گروه جنگ نرم مشرق- خلافه‌بوک به عنوان شبکه اجتماعی گروه تروریستی داعش رسما در ماه مارس سال 2015 اعلام وجود کرد و قریب به 24 ساعت بعد، به دلایل امنیتی صفحه خود را به روی هوادارانش بست. حتی همین حضور یک روزه در محیط اینترنت، توجه تمامی رسانه‌های جهان را به خود جلب کرد. چرا که مهمترین هدف داعش از ایجاد این شبکه اجتماعی، تبدیل نیروهای آماده بالقوه مجازی به نیروهای شهادت‌طلب بالفعل فیزیکی بود.

گروه تروریستی داعش در تاریخ 3 مارس 2015 اقدام به ایجاد دامنه نمود و در ساعت 5:30 دقیقه بعدازظهر 7 مارس، رسما وب‌سایتی را برای ارتباط اجتماعی و جایگزینی فیس‌بوک راه اندازی کرد. این وب‌سایت، "خلافه بوک" (5elafabook) نام گرفت و قرار بود که رقیب فیس‌بوک باشد. اما هنوز 24 ساعت تمام از راه‌اندازی این شبکه نگذشته بود که تاسیس کنندگان آن، وب‌سایت را به طور موقت از کار انداختند و دلیل آن را محافظت از اطلاعات اعضای آن عنوان کردند. در رابطه با نام‌گذاری عجیب این شبکه، به جای حرف اول این نام در نگارش لاتین از عدد 5 استفاده شده که یاد آور حرف "خ" در عدد "خَمس" (پنج) است.

سرور وب‌سایت در مصر است. داده‌های ثبتی مربوط به عنوان "دولت اسلامی موصل" است. بحث در مورد صحت انتساب آن به گروه داعش بسیار است که البته با توجه به اظهارات و قرائن همان یک روز فعالیت وب‌سایت، به یقین رسید. تعداد اعضای وب‌سایت به هیچ وجه معلوم نیست اما کارشناسان و بخصوص روزنامه "دیلی میل" انگلیس، 90 هزار طرفدار اینترنتی داعش را سربازان آماده به رزم خلافه‌بوک می‌دانند. رنگ زمینه وب‌سایت، مانند فیس‌بوک آبی است، ولی در آن هیچ آیکونی وجود ندارد که تعداد کاربران را نشان بدهد. هنوز هیچ اطلاعاتی از چهره اصلی سازنده وب‌سایت و تعداد جذب‌شدگان در دسترس نیست.


عمده‌ترین علت شکل‌گیری خلافه بوک، نفوذ این روزهای گروه‌های افراطی و تندرو در شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات و جذب نیرو از این طریق است. علاوه بر این، داعش پیشتر از این فعالیت خود در فیس‌بوک و توئیتر را گسترده کرد اما به دلیل کنترل شدید فعالیت این گروه تروریستی از سوی مدیران هر دو شبکه اجتماعی، رهبران تبلیغاتی داعش تصمیم به ایجاد یک شبکه اجتماعی منحصر به خود گرفتند. اما مدیران وب سایت علت ایجاد شبکه مجازی خود را این‌گونه اعلام داشتند: "ما این شبکه اجتماعی را ایجاد کردیم تا به شما جهانیان بگوییم که اسلحه به دست و غارنشین نیستیم. ما پا به پای پیشرفت جهانی حرکت می‌کنیم و البته می‌خواهیم که این پیشرفت اسلامی شود".

پژوهشکده بروکینگز، به تازگی اطلاعاتی از فعالیت گروه‌های وابسته به داعش در شبکه توئیتر را منتشر کرده است. این مؤسسه با بررسی حساب‌های این شبکه اجتماعی اعلام کرده که حدود ۴۶ هزار حساب بین ماه‌های سپتامبر تا دسامبر سال ۲۰۱۴ میلادی (شهریور تا دی ماه ۱۳۹۳) توسط طرفداران گروه داعش مورد استفاده قرار گرفته است. کارشناسان موسسه فوق با استناد بر آمار از جنگ مدیران توئیتر با تروریست‌ها سخن به میان آورده‌اند. در این نبرد دیجیتالی، همه حساب‌‌های توئیتری تروریست‌ها غیر فعال می‌شد اما طی چند روز دوباره هزاران حساب کاربری توسط آنها ایجاد می‌شد. به طور نمونه، افزایش شمار این حساب‌ها از سال 2008 (2 نفر) تا سال 2014 (11 هزار و 902 نفر) قابل تامل است.

