1)تحریم ها
ایران خواهان لغو فوری تمام تحریم های سازمان
ملل و رهایی از محدودیت های اقتصادی و مالی آمریکا و اروپا بود که اقتصاد
این کشور را تحت فشار قرار داده بود. اما تنها در صورتی این توافق تمام
تحریم های اقتصادی و مالی علیه ایران را لغو خواهد کرد که این کشور نشان
دهد به تعهدات خود در زمینه کاهش تعداد سانتریفیوژها و میزان ذخایر
اورانیوم خود عمل کرده است. به گفته جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا این
فرآیند احتمالا 6 ماه تا یک سال به طول خواهد انجامید. منتظر شدن تا سال
2016 برای ایران جهت مشاهده منافع اقتصادی ملموس ممکن است برای برخی در
تهران زیادی طولانی باشد.
به محض اینکه ایران «به تمام نگرانی های
کلیدی» شامل ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای خود، پاسخ دهد، یعنی روندی
که ممکن است سال ها طول بکشد، قطعنامه های سازمان ملل علیه ایران در نهایت
برداشته خواهد شد. حتی در آن صورت نیز محدودیت ها در زمینه دسترسی به فن
آوری های حساس و موشک های بالستیک در قالب یک قطعنامه جدید حفظ خواهند شد.
برخی اقدامات نظارتی و ارزیابی تبعیت ایران از شروط توافق حل و فصل شده
اند، اما جزئیات کلیدی هنوز حل نشده اند. اگر ایران تخلفی مرتکب شود، تحریم
ها به حالت قبلی باز خواهند گشت. این بازگشت برای تحریم های آمریکا آسان
است، اما دیپلمات ها در تلاش اند تا مکانیزمی را برای برقراری مجدد تحریم
های سازمان ملل در صورت تخطی ایران طراحی کنند تا از مخالفت احتمالی روسیه و
چین مصون باشد.
2) غنی سازی اورانیوم
بحث درباره توافق همواره
متمرکز بر روی یک موضوع اصلی بوده است: اینکه ایران چه تعداد سانتریفیوژ
حفظ خواهد کرد. ایران در حال حاضر 19 هزار سانتریفیوژ دارد و می خواست
تمامی آنها را حفظ کند. آمریکا ابتدا می گفت که تنها 1000 تا 2000
سانتریفیوژ را می پذیرد. اما در نهایت، توافق به ایران اجازه می دهد تا در
طی یک دهه آینده از 5 هزار و 60 سانتریفیوژ نسل یک برای غنی سازی اورانیوم
استفاده کند. به علاوه، به گفته آمریکا، ایران تنها اجازه خواهد داشت
اورانیوم را به میزان 3.67 درصد غنی سازی کند که کمتر از حد مورد نیاز برای
ساخت سلاح هسته ای است.
ایران همچنین در طول مدت توافق، از تاسیسات فردو برای غنی سازی استفاده نخواهد کرد.
سوال بزرگ در آمریکا و اسرائیل در مورد سرعتی خواهد بود که ایران می تواند
در صورت تبعیت از شروط توافق، شروع به بازسازی زیرساختهای هسته ای خود
نماید. محدودیت های کلی در زمینه غنی سازی اورانیوم برای 10 سال باقی می
ماند، در حالی که محدودیت ها در مورد تاسیسات فردو برای 15 سال تداوم خواهد
داشت. بر اساس یک طرح نامشخص، محدودیت های سختگیرانه در زمینه تحقیقات
مربوط به غنی سازی پس از 10 سال برداشته خواهد شد.
3)پلوتونیوم
دیپلمات ها مدت ها نگران بودند که راکتور آب سنگین اراک برای تولید
پلوتونیوم کافی جهت ساخت یک بمب اتم مورد استفاده قرار خواهد گرفت. بر اساس
توافق، ایران قول داده که از این راکتور برای تولید پلوتونیوم قابل
استفاده برای ساخت سلاح استفاده نکند، قولی که ضمانت اجرای آن خروج
پلوتونیوم تولید آن از کشور یا نابودسازی هسته اصلی راکتور است. به عقب
برگرداندن چنین تغییر اساسی ای سال ها طول خواهد کشید. هرگونه آب سنگینی
فراتر از نیازهای این راکتور در بازار بین المللی برای مدت 15 سال فروخته
خواهد شد. ایران همچنین قول می دهد که هیچ راکتور آب سنگین دیگری در این
بازه زمانی نسازد.
4)بازرسی ها
بر اساس توافق، بازرسان بین
المللی به کل تاسیسات هسته ای ایران و نه فقط تاسیساتی که اورانیوم غنی
سازی می کنند و همچنین معادن اورانیوم، تاسیسات تولید سانتریفیوژ و تاسیسات
ذخیره آنها دسترسی خواهند داشت. این رژیم بازرسی بین 20 تا 25 سال ادامه
خواهد داشت. به علاوه، ایران موافقت کرده که پروتکل الحاقی را امضا کند که
به بازرسان اجازه دسترسی به سایت های اعلام شده و اعلام نشده را خواهد داد.
اما، تکلیف دسترسی بازرسان به تاسیساتی در ایران که در آنها تحقیقات مرتبط
با مصارف نظامی فن آوری هسته ای انجام شده، تاکنون نامشخص باقی مانده است،
هرچند که آمریکا اعلام کرده که تحریم های هسته ای سازمان ملل تنها زمانی
برداشته خواهد شد که تهران به سوالات در مورد این تحقیقات پاسخ دهد.
5)چه موضوعی حل نشده باقی مانده است؟
همانطور که طرف های مذاکره کننده گفته اند، موضوعات فنی باقی مانده همچنان
می توانند مانع از دستیابی به توافق شوند. شرایط و زمان بندی برداشتن
تحریم ها نیز همچنان یکی از موضوعاتی است که می تواند مانع از توافق شود.
آنگونه که از پاسخ های مبهم به سوالات در مورد ذخایر اورانیوم غنی شده
ایران بر می آید، به نظر می رسد که همچنان اختلافات اساسی ای در مورد نحوه
کاهش میزان این ذخایر وجود دارد. مسئله مهم دیگر در مورد تحقیقات ایران در
خصوص تسلیحات است. اما مهمترین موانع احتمالی سیاست های داخلی در واشنگتن و
تهران است که همچنان می تواند راه را بر روی دیپلماسی ببندد.
