رئیس‌جمهور در اولین همایش استانداران دولت در 17 دی‌ماه 92 نیز چنین اظهار نظر کرد: «یکی از درخواست های من این است که استانداران باید از فعالیت احزاب حمایت کرده و فعالیت آن‌ها را تسهیل کنند. این دولت در پی تقویت احزاب قانونی در چارچوب قانون و مقررات است، دولت هم باید حامی احزاب باشد و هم باید تسهیل‌کننده فعالیت‌ آن‌ها باشد بدون آن‌که بخواهد بین این جناح و آن جناح و این حزب و آن حزب تفاوتی قائل باشد.»

در راستای همین اظهارات بود که پس از برگزاری دو نشست میان رحمانی فضلی و نمایندگان احزاب، با هماهنگی وزارت کشور و با هدف برگزاری مجمع عمومی و احیای خانه احزاب در اسفندماه 92 کمیته اجرایی احیای خانه احزاب تشکیل شد.

این کمیته هشت نفره، شامل: موسوی تبریزی، فاطمه راکعی، یدالله طاهرنژآد و امرالله شیخیانی، حسن غفوری فرد، سیدمحمد میرمحمدی، پورنامدار و اسلامی تبار بود. با این حال اما پیگیری بازگشایی خانه احزاب به کندی پیش می‌رفت و انجام آن دشوارتر از آنی که بود که به نظر می رسید. اما ظاهرا تا حدودی اختلافات رفع شده است چرا که حسین کاشفی دبیرخانه احزاب در گفتگو با خبرآنلاین از برگزاری مجمع عمومی این تشکل در 31 اردیبهشت ماه خبر داده است.

مجلس و تصویب قوانین مربوط به احزاب

بازگشایی خانه احزاب در حالی انجام می‌گیرد که این روزها مجلس طرح نحوه فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی را نیز در دستور کار قرار داده است. به علاوه یکی از اهداف طرح استانی شدن انتخابات نیز افزایش تحزب در محیط سیاسی کشور عنوان می‌شود. در همین روزها نمایندگان مجلس شورای اسلامی با تصویب ماده 13 طرح نحوه فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی، حقوق و امتیازات احزاب دارای پروانه فعالیت در چارچوب قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران را مشخص کردند. بر اساس مصوبه مجلس، احزاب دارای پروانه اجازه فعالیت سیاسی، انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر در جهت اجرای اصل 8 قانون اساسی در چارچوب مقررات این قانون، اظهارنظر آزاد و علنی در مسائل کشور در راستای وظایف قانونی احزاب، معرفی و حمایت از نامزدهای انتخاباتی در تمام انتخابات و ائتلاف با دیگر احزاب را دارند. بر اساس تبصره بند «ث» این ماده نیز احزاب می‌توانند در زمان انتخابات یا غیر از آن با دیگر احزاب دارای پروانه فعالیت در مورد نامزد یا نامزدهای انتخاباتی یا موارد دیگر ائتلاف کنند و در صورت ائتلاف، کلیه مسئولیت‌های آن را پذیرا باشند و مراتب را به اطلاع کمیسیون ماده 10 برسانند. همچنین احزاب اجازه دایر کردن شعب و دفاتر در استان‌ها و شهرستان‌ها را دارند. بر اساس تبصره این بند، احزاب می‌توانند در چارچوب اساسنامه خود نسبت به تشکیل شعب و دفاتر خود در استان‌ها و شهرستان‌ها اقدام نمایند و موضوع را به اطلاع استانداری و فرمانداری ذی‌ربط برسانند. همچنین تاسیس هرگونه دفتر و یا شعبه خارج از کشور ممنوع است. به علاوه احزاب اجازه دارند روزنامه، نشریه و پایگاه اطلاع‌رسانی در فضای مجازی تاسیس کنند. بر اساس تبصره این بند، احزاب واجد شرایط مندرج در این قانون و متقاضی نشریه الکترونیکی یا مکتوب می‌توانند درخواست خود را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای صدور مجوز ارسال کنند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است پس از دریافت تقاضا حداکثر ظرف مدت سه ماه نسبت به صدور مجوز نشریه الکترونیکی یا مکتوب برای احزاب مربوطه اقدام نماید. در صورت عدم صدور مجوز در مدت مقرر احزاب می‌توانند به دیوان عدالت اداری شکایت کنند. احزاب دارای مجوز همچنین می‌توانند از کمک‌ها و یارانه‌های موضوع این قانون برخوردار شوند. علاوه بر آن اجازه برگزاری راهپیمایی‌ها و تشکیل اجتماعات حسب مورد با اطلاع و صدور مجوز وزارت کشور و استانداری با رعایت اصل 27 قانون اساسی را دارند. بر اساس تبصره یک این بند، دبیران کل احزاب موظفند حداقل 72 ساعت قبل از برگزاری اجتماعات و راهپیمایی‌ها مراتب را به اطلاع مسئولان ذی‌ربط برسانند. بر اساس تبصره 2 این بند، آیین‌نامه اجرایی این ماده بعد از تصویب ظرف مدت سه ماه بعد از لازم‌الاجرا شدن آن توسط وزارت کشور تهیه می‌شود و به تصویب هیات وزیران می‌رسد. همچنین احزاب حق حضور و دفاع در کمیسیون احزاب موضوع این قانون قبل از ارجاع پرونده تخلف حزب به مراجع قضایی را دارند. از 197 نماینده حاضر در جلسه، 129 رای موافق، 12 رای مخالف و 9 رای ممتنع داده شد.

