به گزارش گروه دفاع و امنيت مشرق، تي-72 براي همه آنهايي که با تاريخ نبردهاي دفاع مقدس آشنايي داشته باشند، نامي شناخته شده است. پس از تجهيز ارتش بعثي عراق به نمونه هاي ابتدايي اين تانک شرايط سخت تري براي رزمندگان اسلام پديد آمد به خصوص بکارگيري اين تانک در قالب راهبرد «دفاع متحرک» توسط دشمن. مهمترين ويژگيهايي که تي-72 به آن معروف بود، تحرک بالا، برجک کوچک و با شکلي که راکت هاي آرپيجي-7 بر آن سخت اثر مي کرد بود. هر چند که ايمان و ابتکار دلاوران جبهه حق، بر اين ابزار مادي نيز پيروز گشت اما ياد آن در ذهن فرماندهان باقي بود و با به غنيمت گرفته شدن تعدادي از اين تانک مقدمه حضور آن در نيروهاي مسلح کشورمان پيدا شد. پس از پايان جنگ تحميلي و عمليات نظامي آمريکا بر ضد عراق در سال 1991 و مشخص شدن ايرادات نمونه هاي ابتدايي اقدام به خريداري نمونه هاي مناسبي از اين تانک از خارج از کشور شد. پس از ورود اين تانک به سازمان رزم، متخصصان توانمند کشورمان با بکارگيري آن در شرايط متنوع اقليمي کشور و پيشرفت هاي فناوري در صنايع دفاعي بومي، اقدام به بهينه سازي هاي مختلفي بر روي آن نمودند بطوريکه از نظر سامانه هاي داخلي، تي-72 هاي ايران تفاوت هاي محسوسي با همتايان خود در خدمت ساير کشورها پيدا کردند.
يکي از نمونه هاي موجود اين تانک در ايران، تي-72-اس است. تي-72-اس يک خودروي رزمي زرهي تمام شني دار مجهز به سلاح هاي قدرتمند، حفاظت زرهي قابل اطمينان و داراي تحرک بالا و داراي سه نفر خدمه است. اين تانک به يک توپ 125 ميليمتري بدون خان که در راستاي ارتفاع و سمت، پايدارسازي شده است، يک تيربار 7.62 ميليمتري PKT هم محور با توپ و يک تيربار 12.7 ميليمتري ضدهوايي مجهز مي باشد.
تي-72-اس طولي برابر 9 متر و 53 سانتيمتر(در حالت رو به جلو بودن توپ)، عرض 3 متر و 37 سانتيمتر و ارتفاع تقريبي 2 متر و 23 سانتيمتر دارد.
اين مدل از تانک تي-72، با ادوات ترازکننده و نشانه گيري ومسافت يابي ليزري بسيار دقيق تجهيز شده به علاوه يک سامانه بارگذاري خودکار که نرخ شليک مؤثر بالايي را تضمين مي کند.
سامانه کنترل آتش نصب شده در اين تانک، هدف گيري اهداف ثابت و متحرک را در شرايط سکون و حرکت تانک، بطور دقيقي ممکن مي سازد. اين سامانه با تمامي مهمات مصرفي در تانک تي-72-اس سازگار بوده و دقت شليک و احتمال اصابت به هدف را براي اين خودروي زرهي رزمي به نحو چشمگيري افزايش مي دهد. توانايي شليک در حال حرکت، باعث کاهش آسيب پذيري تانک در حملات ضد تانک دشمن شده و ارزش رزمي و بقاپذيري اين تانک را در ميدان نبرد افزايش مي دهد. قابليت آسان انتخاب اهداف در شرايط مختلف آب و هوايي و همچنين خط ديد هدف، بطور مستقل از راستاي سلاح نيز به مدد اين سامانه کنترل آتش پيشرفته ممکن گرديده است.
همچنين بخش هاي ديگري نيز به اين سامانه قابل الحاق است که موجب افزايش احتمال اصابت گلوله به هدف در اولين پرتاب مي شود. از جمله سامانه هايي براي پايدار نمودن لوله توپ و ديد توپچي.
برخي اجزاي سامانه کنترل آتش
سلاح اصلي اين تانک قدرتمند، يک قبضه توپ کاليبر 125 ميليمتري از نوع 2A46M است.(کاليبر به قطر داخلي لوله سلاح يا قطر خارجي گلوله گفته مي شود) اين توپ از مهمات متنوعي استفاده مي کند که شامل گلوله هاي عادي، گلوله هاي پر سرعت نفوذگر و موشک زره است. نحوه تغذيه مهمات در اين توپ به هر دو نوع دستي و خودکار است که نواخت تير در اين دو حالت 4 و 8 شليک در دقيقه خواهد بود.
