به گزارش مشرق، زيارت حضرت رضا سلام الله عليه پاداش بي‌نظيري دارد و زماني انسان به همه اين پاداش‌ها دست مي‌يابد و زيارت او مقبول مي‌شود كه آگاهانه و از سر معرفت به زيارت امام خود بشتابد. از نكته‌هايي كه در اين باره سودمند به نظر مي‌رسد، آگاهي از موقعيت برجسته و منزلت ويژه بقعه مبارك امام رضا عليه السلام است.
جايگاه ويژه حرم امام رضا(علیه السلام)
بر طبق روايات معتبر، مرقد مطهر علي بن موسي الرضا عليه السلام بوستان سرسبز و خرمي است از بوستان‌هاي بهشتي و اگر آدمي بتواند خود را از پليدي‌ها و وسوسه‌هاي شيطاني رهانيده و روح خود را شكوفا سازد و نفس را به فضيلت‌ها و پرستش خداي متعال آرايش دهد، در همين دنيا مي‌تواند عطر دل انگيز بهشتي را از رواق‌هاي نوراني و اطراف ضريح كه امواج ناپيداي كرانه انوار معنوي آن را در خود گرفته‌اند، ببويد و صداهاي آن جهاني را بشنود و دريابد كه حرم مطهر رضوي از باغ‌هاي خرم و بي‌نظير بهشتي است. بلكه به يقين منزلت آن حرم فراتر از آن است؛ چه اين كه امام رضا عليه السلام جلوه رضوان خداي متعال است و اين جلوه به حدي است كه باغ‌هاي بهشتي در مقابل آن ناچيز مي‌نمايد.
حضرت رضا(ع) فرمود: «و هي بأرض طوس و هي و الله روضة من رياض الجنة»؛ اين بقعه در سرزمين طوس است و سوگند به خدا كه باغي است از باغ‌هاي بهشت»
در روايتي ديگر فرمود: «اين بقعه، بوستاني است از بوستان‌هاي بهشت و محل رفت و آمد فرشتگان الهي و هم‌واره تا زماني كه در صور دميده شود، گروهي از فرشتگان از آسمان به سوي آن مرقد مطهر فرود مي‌آيند و گروهي از آنان از آن جا به سوي آسمان بالا مي‌روند»
امام هادي(ع) پس از آن به مستجاب بودن دعا در آن بقعه مبارك اشاره مي‌كند و مي‌فرمايد: «دليل مستجاب شدن دعا در آن جا، اين است كه آن محل و قبر آن حضرت، از بقعه‌هاي بهشت است و هر مؤمني كه آن جا را زيارت كند، خداوند او را از آتش نجات داده و داخل بهشت خواهد كرد»
طبق روايت جناب شيخ صدوق، امام جواد(ع) با تعبيري لطيف به اين نكته اشاره مي‌كند. آن حضرت فرمود: «ميان دو كوه طوس، مشتي از خاك بهشت گرفته شده و در آن جا گذاشته شده است؛ هر كس داخل آن شود، روز قيامت از آتش جهنم در امان خواهد بود.»
به احتمال زياد، مقصود امام جواد(ع) از داخل شدن در حرم، زيارت آن حضرت باشد؛ به همان سان كه احتمال مي‌رود مقصود ظاهر سخن باشد. بر طبق ظاهر اين حديث حتي داخل شدن در روضه مطهر، آثار شگفت انگيزي دارد.
فضيلت زيارت با معرفت امام رضا(علیه السلام)
روايات مختلف و متعدد نشان مي‌دهد زيارت هرگاه از روي معرفت باشد، زائر را به اهداف عالي مي‌رساند. از امام باقر عليه السلام در اين باره چنين نقل كرده‌اند: «فمن زاره عارفاً بحقه»؛ كسي كه حضرت را زيارت كند و حق او را بشناسد.»
اين تعبير از امام صادق، امام كاظم، امام رضا، و امام جواد عليهم السلام درباره آن حضرت نقل شده است. برطبق اين روايات، پاداش زيارت آن حضرت زماني به انسان خواهد رسيد كه زائر به حق آن حضرت معرفت داشته باشد و به درستي بداند چه كسي را زيارت مي‌كند.
از بررسي مجموع روايات استفاده مي‌شود كه زيارت از روي معرفت، آن است كه زائر معتقد باشد امام علي بن موسي الرضا عليه السلام هشتمين معصوم، حجت و خليفه خداست و پس از او چهار معصوم حجت وخليفه خدا در روي زمين خواهند بود. به عبارت ديگر، زائري حق امام هشتم را به درستي مي‌شناسد كه شيعه دوازده امامي باشد و تنها محبت و دوست داشتن ايشان كفايت نمي‌كند.
