و صنعتی، شوینده ها، خمیر کاغذ و غیره، همه و همه از نمک طعام و صنعتی در صنایع استفاده می شود.

یکی از کالاهایی که بعنوان یک ماده تجاری مورد معامله قرار می گرفت، نمک می باشد و بسیاری از تجار، سرمایه داران و غیره، به امر خرید و فروش، استخراج و حمل مشغول بوده و هستند.

امروزه، علاوه بر اینکه از نمک در مصارف ذکر شده استفاده می گردد، در بسیاری از صنایع شیمیایی، دارویی و غذایی به میزان بسیار زیاد کاربرد دارد.

بد نیست بدانیم که در حال حاضر پالایش نمک توسط پالایشگاه های بسیار مدرن که تکنولوژی آن تنها در دست چند کشور صنعتی است، انجام گرفته و بیش از 14 هزار فرآورده از نمک استحصال می شود.

از سوی دیگر، بسیاری از کشورها فاقد این کانی بوده و کلیه مصرف خود را با قیمت نسبتاً بالا به نقاط مصرف حمل می نمایند و گاه با هزینه ای زیاد آنرا از آب دریا بدست می آورند.

مصارف زینتی از بلورهای نمکی، مانند: ساختن پایه گلدان و پایه شمع از دیگر مصارف آن به شمار می آید.

متأسفانه با وجود کاربرد بالای نمک در دنیای کنونی و با وجود پتانسیل بالقوه و بالفعل لارستان در بهره مندی از این منبع غنی، کمترین سرمایه گذاری و بهره مندی از این نعمت خداوندی صورت می پذیرد.

براساس گفتگوی محمدعلی ابراهیمی زاده، رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت لارستان با خبرنگار تسنیم، در لارستان، سه معدن با اشتغالزائی مستقیم برای 34 نفر سالیانه 164 هزار تن نمک خوراکی و صنعتی تولید می کنند.

وی مهمترین مشکلات و کمبودها در زمینه تولید و بهره وری از معادن نمک در لارستان را، نبود کارخانه فرآوری، تصفیه و همچنین بسته بندی نمک عنوان، و تصریح کرد: ما آمادگی هرگونه مشورت و همکاری با سرمایه گذاران در اسرع وقت را داریم.

رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت لارستان به سرمایه گذاران داخلی و خارجی برای ورود و سرمایه گذاری در احداث کارخانه نمک در منطقه غنی لارستان، اضافه کرد: با توجه به موقعیت مناسب لارستان در زمینه صادرات، می توان با یک برنامه ریزی مناسب، طرح های بزرگی در این زمینه اجرائی کرد.

ابراهیمی زاده درخصوص تسهیلات در نظر گرفته شده در زمینه علاقمندان به سرمایه گذاری در بخش های معدنی، بیان کرد: با توجه به ارزش افزوده بالای صنایع معدنی، این طرح ها مورد حمایت وزارتخانه بوده و برای ورود ماشین آلات معدنی تسهیلات در نظر گرفته می شود.