ساده ترين نوع مهمات اين تانک از نوع انفجاري شديد است. اين پرتابه با طول 677 ميليمتر و جرم 23 کيلوگرم، 3.4 کيلوگرم TNT حمل کرده و به نهايت برد 12200 متر مي رسد. اين پرتابه با سرعت 850 متر بر ثانيه از لوله توپ خارج شده و داراي پره هاي فولادي پايدار کننده در انتهاي خود است.
ديگر مهمات توپ2A46M ، گلوله ضد زره مي باشد. اين پرتابه، در جلوي خود به يک ميله پيزوالکتريک به عنوان حسگر برخورد و فعال کنند فيوز اصلي مجهز است و حدود 1.6 کيلوگرم از جرم 19.34 کيلوگرمي آن را ماده منفجره تشکيل مي دهد. در انتهاي اين پرتابه شش پره فولادي نصب شده که پايداري مناسبي براي آن در حال پرواز به سوي هدف فراهم مي آورد. مهمات ضد زره تانک تي-72 توان نفوذ در 550 ميليمتر زره را داشته با سرعت خروج 905 متر بر ثانيه از لوله به برد 4000 متر دست پيدا مي کند که بردي مناسب براي صحنه نبردهاي امروز است.
اما تانک پر قدرت تي-72، به يکي ديگر از مرگبارترين تسليحات ضد زره از نوع APFSDS نيز مجهز است. اين نوع مهمات که نام آنها برگرفته از ترجمه لاتين عبارتي معادل با پرتابه پايدار شده سوراخ کننده زره مي باشد با بهره گيري از پديده افزايش انرژي جنبشي در صورت کاهش وزن پرتابه(با انرژي ورودي يکسان) به سرعت فوق العاده بالاي 1715 متر بر ثانيه در خروج از لوله توپ دست مي يابد(بر مبناي اطلاعات مندرج در سايت وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح). جرم اين پرتابه 6.5 کيلوگرم بوده و توان نفوذ آن 470 ميليمتر بوده و به بيشينه برد 3000 متر دست مي يابد. البته از شرايط عملياتي اين مهمات اطلاعي در دست نيست.
آخرين نمونه از مهمات تانک هاي ارتقاء داده شده تي-72 که به آن مي پردازيم، موشک تندر است. اين موشک براي انهدام زره پوشش ها، تأسيسات بتني، هداف پروازي کم سرعت و با ارتفاع پروازي پايين و نيز اهداف دريايي ساخته شده است. با توجه به اينکه اين پرتابه از نوع هدايت شونده است، قابليت درگير شدن با اهداف متحرک را داراست که در سه نمونه قبلي مهمات وجود نداشت. سامانه هدايت آن از نوع ليزري فرمان به خط ديد نيمه خودکار(SACLOS) بوده و کاربر تنها نياز به نگهداشتن نشانه موجود در سامانه هدفکيري روي هدف تا لحظه برخورد دارد. سرجنگي 3.5 کيلوگرمي، قابليت نفوذ 700 ميليمتر سرعت خروج از دهانه لوله برابر با 370 متر بر ثانيه، کمينه و بيشينه برد 100 و 4000 متر و قابليت کارکرد در دماي 50-/+ درجه سانتيگراد از ويژگيهاي اين موشک است.
به گزارش مشرق، تمامي مهمات فوق و حتي بسياري از قطعات و سامانه هاي ديگر خود تانک، توسط صنايع دفاعي کشور توليد شده و در اختيار واحدهاي عملياتي در سراسر کشور قرار گرفته است. همين مشخصات مختصر از اين مهمات، توان بالاي تانک تي-72 را که توسط متخصصان داخلي بهسازي شده و به اين سطح از توانمندي رسانده است نشان مي دهد. بنابراين اين تانک در صحنه نبرد هاي امروز يه اهرم قدرت براي نيروهاي دفاعي کشورمان خواهد بود.
ده ها دستگاه تانک تي-72 در تصوير بالا مشاهده مي شوند
تيربار ضدهوايي با تجهيزات ترازکننده و نشانه گيري تجهيز شده است که شليک به هر دو نوع اهداف هوايي و زميني را ممکن مي سازد. تي-72-اس به ادواتي مجهز شده که براي محافظت خدمه و تجهيزات داخلي از امواج شوک در صورت وقوع يک انفجار هسته اي طراحي شده اند به همان ترتيب که در برابر ذرات راديواکتيو در هنگام عبور از يک ناحيه آلوده.
تانک تي-72-اس با توجه به جرم نچندان زياد خود در بين تانک هاي اصلي ميدان نبرد که به حدود 44.5 تن بالغ مي شود و بکارگيري يک موتور خنک شوند با مايع با توان 840 اسب بخار از تحرک بالايي در صحنه نبرد برخوردار است. همچنين، سامانه جعبه دنده الکتروهيدروليکي (TAG)نصب شده در اين نمونه در برنامه به روزرساني توسط وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح کشورمان، رانندگي با اين تانک را ساده تر و مانورپذيري آن را افزايش داده است. سامانه هاي مکانيکي در آن با نمونه الکتروهيدروليکي جايگزين شده است. با بهره گيري از اين جعبه دنده، امکان انتخاب هوشمندانه مناسب ترين نسبت دنده با توجه به دور موتور و شرايط مسير حرکت فراهم شده است که به افزايش قابليت هاي ديناميکي اين تانک پرتحرک انجاميده است.