بزنطي از آن حضرت چنين نقل كرده است: «هر كس از دوستان من كه حق مرا بشناسد و زيارتم كند، روز قيامت او را شفاعت خواهم كرد.»
بر طبق اين حديث، افزون بر دوستي حضرت، شناخت حق وي براي دستيابي به شفاعت آن حضرت لازم است. در روايتي ديگر از آن حضرت اين گونه نقل كرده‌اند: «هر كس مرا زيارت كند و حق اطاعتي از مرا كه خداي تبارك و تعالي بر مردم واجب كرده، بشناسد، من و پدرانم روز قيامت شفاعت كنندگان او خواهيم بود»
امام صادق عليه السلام اين حق را كه شناخت آن اهميت ويژه‌اي دارد به روشني توضيح داده است. آن حضرت فرمود: «يكي از فرزندان من در شهر طوس در سرزمين خراسان كشته خواهد شد! هر كس او را زيارت كند و حق او را بشناسد، روز قيامت خودم دست او را خواهم گرفت و روانه بهشت خواهم كرد؛ گر چه اهل گناه كبيره باشد.»
از امام صادق پرسيدند: شناخت حق آن حضرت يعني چه؟ حضرت فرمود: «يعني بداند كه او امام و حجت خداست و اطاعت از او واجب و او غريب و شهيد است.»
بر طبق روايتي ديگر، امام صادق عليه السلام فرمود: «زيارت با معرفت امام حسين عليه السلام آن است كه زائر بداند آن حضرت از ناحيه خداي عزوجل امام است و اطاعت از ايشان بر همه مردم واجب است»
درباره حضرت رضا عليه السلام نيز فرمود: «كسي كه آن حضرت را زيارت كند و معتقد باشد كه ايشان پس از پدرش موسي بن جعفر، امام معصوم و حجت خداست و بر همه مردم اطاعت از ايشان واجب است، مانند كسي است كه رسول خدا صلوات الله عليه و آله را زيارت كرده است»
به طور خلاصه، بر طبق روايات مختلف زيارت از روي معرفت عبارت است از: يك- زائر معتقد باشد كه امام رضا عليه السلام امام معصوم و حجت خدا است. دو- زائر بر اين باور باشد كه او هشتمين امام معصوم است. سه- زائر اعتقاد داشته باشد كه پس از ايشان چهار امام معصوم ديگر و قبل از ايشان هفت امام معصوم ديگر كه آخرين آن‌ها حضرت موسي بن جعفر عليهما السلام است، وجود داشته است.
همه اين سه نكته را مي‌توان در يك مسئله خلاصه كرد و آن اين كه زائر شيعه دوازده امامي باشد. افزون بر نكته‌هاي ياد شده، در برخي از روايات اشاره شده بود كه زائر آن حضرت بداند كه ايشان غريب است و در غربت و به دور از خانواده‌اش به شهادت رسيده است؛ يعني امام غريب و شهيد است.
پيش گويي از آينده
همان طور كه از جناب علي بن مهزيار و حضرت عبدالعظيم حسني نقل شد، در آن روزگار شمار زائران حضرت رضا عليه السلام بسيار كم بود؛ به گونه‌اي كه جناب عبدالعظيم حسني از امام جواد عليه السلام نقل كردند كه از اين مسئله بسي شكوه داشت. تا آن جا كه اشك‌هاي آن حضرت بر گونه‌هايش جاري شد. از اين رو، هم‌واره مؤمنان را تشويق مي‌كردند به زيارت آن مرقد مطهر بروند. اما حضرت رضا عليه السلام خود از آينده مرقد مطهرش خبر داد. آن حضرت به شاعر معروف، جناب دعبل خزاعي فرمود: «طوس در آينده به محل رفت و آمد شيعيان و زائران من تبديل خواهد شد. شيعيان و دوستانم از دور و نزديك براي زيارت من به طوس خواهند آمد.»
نيز از آن حضرت نقل شده است: «خدا اين مكان(مرقد مرا) محل رفت و آمد شيعيان و دوستان من قرار خواهد داد...» همان طور كه آن حضرت اشاره فرمودند: مرقد ايشان از غربت در آمده و در روزگار ما شب و روز مردان و زنان مؤمن از دور و نزديك با دل‌هايي آكنده از عشق و محبت فرزند فاطمه(س)، به سوي آن مرقد مطهر مي‌آيند و با سلام‌هاي برآمده از ژرفاي جانشان در برابر علي بن موسي الرضا عليه السلام فروتني كرده و مي‌كوشند قطره‌اي از درياي ناپيداي كرانه حقوق اهل بيت(ع) را ادا كنند و از آن پايگاه معنويت و كانون ريزش و خيزش رحمت‌هاي الهي جرعه‌اي بنوشند و از آن بوستان سرسبز و با صفاي بهشتي گلي بچينند.