ذیلا، به نقشه پراکندگی کشورهایی که این حساب‌ها در آنها راه اندازی شده‌اند توجه کنید:



نهایتا، این کشاکش مستمر تروریست‌ها را به این فکر انداخت که زحمت ایجاد چندین باره حساب از حیث زمانی و تبلیغاتی هزینه‌ساز است. لذا، خلافه‌بوک خلق شد اما به دلایل امنیتی همچون کشف سرور (Server) آن در مصر و در نتیجه خطر دستگیری مدیران وب‌سایت بلافاصله تعطیل شد. در تصویر زیر، جدیدترین پیام صفحه www.5elafabook.com که جایگزین خطای 503 چندی پیش شده است را می‌توانید مشاهده نمایید:

 
شبکه اجتماعی خلافه بوک که هر لحظه احتمال بازگشت آن مطرح است، از 7 زبان زنده پشتیبانی می‌کرد. زبان های هفتگانه خلافه‌بوک عبارتند از هلندی، انگلیسی، اسپانیولی، پرتغالی، ترکی استانبولی، اندونزیائی و جاوه‌ای (زبان جزیره جاوه اندونزی و بخشی از مالزی ) است. این وب‌سایت، زبان عربی ندارد و این نشان می‌دهد که داعش این سایت را برای جذب غیر عرب‌زبانان راه اندازی کرده است.
 
داعش از کاربران این شبکه اجتماعی خواسته بود که از منتشر کردن تصویر و ارائه مشخصات خود به کاربران دیگر امتناع کنند و کاربرانی را که از این گروه تروریستی انتقاد می‌کنند، معرفی نمایند. همچنین، این وب‌سایت را در شبکه‌های اجتماعی دیگر تبلیغ کنند تا شناخته شود.


خلافه بوک با صفحه‌ای ابتدایی ظاهر می‌شد و از نرم‌افزار Socialkit به عنوان پلتفرم قدرتمندی که اجازه مانور کامل (شامل به اشتراک‌گذاری تمامی فایل‌های رسانه‌ای، گفتگوی آنلاین، ارسال پیام، تشکیل گروه، درج علاقه و نظر، اطلاع رسانی به شخص، و هشتگ گذاری) به شخص را می‌دهد، بهره می‌برد. زمانی که شخص وارد وب‌سایت می‌شد، ناگهان آیکون "شهادة" همچون آیکون "منتظر اخبار باشید" فیس بوک، بر روی صفحه به کرات چشمک می‌زد. علاوه بر این، دارندگان حساب فیس‌بوک می‌توانستند بر پایه ثبت نام فیس‌بوک در این شبکه اجتماعی عضو شوند. خلافه‌بوک، بر خلاف ادعای سازندگان‌اش مبنی بر شباهت بسیار به فیس‌بوک، از نشانی وب (url) بدون www و ادبیات بسیار عجیبی برخوردار بود که علت آن هنوز مرموز مانده.



وب‌سایت آماری معتبر HypeStat گزارشی از مشخصات خلافه‌بوک به شرح ذیل ارائه داده است:


دقت شود که این مقادیر به صورت تخمینی محاسبه شده است:
تاریخ ایجاد دامنه: 3 مارس 2015
ارزش وب‌سایت: 634 دلار و 50 سنت
درآمد روزانه: 1 دلار و 47 سنت
درآمد ماهیانه: 44 دلار و 10 سنت
درآمد سالیانه: 536 دلار و 55 سنت
دیدار روزانه: 184 نفر
دیدار ماهیانه: 5 هزار و 520 نفر
رتبه از نظر وب‌سایت الکسا: 2.751.809

5 نکته مهم

1. حجم تبلیغات گسترده عناصر داعش در فیس‌بوک، توئیتر، و یوتیوب، موجب حذف فیلم‌ها و حساب‌های کاربری آنان شد. در نتیجه، آنها شروع به تهدید مدیران و عوامل این وب‌سایت‌ها کردند. اما در نهایت با ورود سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا به قضیه و احساس خطر از سمت داعشی‌ها، آنها را به سمت ایجاد خلافه‌بوک کشاند.