ماجرای انحلال خانه احزاب

«خانه احزاب»؛ تنها تشکل صنفی مستقل احزاب و تشکل‌های سیاسی بود که در سال 79 و در چارچوب تحقق وعده توسعه سیاسی دولت اصلاحات، پایه‌گذاری شد. فلسفه وجودی این تشکل، پیگیری مطالبات صنفی احزاب، فارغ از گرایش‌های سیاسی، همچنین تمرین تعامل و «دموکراسی» بود؛ ایده‌ای که با استقبال احزاب شناسنامه‌دار مواجه شد و برای نخستین‌بار احزاب اصلاح‌طلب، اصولگرا و مستقل را زیر یک سقف جمع کرد؛ حضوری که تا سومین دوره فعالیت، بی حرف و حدیث استمرار یافت، اما شائبه‌هایی که در جریان انتخابات دور چهارم در سال 84 به وجود آمد، «خانه احزاب» را به جای مرجع حل اختلافات احزاب، به محل منازعه جریان‌های سیاسی بدل کرد. در انتخابات شورای مرکزی دوره پنجم خانه احزاب در سال 88 نیز زمزمه‌های تقلب مطرح و با بالا گرفتن اختلافات، وزارت کشور دولت دهم قفلی بر در خانه احزاب زد و اسناد آن را هم ضبط کرد.

اصولگرایان بر این اعتقاد هستند که اصلاح‌طلبان با تشکیل احزاب محدود، خانوادگی و بی‌پشتوانه، مدیریت خانه احزاب را به دست گرفته بودند. اصلاح‌طلبان در مقابل اظهار می کنند که اعضای شورای مرکزی خانه احزاب با ساز و کار دموکراتیک انتخاب می‌شوند و اعتراض اصولگرایان به این دلیل است که در این انتخابات پیروز نمی‌شوند.البته اختلافات بر سر انتخابات شورای مرکزی دوره پنجم نیز به قوت خود کافی است.اصولگرایان ادعای تقلب در این انتخابات را مطرح کرده و اصلاح‌طلبان ادعای آن‌ها را رد می‌کنند.