زمان زيارت
زيارت پيامبر خدا صلوات الله عليه و آله و همه معصومان عليهم السلام در همه زمان‌ها مفيد و مناسب است؛ چه اين كه در نهايت از بهترين راه‌هاي تقرب به خداي متعال است و نبايد از آن غفلت ورزيد. بلكه بايد فرصت‌ها را غنيمت شمرد و هرگاه زمينه زيارت حضرت رضا عليه السلام فراهم شد، از آن بهره برده و به زيارت آن حضرت شتافت.
اما به طور كلي عبادت خداي متعال در برخي از زمان‌ها و مكان‌ها مؤثرتر است. به عنوان مثال، ماه رمضان، شعبان، رجب، شب و روز جمعه و دسته‌اي ديگر از ايام و ليالي كه بر طبق روايات، دعا، زيارت و عبادت در آن زمان‌ها بيشتر اثر دارد. از اين رو، زيارت آن حضرت نيز در چهارچوب اين قاعده كلي در ساعت‌هاي خاص مانند ثلث آخر شب، قبل از اذان صبح، بين الطلوعين، شب جمعه و... مؤثرتر خواهد بود. با اين حال، بر زيارت آن حضرت در دو زمان خاص تأكيد شده است.
ماه رجب
بر طبق روايتي كه پيش‌تر از اين نقل شد و در كتاب‌هاي معتبر شيعه، از قبيل كافي، تهذيب الاحكام، كامل الزيارات، عيون اخبار الرضا و... گزارش شده است، امام جواد عليه السلام فرمود: «زيارت حضرت علي بن موسي الرضا عليه السلام از حج فضيلت بيشتري دارد.»
آن حضرت در پاسخ به اين سؤال كه هر گاه كسي به حج رفته و پس از بازگشت از حج به زيارت امام حسين عليه السلام مشرف شده و آن گاه هزينه و مقدمات سفر دوباره به حج برايش فراهم شد، آيا بهتر است به حج رود يا براي زيارت امام رضا عليه السلام راهي خراسان شود، فرمود: «... اگر به خراسان رود و به امام رضا عليه السلام سلام كند، فضيلت بيشتري دارد. ليكن اين سفر بايد در ماه رجب باشد و سزاوار نيست در اين ماه انجام شود؛ چون حكومت به خاطر آن از ما و شما بدگويي مي‌كند.»
همان طور كه جناب علامه مجلسي از اين روايت برداشت كرده، اين روايت نشان‌گر آن است كه زيارت آن حضرت در ماه رجب مستحب مؤكد است و به طور خاص در اين ماه بر آن تأكيد شده است. دومين نكته‌اي كه جناب مجلسي از اين روايت فهميده، آن است كه به سبب تقيه، زيارت آن حضرت ترك مي‌شود؛ زيرا امام جواد عليه السلام فرمود: اگر در اين زمان به زيارت آن حضرت رويد، ما و شما، يعني شيعيان را آزار خواهند داد؛ از اين رو، هر زماني كه اين گونه باشد، زيارت حضرت طبق اين حديث ترك مي‌گردد.
در روايتي ديگر، از امام جواد عليه السلام نقل كرده‌اند: «زيارت امام رضا عليه السلام در همه زمان‌ها خوب است، ولي با فضيلت‌ترين زمان زيارت آن حضرت، ماه رجب است.»
ايام مخصوص به حضرت رضا(علیه السلام)
سخنان جناب علامه مجلسي در بحارالانوار نشان‌گر آن است كه بر استحباب زيارت آن حضرت در ايامي كه به گونه‌اي به ايشان ارتباط دارد، تأكيد بيشتري دارد. اين ايام عبارت است از:
اول- روز تولد آن حضرت؛ يعني يازدهم ذي قعده.
دوم- روز شهادت آن حضرت؛ آخر ماه يا هفدهم ماه صفر و يا بيست و چهارم ماه رمضان.
سوم- روز بيعت مردم با ايشان؛ يعني روز اول يا ششم ماه رمضان. در آينده به ششم رمضان اشاره خواهد شد.