اين تانک به لوله زيرآبي براي عبور از رودخانه، وسايل حفر خندق و نيز به وسايلي براي محافظت خود در برابر بمب هاي آتش زا و ناپالم مجهز شده است. تدابيري براي نصب آج هاي مينروبي براي ايجاد معابر در زمين هاي آلوده به مين انديشيده شده است. براي تضمين پنهان شدن در مواقع لزوم، تانک به تجهيزات ايجاد دود و پرتاب نارنجک هاي دودزا و براي خاموش کردن آتش داخلي، سامانه اطفاء حريق مجهز به تانک افزوده شده است.
اين تانک با يک سامانه حفاظتي فعال تجهيز شده است که محافظت آن را در برابر پرتابه هاي داراي خرج گود افزايش مي دهد. در اين تانک با بهره گيري از زره هاي واکنشي انفجاري، حفاظت بالايي در برابر پرتابه هاي ضد تانک پديد آمده است؛ حتي موشک هاي چند مرحله اي خرج گود نيز در برابر اين نوع از زره ها، دچار افت کارايي مي شوند. اين زره ها از بسته هاي مواد منفجره غير حساس(HMX) تشکيل شده که به طورت جعبه هايي بر روي نقاط مختلف تانک نصب شده اند از جمله پيشاني(جلو)، روي برجک تانک و همچنين طرفين آن. با برخورد سلاح هاي ضد تانک به اين زره، ماده منفجره عمل کرده و با انفجار آن، پرتابه ضد تانک منهدم شده و خود تانک از آسيب در امان مي ماند. البته اين زره ها به گلوله هاي 7.62 ميليمتري و برخي کاليبرهاي بالاتر حساس نيستند تا دشمن با استفاده از آنها اقدام به انهدام اين زره ها پيش از شليک موشک ننمايد. اين جعبه هاي انفجاري با ويژگي هايي نظير وزن سبک، عدم انفجار بسته هاي مجاور در صورت عمل کردن بسته مورد اصابت باعث افزايش حفاظت تانک با هزينه کم مي شوند.
البته نمونه هاي ديگري از سامانه هاي دفاعي نيز بر روي تانک هاي تي-72 کشورمان ديده شده است از جمله حفاظ هاي قفس مانند(ميله اي-شبکه اي) دور برجک و اطراف بدنه که اين تانک را در برابر راکت هاي دوشپرتاب محافظت مي نمايد(تصوير زير).
انواع سامانه هاي مديريت صحنه نبرد، سامانه هاي مخابراتي پيشرفته ديجيتال با قابليت کارکرد در شرايط جنگ الکترونيکي دشمن، سامانه هاي ديد در شب با پهنه ديد وسيع براي تمام خدمه تانک که باعث حفظ کارايي تي-72 هاي کشورمان در شب مي گردد، توسط صنايع مختلف داخلي توليد شده و در اين وسيله زرهي ارزشمند بکارگيري شده است.
به گزارش مشرق، امکان تمام تعميرات و بهينه سازي هاي بومي مختلف در اين تانک، با وجود اصل و نصب خارجي آن، از ارزش رزمي تي-72 هاي کشورمان در نبرد حتي در صورت عدم همکاري سازنده آن که شرح افتضاحات او در پيمان شکني، امروزه مثنوي 70من يا بيشتر شده است، نمي کاهد بلکه تسلط متخصصان داخلي بر تمام زواياي عملکردي اين وسيله و ارتقاهاي مختلف آن به خصوص با در نظر گرفتن وقايع نبردهاي زرهي خاورميانه پس از جنگ تحميلي که خود اين تانک نيز در آنها حضور داشته، نشان از بومي سازي فناوري تانک هاي اصلي ميدان نبرد در کشورمان دارد. در واقع خريداري و استفاده اين تانک، بر مبناي مصلحت هاي دفاعي در سالهاي پس از جنگ تحميلي بوده و نيروهاي مسلح کشورمان با نوسازي و بهسازي تانک ها و ساير ادوات زرهي پيشين خود به توان دفاعي کشور اعتلاي دوچندان داده اند. بارز ترين نشانه در خودکفايي ايران در اين رده از تسليحات دفاعي، خانواده تانک هاي ذوالفقار است که به نظر کارشناسان براي ورود تمام عيار به خدمت فضاي مدرن خودروهاي زرهي توسط نيروهاي داخلي طراحي و توليد شده و در آينده به ياري خدا به آنها خواهيم پرداخت.