حمید رضا ترقی عضو شورای مرکزی حزب موتلفه در گفت‌و گو با ایسنا با تایید مواضع بادامچیان درباره خانه احزاب می گوید که دولت اصلاحات بر اساس سیاست توسعه سیاسی خود با درخواست تشکیل احزاب موافقت می‌کرد و احزابی که بسیار محدود بوده و تعداد آن‌ها اندک بوده مجوز می‌گرفتند تا از یارانه نقدی دولت برای فعالیت احزاب استفاده کنند. به گونه‌ای که حدود 200 حزب در این دوره مجوز فعالیت گرفته و به عضویت خانه احزاب هم درآمدند و صاحب رأی شدند.

وی در ادامه اظهار می‌کند: این روند موجب شد که در انتخابات شورای مرکزی خانه احزاب، آرای غیرواقعی به وجود آید و اصلاح‌طلبان بتوانند اکثریت شورای مرکزی خانه احزاب را به دست آورند. در واقع اصلاح‌طلبان به وسیله احزاب صوری توانستند مدیریت خانه احزاب را به عهده بگیرند و برای این‌که صدای اصول‌گرایان درنیاید افرادی مثل غفوری فرد را هم وارد شورای مرکزی خانه احزاب کردند.

این روند ادامه داشت تا در انتخابات دوره سوم شورای مرکزی خانه احزاب اختلافات شکل گرفت و تلاش‌های بهزاد نبوی و مرحوم عسگر اولادی هم در این زمینه به نتیجه نرسید. بالاخره وزارت کشور هم به دلیل تقلب در انتخابات شورای مرکزی دوره پنجم خانه احزاب، ‌فعالیت خانه احزاب را متوقف کرده و پس از آن هم اعتبار پروانه خانه احزاب به پایان رسید.

اظهار نظر موافقان و مخالفان

با انتشار اخبار توافقات صورت گرفته و تعیین زمان برگزاری نشست عمومی، شاهد اظهار نظر مخالفان و موافقین بازگشایی خانه احزاب بودیم.

اصلاح‌طلبان بدون پیش‌شرط

رئیس دوره‌ای شورای هماهنگی جبهه اصلاحات با اشاره به این‌که در آخرین جلسه این شورا درباره بازگشایی خانه احزاب و مواضع احزاب مختلف تبادل نظر شد،‌ گفت: مقرر شد که تمام احزابی که داعیه اصلاح طلبی دارند بدون هیچ پیش شرطی در مجمع عمومی خانه احزاب شرکت کنند.

فرج کمیجانی در گفت‌ و گو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، افزود: پیشنهادهای مختلفی درباره تغییر در بندهای اساسنامه خانه احزاب مطرح شده است. شورای هماهنگی جبهه اصلاحات هر شیوه‌ای را که اکثریت مجمع عمومی خانه احزاب تأیید کند قابل احترام می‌داند.

وی در ادامه اظهار کرد: اعضای شورای هماهنگی جبهه اصلاحات هدف اصلی خود را تشکیل مجدد خانه احزاب با حضور تمام اعضای فعال از جریان‌های مختلف قرار داده است تا این احزاب در کنار هم تأثیرگذاری بیشتری در فضای سیاسی کشور داشته باشند.

همچنین شورای هماهنگی جبهه اصلاحات و جبهه اصلاح‌‌طلبان تحت مدیریت مجید محتشمی جهت عضویت در شورای مرکزی خانه احزاب لیست مشترک ارائه می‌کنند.

سید ابوالقاسم رئوفیان عضو شورای مرکزی سابق خانه احزاب نیز در گفت و گو با خبرنگار احزاب و تشکل های باشگاه خبرنگاران با اشاره به بازگشایی خانه احزاب گفت: بازگشایی خانه احزاب و شروع به کار دوباره آن، فرصتی برای احزاب و تشکلها و همچنین نظام است تا مشکلات کشور با استفاده از ظرفیت و پتانسیل احزاب حل و مرتفع شود.

وی خانه احزاب را یک ضرورت هم برای احزاب و هم دولت برشمرد و گفت: این خانه صنفی باید هر چه زودتر کارش را شروع کند.

