هفتم تیر 1360 و شهادت آیت الله دکتر سید محمد حسینی بهشتی به همران یارانش در دفتر حزب جمهوری اسلامی، در تقویم به نام یکی از تلخ ترین روزهای انقلاب نام گرفته است. روزی که عالمی نواندیش به شهادت رسید.
آثار و سخنرانی های وی در قالب کتب متعددی به چاپ رسیده است. همچنین پس از شهادت وی نویسندگان بی شماری دست به قلم برده و در خصوص زندگی مبارزاتی وی نوشته اند که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می کنیم:
آثار آیت الله سید محمد حسینی بهشتی
سرود یکتا پرستی
"موضوع این کتاب مباحثی درباره فلسفه نماز، چیستی نماز، تغییر قبله، زبان نماز و نماز وسطی است. کتاب پیش‌رو، مجموعه چهار گفتار و یک نوشتار از شهید «آیت‌الله دکتر بهشتی» درباره چیستی و فلسفه نماز و مسایل مربوط به آن درباره روح و نقش «سرود یکتاپرستی» است.
حق وباطل از دیدگاه قرآن
کتاب "حق و باطل از دیدگاه قرآن” کوششی است برای یافتن آن خواسته دیرینه و انبوه پرسش ها و چالش هایی که برانگیخته است، و این بار از زبان اندیشمندی که با ذهن کاوشگر خود، فلسفه و عرفان را به مدد خواسته و به غواصی در ژرفای اقیانوس بی‌کران وحی به جستجوی دُرهای تابناک بستر آن پرداخته است. رابطة "هست” و "باید” در اینجا نیز از محورهای کلام است که تلاش شده با مراجعه به کلام وحی به گونه‌ای دلکش و جذاب پیوند داده شود که به نظر می‌رسد در نوع خود کم‌نظیر باشد. حاصل این پیوند راهی است که فراروی انسان گشوده می‌شود تا به دور از دل‌نگرانی، سرگردانی در وادی حیرت را فرو گذارد و سامانداری و هدفمندی عالَم کبیر، نشاط و تحرک و جهت‌گیریِ در خور او را در عالَم صغیر به وجود آورد. به دنبال این‌گونه فهمی است که پیروزی حق بر باطل، که ذکر آن در همه ادیان الهی به میان آمده است، معنایی بس فراخ و تجلیی بس روشنگر می‌یابد؛ پیروزیی که قطعیت آن در زمانه‌ای خاص تحقق خواهد یافت و با این‌همه در هر گامی که برای احقاق حق و ابطال باطل برداشته می‌شود نیز ظهور می‌یابد و در پرتو آن هر مصلحی خود را عضوی از سلسله به هم پیوسته اصلاحگران می‌یابد و با یقین به کامیابی مسلکش ناکامی‌ها را به جان می‌خرد.
این کتاب شامل چهار گفتار است که سه گفتار آن حاصل بحث و گفتگوهایی است که آیة‌الله شهید دکتر بهشتی در انجمن اسلامی پزشکان داشته، و دیگری بحثی است با عنوان "تسلیم حق بودن” که از میان سلسله بحث های تفسیر قرآن ایشان انتخاب شده است. روش بحث و منش گفتگوی آن عالم عامل نیز جای بسی تأمل و تعمق دارد. حاضران در این جلسات هیچ گاه خود را شنونده صرف نمی‌دانستند بلکه شرکت فعال در این جستجو را با میل و رغبت پذیرا می‌شدند و خود را در این تلاش سهیم می‌یافتند.
شهید آیة‌الله بهشتی بحث خود را با جستار در مفاهیم رایج گفتاری آغاز می‌کند و گام به گام جویندگان مشتاق حقیقت را همراهی می‌کند تا به قرائتی دست یابند که در تفسیر آن مفاهیم موفق‌تر است. از تشکیل انجمن اسلامی پزشکان تا جلسات بحث و گفتگویی که در این کتاب آمده بیش از 19 سال می‌گذشت. در طی این سال ها و به تدریج محفلی علمی و تشکیلاتی برای همکاری و ایجاد ارتباط بین افراد مسلمان جامعه پزشکی به وجود آمده بود و بعضی از جلسات آن به‌طور مشترک با اعضای انجمن اسلامی مهندسین که آن نیز قدمتی دیرینه داشته تشکیل می‌شد. از جمله سخنرانان این جلسات می‌توان از چهره‌های بارز مبارزات آن زمان مرحوم آیة‌الله طالقانی، مرحوم مهندس بازرگان، استاد شهید آیت الله مطهری و شهید آیت الله بهشتی نام برد. نکته جالب توجه اینکه در حالی که صمیمیت و دوستی حاکم بر فضای این جلسات بوده، شنوندگان خود را در بحث و گفتگو با سخنرانان آزاد می‌دیدند و همین بر غنای مباحث مذکور افزوده است. در میان سؤ‌ال کنندگان نام چهره‌های آشنا مانند شهید دکتر فیاض بخش و شهید دکتر لواسانی نیز دیده می‌شود که بر جذابیت بحث ها می‌افزاید.
بحث "تسلیم حق بودن” از میان سلسله بحث های تفسیر قرآن شهید آیت الله دکتر بهشتی برگزیده شد که بین سال های 1349 تا 1354 و در شامگاه یکشنبه هر هفته در جمعی که پوشش مبارزاتی "هیئت مکتب قرآن” را برای خود انتخاب کرده بود و به طور سیار در منزل افراد تشکیل می‌شد ایراد شده است. در میان گردانندگان و شرکت‌کنندگان آن جمع، که از اقشار مختلف بودند، نیز نام شهدای گرانقدری چون شهید صادق اسلامی و شهید علی درخشان به چشم می‌خورد. دست تقدیر، همه این شهیدان والامقام را به گواهیِ مظلومیت و حقانیت حق و ناپایداری باطل در فاجعه اسف‌انگیز هفتم تیرماه سال شصت فرا خواند.
پیامبری از نگاه دیگر
این کتاب که مباحث شهید بهشتی درباره موضوع وحی و نبوت، راه‌های شناخت پیامبر، مباحثی درباب توحید، مسئله اعجاز، حقیقت وحی و کیفیت آن و خاتمیت را دربر می‌گیرد زیر نظر بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی منتشر شده است.
نقش آزادی در تربیت کودکان
در انقش آزادى در تربیت کودکان مباحثی چون تکلیف الهى؛ معناى تکلیف؛ تضاد دو نسل؛ تعلیم و تربیت؛ اهمیت تحزّب و سازمان یافتگى؛ آموزش و پرورش فکرى کودکان؛ برخى از علتهاى مشکلات کودکان؛ نحوه رسیدگى به تکالیف درسى کودکان؛ نحوه برخورد با کودکان کنجکاو؛ عبادت کودکان؛ عادت؛ تربیت اسلامى؛ مشکل جوامع ایمانى؛ اهمیت چهره؛مرجع شناسى؛ برخى آثار تاریخى به زبان فارسى؛ تفریح از دیدگاه اسلام؛ وجه نیاز به تفریح؛ رابطه لذت با نشاط؛ ویژگى‌هاى نسل جوان؛ آزادى و شخصیت؛ شخصیت؛ بررسى این تعریف؛ تعریف شخصیت؛ رابطه آزادى با شخصیت؛ عشق الهى؛ انواع محبت مطرح شده است.
ولایت، رهبری، روحانیت
این کتاب از کتابهای خاص و خواندنی شهید بهشتی است و مخصوصا تحلیل های ایشان در باب اهمیت ولایت در اسلام انصافا ناب و زیباست و در کمتر کتاب و مقاله ای دست یافتنی است.
همچنین در بخشهایی از کتاب ایشان به مسأله روحانیت پرداخته اند و نکات جالبی را درباره این قشر اثرگذار تبیین فرموده اند. اشکالات و آسیبهای احتمالی مربوط به روحانیت از نکاتی است که شاید پس از گذشت سه دهه از انقلاب اسلامی ایران هنوز بصیرت بخشی و تازگی داشته باشد.
کتاب نسبت به کتابهای دیگر شهید بهشتی مفصل تر است و نزدیک به ۴۰۰ صفحه است، البته تقریبا از نیمه دوم کتاب، سطح مطالب آسان تر و سرعت مطالعه بیشتر خواهد بود.
کتاب "ولایت، رهبری، روحانیت” شامل عناوین زیر است:۱- ولایت ۲- ولایت،
تولی و تبری، ۳- ولایت اصیل ۴-بررسی ابعاد گوناگون حادثه غدیر ۵- ساخت
جامعه ای ایده آل با رهبری ۶- آسیب پذیری جوامع مسلکی ۷- آسیب پذیری جوامع
مسلکی ۸- عدالت مرجع ۹- امامت و رهبری ۱۰- انتخاب رهبری(عدم جواز تقلید در
مسایل اعتقادی) ۱۱- نقش ایمان رهبر به ایدئولوژی خویش ۱۲-همبستگی امام و
امت ۱۳- امامت و زعامت ۱۴- فقیه و اولی الامر ۱۵- نقش روحانیت در جامعه
امروز ما ۱۶- روحانیت و انقلاب اسلامی ۱۷- روحانیت:ویژگی ها و مسولیتها ۱۸-
روحانیت در اسلام و در میان مسلمین.
آثار نوشته شده در رابطه با شهبد بهشتی
فرزندان آفتاب؛ روحانی فرهنگی
"فرزندان آفتاب؛ شهدای روحانی فرهنگی" اثری است که به معرفی و زندگینامه
مختصر برخی شهیدان این قشر در دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس می‌پردازد.
این کتاب به سفارش ستاد همکاری‌های آموزش و پرورش و حوزه‌های علمیه و به کوشش مهدی احمد‌پور گردآوری و تدوین شده است.
در مقدمه «فرزندان آفتاب؛ شهدای روحانی فرهنگی» می‌خوانیم: «...معلمان
شهید روحانی ترکیبی از معرفت و آگاهی و تعلیم و تربیت را با حضور آگاهانه و
مجاهدت عاشقانه خود در حجره، کلاس و سنگر آفریدند و پیشتازی در عرصه حقیقی
انتظار یار در زمان غربت حقیقت را بر ساحل‌های دنیاپرستی، شهرت‌طلبی و
تن‌آسایی ترجیح دادند.»
شهید آیت‌الله دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی، محمد‌جواد باهنر، سید کاظم
موسوی، حاج‌شیخ علی ایران‌منش، صادق احسان‌بخش، ماموستا ملّا رحیم فرجی،
حسین یحیایی و شهید محمد‌حسین افتخاری برخی شهیدان روحانی معرفی شده در این
کتابند.
مهدی احمد‌پور در تدوین کتاب «فرزندان آفتاب؛ شهدای روحانی فرهنگی» با
آوردن عکس هر شهید فرهنگی روحانی، مشخصات و عملکرد وی را در سه برشِ «که
بود؟»، «چه کرد؟» و «چگونه رفت؟» و در قالب فصل‌هایی با عنوان‌هایی چون
بهشتیان زمین، احسان خدا، ماموستا، شهید اتحاد و بهای بهشت آورده است.
در صفحه 12 کتاب و در معرفی شهید دکتر محمد حسینی بهشتی می‌خوانیم:
«...[شهید بهشتی] در سال 1344 برای انجام رسالت تبلیغی به آلمان سفر کرد تا
امامت و کار تکمیل ساختمان مسجد و اداره امور مسلمانان فارسی زبان و
رسیدگی به دانشجویان مقیم آن‌جا را بر عهده گیرد. در مسجدی که مرحوم
آیت‌الله بروجردی برای مسلمانان ساخته بود، مشغول فعالیت‌های مذهبی و
فرهنگی شد. در مدت چهار سالی که در آلمان بود، مسافرت‌‌هایی به عربستان،
سوریه، ترکیه، لبنان و برخی از کشور‌های اروپایی داشت. در سال 1348 به
ایران بازگشت و پس از مدتی که خواست دوباره به آن کشور برود از رفتنش
جلوگیری کردند زیرا رژیم از وجود ایشان می‌ترسید که مبادا در آن کشور پرده
از روی خیانت‌ها و جنایت‌هایش بردارد...»
اداره کل امور شاهد و ایثارگران وزارت آموزش و پرورش، ناشر کتاب «فرزندان
آفتاب؛ شهدای روحانی فرهنگی» با شمارگان یک‌هزار نسخه، در 70 صفحه و قطع
رقعی است.
او یک ملت بود
"او یک ملت بود" عنوان کتابی است که به خاطراتی از شهید آیت‌الله سیدمحمد
حسینی بهشتی، می‌پردازد. این کتاب به کوشش محمدعلی صمدی تدوین شده است.
وی در مقدمه به برخی از مهم‌ترین سوابق سیاسی و فعالیت‌های مبارزاتی شهید
آیت‌الله بهشتی، با توجه به نظریات جامعه‌شناسان غربی درباره نحوه بروز
انقلاب ایران و اسنادی در این باره اشاره دارد.
این کتاب مصور رنگی، با تصویری از صفحه نخست شناسنامه که آیت‌الله بهشتی را متولد دوم آبان 1307 در شهر اصفهان معرفی کرده است، آغاز می‌شود و در ادامه به نقل از ماهنامه «شاهد» در اردیبهشت سال 1360، «شهید بهشتی» به زندگینامه و شرح نحوه تحصیلات، مبارزات خود در داخل و خارج از کشور و کتاب‌هایی که تا آن زمان تالیف کرده بود می‌پردازد.