چهارم- روز بيست و سوم ذي قعده كه بنابر قولي در چنين روزي آن حضرت به شهادت رسيده است. سيد بن طاووس مي‌نويسد: در برخي از آثار دانشوران غير عرب شيعه، بر اين نكته تأكيد شده است. پنجم- روز بيست و پنجم ماه ذي القعده، معروف به روز «دحو الارض»؛ يعني روزي كه خداي متعال زمين را گسترانيد و عبادت در آن روز آثار و بركات عظيم و بي‌مانندي دارد. زيارت حضرت رضا عليه السلام در اين روز بسيار تأكيد شده است و جناب ميرداماد آن را از افضل اعمال اين روز دانسته است.
ششم- روز ششم ماه رمضان. سيد بن طاووس مي‌نويسد: روايت شده است كه مناسب است دو ركعت نماز خوانده شود و در هر ركعت حمد يك بار و سوره توحيد بيست و پنج بار قرائت شود و مناسب آن است كه اين نماز در حرم مطهر حضرت رضا پس از زيارت آن حضرت خوانده شود.
هفتم- روز چهارشنبه. سيد بن طاووس در جمال الاسبوع مي‌نويسد: روز چهارشنبه به نام امامان موسي بن جعفر، علي بن موسي، محمد بن علي و علي بن محمد عليهم السلام است. از اين رو، زيارت آن حضرت در چنين روزي مستحب است.
هشتم- روز جمعه، زيارت پيامبر، حضرت فاطمه و دوازده امام و از جمله حضرت علي بن موسي الرضا عليهم السلام مستحب است.
چرا امام هشتم را رضا ناميدند؟
ميان همه نام‌ها و القاب هشتمين امام شيعيان، حضرت علي بن موسي(ع)، لقب «رضا» به معناي خشنود و خرسند از همه مشهورتر است. اما آن حضرت از چه چيزي خرسند بودند كه به اين نام شهره شدند؟ نام اصلي امام هشتم «علي» است و لقب يا نام معروفش رضاست. به طوري كه از روايات فهميده مي‌شود، علت نام‌گذاري رضا بر آن حضرت از چند جهت است: ۱- آن حضرت مورد رضا و پسند خداوند در آسمان و رسول خدا(ص) و امامان در زمين بود.(بحار الانوار، ج۴۹، ص۴) ۲- مخالف و موافق شيعه و سني او را پسنديدند و آن حضرت مورد رضا و پسند همه بود. ۳- آن حضرت راضي به رضاي پروردگار بود و اين خصلت ارزشمند را كه مقامي بالاتر از مقام صبر نيست، به طور كامل داشت.(انوار البهيّه، ص ۱۴)
جالب اين كه به دليل رابطه ميان مأمون و امام رضا(ع) و قبول ولايت‌عهدي از سوي ايشان، اين سؤال در زمان حيات حضرت و چندي پس از آن نيز مطرح شده است و برخي دليل آن را رضايت‌مندي امام از پذيرش ولايت‌عهدي عنوان مي‌كردند!
در روايات آمده شخصي از فرزند امام رضا(امام جواد عليهما السلام) علت اين نام‌گذاري پدر را جويا مي‌شود. حضرت جواد(ع) ضمن رد هر گونه رضايت پدر بزرگوارش از پذيرش ولايت‌عهدي، به صراحت مي‌فرمايد: دروغ گفتند و به گناه اندر افتادند! چنين نيست، بلكه خداوند تبارك و تعالي او را «رضا» نام داده است؛ زيرا او در آسمان خدا از او راضي بود و در زمين خدا از پيامبر و امامان پس از او رضايت داشت.
آن شخص از امام مي‌پرسد: مگر همه نياكان چنين نبودند كه خداي عزوجل و پيامبرش از او راضي باشند، پس چرا در اين ميان، تنها پدر شما را رضا ناميدند؟
امام جواد(ع) در پاسخ فرمود: چون همان گونه كه همسويان و دوستانش از او خرسند بودند، دشمنان و مخالفانش هم از وي رضايت داشتند و اين وضعيت براي هيچ يك از نياكان ايشان رخ نداده بود؛ از همين رو تنها او را «رضا» ناميده‌اند.
در روايت ديگري هم آمده است كه حضرت موسي بن جعفر(ع) هر گاه فرزندش علي بن موسي را خطاب مي‌كرد، او را با كنيه «ابوالحسن» فرا مي‌خواند و هنگامي كه مي‌خواست فرزندش را نزد او آورند يا درباره او سخن مي‌گفت، وي را با لقب «رضا» نام مي‌برد. اين در حالي است كه آن زمان، هنوز نه از حكومت مأمون خبري بود و نه از ولي‌عهد شدن امام رضا(ع)!
منبع: افکار نیوز