وی که دبیر کل حزب اسلامی ایران زمین نیز هست در ادامه از احتمال تشکیل کمیته نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری از سوی خانه احزاب خبر داد.

مخالفت با لشگرکشی

اما احمد کریمی اصفهانی دبیرکل جامعه انجمن‌های اصناف و بازار از تشکل های اصولگرا از منظور دیگری می‌نگرد. وی با بیان این‌که ما با اصل خانه احزاب که در آن احزاب اصلاح‌طلب و اصول‌گرا با یکدیگر مشارکت داشته باشند هیچ مشکلی نداریم، خاطرنشان کرد: اما ما یک اشکال کلی به خانه احزاب داشتیم. باید در خانه احزاب همه احزاب در تصمیمات شرکت داشته و تضارب افکار وجود داشته باشد که این مورد در خانه احزاب هیچ‌گاه رعایت نشد. من معتقد نیستم که خانه احزاب باید با لشکر کشی تشکیل شود.

زمان برای بازگشایی خانه احزاب نامناسب است

غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی عضو فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت نیز با اشاره به لزوم بازگشایی خانه احزاب به دولت توصیه کرد ضمن همت در احیای این خانه، نقش مداخله گر نداشته باشد بلکه تنها بازوی کمکی احزاب باشد.

وی با بیان اینکه کسی نمی‌تواند منکر لزوم وجود خانه احزاب شود، گفت: کشور نیاز به فعالیت احزاب و جایی که آنها دور هم جمع شوند و در چارچوب قانون اساسی کار کنند، دارند.

نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: با وجود اینکه کشور نیاز به محرکی برای فعال شدن احزاب دارد، اما بازگشایی خانه احزاب در سالی که دو انتخابات مهم یعنی انتخابات مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی را پیش روی دارد، درست نیست...

با بازگشایی خانه احزاب در سال جاری، این شائبه پیش خواهد آمد که دولت قصد مهندسی در انتخابات را دارد. بر همین اساس بهتر بود در یک سال و نیم گذشته، وزارت کشور همت و تلاش می کرد تا خانه احزاب بازگشایی شود.

جعفرزاده با اشاره به این مسئله که مشکل اصلی عدم احیای خانه احزاب اختلاف نظر بین گروه های سیاسی است، عنوان کرد: خانه احزاب محل تضارب آرا است، بنابراین این خانه باید با حضور تمام گروه های سیاسی شکل بگیرد و بتواند یکدیگر را تحمل و به نظرات هم احترام بگذارند. خانه احزاب مانند نظام بین المللی است که باید حسن همجواری و احترام به افکار مخالف در اولویت قرار گیرد.

راه اندازی خانه احزاب ویژه اصلاح‌طلبان!

حمید رضا ترقی عضو شورای مرکزی حزب موتلفه با اشاره به این‌که اصلاح‌طلبان به دلیل این‌که تشکل‌های آن‌ها سامان ندارد پیگیر مسائل صنفی خود شده و با شورای مرکزی قبلی خانه احزاب سعی می‌کنند خانه احزاب را مجدداً بازگشایی کنند، گفت: آن‌ها تلاش می‌کنند اصول‌گرایان را مقصر تعطیلی خانه احزاب بدانند. در حالی که این‌گونه نیست. پیشنهاد ما به اصلاح‌طلبان این است که آن‌ها خانه احزاب اصلاح‌طلب برای خود تشکیل دهند.

شروطی برای موافقت

در این بین اعضای جبهه پیروان خط امام و رهبری در نامه ای به معاون سیاسی وزیر کشور شروط خود برای از گشایی خانه احزاب را بیان کردند. به گزارش ایسنا در متن این نامه آمده است:

احتراما تشکل‌های عضو جبهه پیروان خط امام و رهبری نظرات خود را در ارتباط با دعوتنامه‌ای که به عنوان تشکیل جلسه در خصوص خانه احزاب ارسال شده است به استحضار رسانده و منتظر تصمیم‌گیری وزارت محترم کشور در این مهم می‌باشیم.