2. طبق داده‌های وب‌سایت معتبر GoDaddy که متخصص آمار مربوط به دامنه است، دامنه خلافه‌بوک در تاریخ 3 مارس 2015 توسط شخصی با نام "ابومصعب" و با مسئولیت ادمین "دولت اسلامی در موصل" ایجاد شده است. 


3. تصاویر برگرفته از خلافه‌بوک پیش از تعطیلی، نشان‌دهنده این است که این وب‌سایت به صورت نیمه‌کاره شروع به کار کرده بود. تصویر ذیل که از صفحه حفظ حریم خصوصی خلافه‌بوک گرفته شده، نمایان‌گر این است که دقیقا بصورت پیش‌فرض و کلی بدون وارد کردن اطلاعات و جزییات آماده شده است.


4. انتخاب نام خلیفه کاملا هدفمند بوده و هدف مدیران وب‌سایت خلق و رهبری یک جامعه مجازی بالقوه که در عرصه فیزیکی شکل بالفعل به خود بگیرد می‌باشد. داعش، اعتقادی عمیقی به موروثی بودن خلافت دارد. این گروه تروریستی، خود را خلیفه پس از عبدالمجید -آخرین خلیفه اسلام و آخرین پادشاه عثمانی- می‌داند.


5. طبق قوانین بین‌المللی اینترنت، فعالیت یک روزه خلافه‌بوک را نمی‌توان تخلف دانست و این امر به نوعی دچار خلاء قانونی است. اتفاقا حتی در صورت اثبات جرم، سازمان‌های اطلاعاتی بسیار از فعالیت آزادانه این شبکه‌ اجتماعی به منظور بهره‌برداری شخصی و نهایتا کشف اعضاء و سرشاخه‌ها استقبال می‌کنند.



خداحافظی دائمی یا موقت؟
اما قوی‌ترین گروه تروریستی حال حاضر جهان، بلافاصله پس از تعطیلی وب‌سایت، در یک پیام که در صفحه اول این سایت منتشر شد پیام داد که خلافه بوک یک وب‌سایت مستقل است و از طرف داعش حمایت نمی‌شود. همچنین نوشته شده است که همانقدر که شما به زندگی علاقه دارید، ما به کشته‌شدن علاقه‌مند هستیم و با دشمنان دین خدا می‌جنگیم.

یکی از اعضای این شبکه که خود را "تقنی منبار" نامیده است، در همان روز اول و البته یگانه روز فعالیت خلافه بوک، این جمله که یکی از شواهد تعلق این وب‌سایت به گروه داعش است درج کرد: "قطع یقین، هیچ وب‌سایتی امن نیست، حتی اگر متعلق به دولت اسلامی باشد. سرورها زیر ذره‌بین سازمان‌های اطلاعاتی کشورهاست. اگر اراده کنند به راحتی می‌توانند آدرس آی پی تمام بازدیدکنندگان آن وب‌سایت را پیدا کنند".

قدر مسلم، به رغم اینکه تروریست‌ها اقبال بسیار خوبی به شبکه‌های اجتماعی داشته و هم از این رو، بسیار در جذب نیرو موفق عمل کرده‌اند، اما این می‌تواند پاشنه آشیل بزرگی برای آنها باشد. چرا که بسیاری از طرح‌های عملیاتی -هر چند که به زبان رمز باشد- از چشمان تیزبین سازمان‌های اطلاعاتی دور نمی‌ماند. قابل توجه اینکه تهدیدات روزافزون کارمندان فیس‌بوک و توئیتر، مدیران این دو شبکه اجتماعی بزرگ را به این فکر انداخته است که اقدام به اجرای عملیات مشترک جمع‌آوری حساب کاربری تهدیدکنندگان و حامیان آنها کنند تا آنها را در اختیار سازمان‌های اطلاعاتی امریکا برای عملیات ردگیری قرار بدهند.

منابع و مآخذ: