به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، روز سه شنبه و در جریان نشست خبری سردار دهقان وزیر دفاع کشورمان رسما اعلام شد که جمهوری اسلامی ایران بر اساس قراردادی که هفته آینده با طرف روسی امضاء خواهد شد، به 4 گردان از سامانه پدافندی اس 300 که به‌روزرسانی شده اند، دست پیدا خواهد کرد. اگرچه در سالهای گذشته برخی رسانه ها از پیوستن 5 گردان از این سامانه به یگانهای پدافندی کشورمان خبر داده بودند، اما از زمان اعلام این خبر جدید بسیاری از کاربران و مردم علاقمند کشورمان، این سوال را مطرح می کنند که 4 گردان به چه معناست و در حقیقت با خرید 4 گردان چه تعداد موشک و رادار مربوط به این سامانه به کشور وارد خواهد شد؟

در پاسخ به این سوال باید اینگونه گفت که بر اساس استانداردهای اعلامی، هر گردان سامانه های سری اس 300 پی ام یو به طور کلی از 4 آتشبار تشکیل می شوند که هر آتشبار نیز به صورت استاندارد، از 4 پرتابگر موشک و سامانه های رادار بهره می برد. البته با توجه به نیاز کاربر می توان تعداد پرتابگر را تا 6 تا نیز افزایش داد که در ادامه این مطلب به تخمین این تحویل مهم بر اساس استانداردهای اعلامی، پرداخته خواهد شد.

ذکر این نکته نیز مهم است که ساختار هر گردان از سیستم اس 300 با توجه به نیاز مشتری می تواند به اشکال بسیار متفاوتی شکل بگیرد و به همین دلیل ممکن است یک مدل سامانه اس 300 در کشورهای مختلف، با سامانه های مختلف عرضه شود. برای نمونه سامانه های راداری که در ادامه به آن پرداخته می شود می توانند به تنهایی در یک گردان نقش آفرینی کنند ولی مثلا اگر کاربر نیاز داشته باشد که آتشبارهای خود را از همدیگر فاصله دهد، نیاز به تعداد بیشتری از رادارها برای هر آتشبار خواهد بود.

قلب هر گردان اس 300 سری پی ام یو، یک پست فرماندهی مدل 54K62E است. این سامانه فرماندهی متحرک هماهنگ کننده کلیه امور آتش بار و محل حضور پرنسل فرماندهی یگان مربوط بوده و تمام اطلاعات پردازش شده به این واحد منتقل و دستورات لازم از جمله دستور شلیک از این پست فرماندهی به نیروهای تابعه ارسال می شود. این سیستم معمولا بر روی یک دستگاه خودروی Ural 532361 سوار می شود.


در عین حال، یک دستگاه خودروی بررسی مربوط به محل قرارگیری سایت موشکی از مدل 1T12M2 در هر آتشبار حضور دارد که وظیفه آن پایش شرایط محیطی و انتخاب محل مناسب با توجه به اطلاعات بدست آمده و کسب شده از محیط اطراف برای انتخاب بهترین مکان به منظور استقرار آتش بار مورد نظر است که این سیستم معمولا بر روی شاسی GAZ-66 یا UAZ-3151 سوار می شود.


در کنار موارد فوق، یک دستگاه رادار مدل 30N6E2 وجود دارد که وظیفه جستجو و همچنین هدایت موشک های پرتاب شده را به عهده داشته و می تواند وظیفه کشف و رهگیری را نیز بر عهده داشته باشد. این سامانه راداری آرایه فازی که در باند ایکس فعالیت می کند توان کشف اهداف تا فاصله 300 کیلومتری را داشته و می تواند تا 100 هدف را شناسایی کند.

این سامانه راداری بر روی یک شاسی مدل MAZ-79100 قرار گرفته است و ظرف مدت 5 دقیقه آماده به کار می شود.


رادار بعدی که در آتشبارهای اس 300 قرار دارد یک عدد سامانه 64N6E2 است؛ راداری که وظیفه جستجو فضای مورد نظر را داشته و از گونه آرایه فازی می باشد.

این رادار که ملقب به "پرنده بزرگ" است به نوعی به عنوان سامانه ایجیس زمینی شناخته می شود و در حقیقت در کلاس رادار معروف نیروی دریایی آمریکا قرار دارد. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که میزان برون دهی این رادار در مقایسه با ایجیس آمریکایی 30 درصد بیشتر است. این رادار از توان مقابله بسیار بالا در برابر جنگ الکترونیک برخوردار بوده و می تواند حدود 200 هدف را کشف کرده و همزمان هدایت موشک ها برای درگیری با 12 هدف را بر عهده بگیرد.


این رادار توان شناسایی تام اهداف پرده اعم از هواپیماهای رزمی، پهپادها، موشک های کروز و بالستیک را نیز دارد. برد کشف هدف این سیستم در برابر هواپیماهای جدید با سطح مقطع پایین رادارای در حدود 270 کیلومتر است که این رادار هم بر روی یک کشندهMAZ-79100 نصب می شود.

اما رادار بعدی که در آتشبار اس 300 حضور دارد مدل 96L6E است. این رادار هدف یاب در فرکانس C فعالیت کرده و تخصص آن کشف پرنده های پنهان کار است. این رادار متحرک روسی بردی در حدود 300 کیلومتر داشته و می توان آن را برای شرایط مختلف به منظور جستجو در ارتفاع پایین و بسیار پایین و یا ارتفاع بالا تنظیم کرد. 

این رادار توان تعقیب همزمان تا 100 هدف را داشته و می تواند پوششی 360 درجه از محیط اطراف خود داشته باشد که این رادار روسی بر روی یک کشنده MZKT-7930 نصب می شود.