1- تشکل‌های عضو جبهه پیروان خط امام و رهبری بر وجود جایگاهی برای مجمع احزاب با شرایط ذیل تاکید دارند:

الف) خانه احزاب باشگاهی از احزاب کشور باشد و محلی برای ابزار جناحی شدن نگردد و هیچگونه رقابتی برای قبضه کردن آن توسط برخی احزاب صورت نپذیرد و اداره آن به صورت مشارکت همه احزاب باشد.

ب) وزارت کشور را ذیصلاح برای تشکیل جلسات اولیه تا تصمیم نهایی مجموعه تشکل‌ها و احزاب می‌دانیم تا ضمن تقویت اصل تحزب، ادامه حرکت بر ریل گذشته را که صلاح نیست تغییر دهد.

2- این جبهه نظر دارد اساسنامه موجود باید تغییر کامل یابد و هیاتی موقت برای تهیه آن تشکیل شود و پس از ارسال پیش نویس برای تشکل‌های واجد شرایط و کسب نظرات و پیشنهادات تشکل‌ها و احزاب و تصویب آن توسط مجموعه احزاب و تشکل‌ها، مجمع و باشگاه احزاب جایگاه و شکل مطلوب خود را پیدا کند.

در پایان به اطلاع حضرتعالی می‌رساند با هرگونه تصمیمی در این مهم که خانه احزاب را به محلی برای لشکرکشی و رقابت بین جناح‌ها تبدیل کند مخالف بوده و از حضور در آن خودداری می‌کنیم.

تردید در قانونی بودن بازگشایی خانه احزاب

اما اظهارات عضو کمیسیون ماده 10 احزاب نیست در این باره شنیدنی و قابل تامل است. علیرضا زاکانی در این باره می‌گوید: خانه احزاب برای بازگشایی نیازمند تأیید این کمیسیون است اما در این رابطه در نشست‌های کمیسیون ماده 10 احزاب بررسی صورت نگرفته است.

راه‌کاری برای حل اختلاف

قدرتعلی حشمتیان دبیرکل جمعیت مستقل ایران اسلامی نیز در این باره اظهار نظر داشته و با تاکید بر وجود نارسایی در عملکرد خانه احزاب، ادعای تقلب را در انتخابات دوره پنجم خانه احزاب رد می‌کند و با بیان این‌که «اعتراض اصول‌گرایان هم منطقی و هم غیرمنطقی است»، خاطرنشان کرد: از یکسو اعتراض آن‌ها منطقی است؛ زیرا آن‌ها معتقدند عادلانه نیست که احزاب کوچک اصلاح‌طلب رأیی برابر با احزاب باسابقه اصول‌گرا داشته باشند. از سویی اعتراض آن‌ها غیرمنطقی است؛ زیرا آن‌ها در این انتخابات شرکت کرده و رأی نیاوردند. در این انتخابات اصلاح‌طلبانی مثل کواکبیان نیز رأی نیاوردند. پس منطقی نیست هرجا رأی نمی‌آوریم مسأله تقلب را مطرح کنیم. البته پیشنهاد من این است که اصلاحاتی در اساسنامه خانه احزاب انجام شود به گونه‌ای که در شورای مرکزی خانه احزاب 7 اصلاح‌طلب، 7 اصول‌گرا و 7 نامزد مستقل حضور داشته باشند.

سخن آخر

بنظر می‌رسد حال که وزارت کشور و فعالین عرصه احزاب و گروه‌های سیاسی متولی ساماندهی بحث خانه احزاب شده اند، خوب است که به دغدغه ها و ملاحظات موجود در باب افراطی‌گری و امکان تبدیل مجموعه‌ای صنفی به محفلی جناحی توجه نماید و از اساس بنیان کار را درست بچینند که در غیر اینصورت داستان تلخ ناکامی سال‌های گذشته خانه احزاب مجددا تکرار خواهد شد.