علی دوانی، هادی مروی، غلامعلی حداد عادل، محمد‌رضا مهدوی کنی، رحیم
کمالیان، روح‌الله حسینیان، فرشاد مومنی، سید‌علیرضا بهشتی، سیدمحمد‌رضا
بهشتی، سید هادی خسروشاهی، معصومه بیگم خاتون‌آبادی، حسین صفار هرندی،
عزت‌الشریعه مدرس مطلق، ملوک‌السادات بهشتی، علی قائمی، حسین مهدیان، مسیح
مهاجری، علی صیاد شیرازی، محمدعلی موحدی کرمانی، محمد محمدی ری‌شهری، حمید
داوود آبادی، صمد دوجایی، مهدی اصفهانیان و علیرضا نادعلی، افرادی‌اند که
خاطراتی از آنان درباره شهید آیت‌الله سیدمحمد حسینی بهشتی در این کتاب
آمده است.
صمدی، تدوینگر کتاب کوشیده است در خلال آوردن خاطرات دوستان، همرزمان،
فرزندان و خانواده این دانشمند شهید، تصاویری ارایه کند و خاطراتی را به
زبان خود او نیز بیاورد و این شیوه، بر جذابیت مرور خاطرات دکتر بهشتی
می‌افزاید.
در بخشی از خاطرات سید علیرضا بهشتی و در صفحه 95 «او یک ملت بود»
می‌خوانیم: «یک‌بار لامپ اتاق منزل‌مان که محل مطالعه و تحقیق پدر بود،
سوخت و از تعاونی دادگستری برای آن‌جا لامپ خریداری شد. ایشان لامپ را پس
فرستادند و گفتند: «اینجا اتاق کارهای شخصی خودم هست و لذا لامپ را باید از
مغازه‌ای معمولی و با قیمت عادی بخریم.» شاید خیلی‌ها ندانند که ایشان
حقوق از دادگستری نمی‌گرفتند و تا آخر، از همان حقوق بازنشستگی آموزش و
پرورش استفاده می‌کردند.»
«یازهرا» ناشر کتاب «او یک ملت بود» با شمارگان پنج‌هزار نسخه، در 224
صفحه، قطع رقعی است. علاقه مندان جهت تهیه کتاب می توانند با شماره تلفن
66962116-021 تماس بگیرند.
پشت شیشه های مات
"پشت شیشه‌های مات" نوشته عزت‌الله الوندی است که وی در این اثر زندگی داستانی شهید بهشتی را برای نوجوانان راویت کرده است. این اثر به زودی توسط انتشارات سوره مهر به چاپ پنجم می‌رسد. عزت الله الوندی در این اثر، نیاز نوجوانان امروز را به درستی تشخیص داده،سعی کرده در اثرش مقتضیات این گروه سنی را لحاظ کند.
بیان روایت زندگی شهید بهشتی از زبان شخصیت های مختلف داستان، انتخاب یک زمینه داستان تازه، حجم کم کتاب و بیان کردن اصل مطلب در حدود صد صفحه، تقسیم بندی همین حجم کم در دوازه فصل مختلف، روایت خطی ساده با بازگشت به عقب های کوتاه و توانایی خلق چند نیمه شخصیت دیگر بجز شخصیت اصلی داستان نکاتی است که مخاطب نوجوان کتاب را علاقه مند به خواندن آن می نماید.
بنابراین گزارش، به دلیل حضور شهید بهشتی در مرکز اسلامی هامبورگ آلمان بیشترین قسمت کتاب به این موضوع اختصاص پیدا کرده است. در واقع بخش زیادی از داستان در آلمان و آمریکا اتفاق می‌افتد. الوندی در نوشتن این داستان از بسیاری منابع و اسناد موجود درباره شهید بهشتی استفاده کرده است.
علاقه مندان جهت تهیه کتاب می توانند با شماره تلفن 61942-021 انتشارات سوره مهر تماس بگیرند.
داستانی درباره زندگی شهید بهشتی
این کتاب نوشته یعقوب توکلی که از سوی دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد
نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها) در 120 صفحه منتشر شده است.
داستان‌های شیرین (42 داستان از آثار متفکر شهید دکتر سید محمد حسینی بهشتی)
مرتضی نظری این اثر را گرداوری و در 128 صفحه از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.