دو سامانه راداری مهم دیگر در مجموعه هر گردان اس 300 حضور دارند که یکی از آنها رادار 36D6E ملقب به "Tin Shield" است. این رادار که معمولا توسط کشنده های Maz-79100 کشیده می شوند راداری در باند S با وظیفه جستجو و کشف است که می تواند هدف پرنده ای با سطح مقطع راداری 0.1 متر مربع را از فاصله 45 کیلومتری کشف کند.


رادار بعدی که مخصوص جستجو و کشف اهداف در ارتفاع پایین است 76N6 ملقب به "Clam Shell" است. این رادار هم که به مانده نمونه قبلی به صورت کشنده است که از کشنده های MAZ-537 بهره می برد. این رادار که در باند I فعالیت می کند بردی در حدود 120 کیلومتر دارد.


اما به سامانه حمل کننده موشک ها می رسیم که معمولا در حالت استاندارد، 4 فروند موشک را با خود حمل می کند. پرتابگر 5P85TE یک گونه از این پرتابگرها هستند که البته خودکششی نبود و بر روی شاسی هایی مثل مدل KrAZ-260 نصب می شود.

نوع بعدی پرتاب گرهای خودکششی 5P85SE هستند که از جمله آخرین مدل های طراحی شده برای خانواده اس 300 پی ام یو می باشند. این کشنده های مستقل از شاسی MAZ-543 Uragan استفاده می کنند. موشک های خانواده اس 300 پی ام یو را می توان بر روی هر کدام از این دو مدل پرتاب گر حمل و شلیک کرد که نوع آن بسته به سفارش مشتری می باشد.


در کنار همه مواری که در بالا به اختصار ذکر شد، خودروی کشنده و حامل جرثقیل 22T6-2E2 وظیفه حمله موشک های اضافی و سوار کردن آنها بر روی سامانه های پرتابگر را دارد.


یکی از نکات مهم دیگر درباره هر گردان اس 300 این است که آتشبارها چقدر می توانند از یکدیگر فاصله گرفته و فضای بیشتری را تحت پوشش قرار بدهند؟ همان گونه که در بالا اشاره شد هر گردان اس 300 به طور استاندارد از 4 آتشبار تشکیل شده است. حال برای پوشش دادن مساحت بیشتر با این آتشبارها که توان دور شدن از پست فرماندهی تا فاصله حدود 150 کیلومتری را دارند نیازمندی هایی وجود دارد.

در صورتی که کل آتشبارهای یک گردان نزدیک به هم باشند امکان استفاده از یک مجموعه از رادارهای اشاره شده در بالا وجود دارد اما در صورتی که تعداد رادارهای کافی سفارش داده شود و با هر آتش بار همراه شود، این سامانه ها می تواند در این شعاع از پست فرماندهی به عملیات بپردازند.

سخنان فوق به این معناست که در حالت استاندارد تعریف شده برای هر گردان، 4 آتش بار با یک مجموعه از سامانه های ذکر شده در بالا تشکیل گردان کامل را می دهند اما بنا به ضرورت ها و سفارش مشتری، توان عملیاتی کردن هر آتشبار با استفاده از سامانه های مکمل بالا نیز وجود دارد، یعنی حداکثر 16 آتش بار اس 300 با 16 مجموعه راداری و پشتیبانی معرفی شده در این مطلب، اما در تعریف کلاسیک، 16 آتشبار با 4 زنجیره بالا، عملیاتی می شوند.

اما نکته بعدی برای انجام این حالت از عملیات آتش بارها به صورت دور از یکدیگر، لزوم وجود سامانه های تامین انرژی است که پست های متحرک حامل ژانراتورها تولید کننده برق می باشند. حتی خودروهای کشنده حامل آشپزخانه و محل استراحت برای خدمه هر آتش بار سامانه اس 300 نیز وجود دارد که با توجه به نیاز و سفارش مشتری می توان آنها را به خدمت گرفته و در سازمان هر آتش بار به کار برد.


نکته جالب دیگر که منابع روسی درباره مدل جدید سامانه های سری اس 300 پی ام یو اعلام کرده اند - و بر اساس اعلام رسانه ها، ایران نیز قرار است به مدلهای جدید این سامانه دست پیدا کند - این مسئله است که این سیستم ها توان کنترل سیستم موشکی اس 200 را نیز دارند و می توان موشک های این سامانه را با استفاده از مجموعه راداری پیشرفته به کار رفته در خانواده اس 300 پی ام یو شلیک و به سمت هدف هدایت کرد.

این خاصیت با توجه به وجود موشک اس 200 در ساختار پدافندی کشور، کمک بسیار بزرگی به یکپارچه کردن سامانه دفاع هوایی کشور خواهد کرد. البته این سیستم توان شبکه شدن با موشک های پیشرفته برد کوتاه روسی مثل تور یا بوک را نیز دارد که البته لازمه آن نصب سامانه هایی بر روی پست فرماندهی مورد نظر است که با توجه به سفارش مشتری قابل نصب است.

همان گونه که در بالا توضیح داده شد سامانه اس 300 یک مجموعه بسیار گسترده از پرتاب گرها، رادارها و خودروهای پشتیبانی است که در کنار هم یکی از نیرومندترین سامانه های دفاع هوایی و موشکی دنیا را شکل می دهند و صد البته، این سامانه را می توان با توجه به سفارش مشتری به اشکال بسیار متفاوتی شکل داد اما باید صبر کرد و دید که در نهایت اس 300 ایرانی به چه صورتی به کشور تحویل داده خواهد شد؟